Marklowice Górne
| wieś | |
 Centrum | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1105[2] |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
43-410[3] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0225408 |
Położenie na mapie gminy Zebrzydowice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego  | |
 49°53′17″N 18°35′19″E/49,888056 18,588611[1]
| |
Marklowice Górne (cz. Horní Marklovice, niem. Ober-Marklowitz) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Zebrzydowice, nad rzeką Pietrówką. Położona na Wysoczyźnie Kończyckiej, w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 464 ha[4], a liczba ludności 1018, co daje gęstość zaludnienia równą 219,4 os./km².
Historia
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item [in] Marclowitz debent esse triginta mansi[5][6][7]. Zapis ten oznaczał, że wieś zobowiązana została do płacenia dziesięciny z 30 łanów mniejszych. Jej powstanie wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) Księstwa Cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
Początkowo dzisiejsze tereny Marklowic Górnych stanowiły fragment wsi Marklowice, z której w XVII w. wyodrębniły się dwie miejscowości Marklowice Górne i Marklowice Dolne, administracyjnie połączone ponownie w jedną gminę pod koniec XIX w. Na początku XVIII w. jej właścicielem był Jan Adam z rodu Bludowskich, a w 1748 Ernest Leberecht Bludowski dzięki ożenkowi z Elżbietą Konstancją Marklowską[8]. W tym czasie znajdował się tu zamek, folwark, browar i punkt celny. W lutym 1811 roku wybuchł tu bunt chłopski przeciwko utrzymywaniu pańszczyzny. Chłopi wymierzyli karę 50 pałek panu von Minnigerode[9].
Według austriackiego spisu ludności z 1900 gmina Marklowice miała obszar 961 hektarów, zamieszkałych przez 1212 mieszkańców w 174 budynkach, co dawało gęstość zaludnienia równą 126,1 os./km². z tego w Marklowicach Górnych mieszkało 423 osób w 60 budynkach. 418 (98,8%) było katolikami, 1 (0,2%) ewangelikiem, 4 (0,9%) wyznawcami judaizmu, 410 (96,9%) było polsko-, a 5 (1,2%) niemieckojęzycznymi[10]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 70 a mieszkańców do 530, z czego 524 było zameldowanych na stałe, 514 (98,1%) było polsko-, a 10 (1,9%) niemieckojęzycznymi, zaś wszyscy mieszkańcy byli katolikami. Dla porównania w tym samym roku w Marklowicach Dolnych w 126 domach mieszkało 982 osób w 130 domach[11].
Po najeździe wojsk czechosłowackich w 1919 roku gmina została podzielona, część zachodnia (Marklowice Dolne) włączona do Czechosłowacji zaś wschodnia (Marklowice Górne) do Polski. Granice zostały zatwierdzone przez tzw. Radę Ambasadorów w 1920 r. – po stronie polskiej znalazła się szkoła, zaś po stronie czechosłowackiej kościół i cmentarz.
Po zajęciu przez wojska polskie Zaolzia w październiku 1938 na dziesięć miesięcy Marklowice granica polsko-czechosłowacka została zastąpiona wewnątrzpaństwową granicą powiatów frysztackiego (Dolne) i cieszyńskiego (Górne).
Po II wojnie światowej powrócono do granic z okresu międzywojennego.
W latach 1945–1955 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie katowickim.
W miejscowości funkcjonowało przejście graniczne Marklowice Górne – Dolní Marklovice. Funkcjonowało do chwili przystąpienia Polski do układu z Schengen (21 grudnia 2007 roku).
Religia
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia pw. świętego Jozafata Kuncewicza).
Turystyka
czerwona trasa rowerowa nr 24 (Pętla rowerowa Euroregionu Śląsk Cieszyński)
żółta trasa rowerowa nr 271 – Jastrzębie-Zdrój – Zebrzydowice (28 km)
Jastrzębski Szlak Krajoznawczy im. Jerzego Fudzińskiego (35,90 km) → trasa: Zebrzydowice – Turza Śląska[12]- Szlak Zamków nad Piotrówką – Kończyce Wielkie – Kończyce Małe – Zebrzydowice – Marklowice Górne – Marklowice Dolne – Pierstna – Piotrowice koło Karwiny – Skrbeńsko – Gołkowice (25 km)
Galeria
-
-
-
Szkoła Podstawowa. Dawna Szkoła Jubileuszowa Cesarza Franciszka Józefa I, wybudowana w 1900 roku -
Krzyż przydrożny -
Figura św. Jana Nepomucena -
Pomnik poległym podczas II wojny światowej -
Kamień graniczny Cesarstwa Austrii (Ö) i Królestwo Prus (P) -
Granica między Marklowicami Górnymi i Dolnymi podczas pandemii COVID-19
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 77820
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 775 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Gmina Zebrzydowice: Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Zebrzydowice. [w:] www.zebrzydowice.bip.info.pl [on-line]. 2004, 2004. [dostęp 2010-12-07].
- ↑ Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
- ↑ Janusz Spyra, Szlachecka rodzina Bludowskich z Dolnych Bludowic herbu Kozioł i zabytki sztuki z nią związane, „Familia Silesiae”, 1, Cieszyn 1997, s. 14-26, ISBN 83-88204-00-9 (pol.).
- ↑ Dariusz Zalega „Zmowa Tworkowska”, Le Monde Diplomatique 1/119/2016
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2013-05-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-16)].
Bibliografia
- Wypisy z dziejów Zebrzydowic, Kaczyc, Kończyc Małych i Marklowic Górnych. 1305-2005. Helena i Ludwik Bartoszek. Zebrzydowice: Gminny Ośrodek Kultury w Zebrzydowicach, 2005. ISBN 83-908896-3-3.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
