Max van der Stoel

Max van der Stoel

Data i miejsce urodzenia	3 sierpnia 1924 Voorschoten
Data śmierci	23 kwietnia 2011
Wysoki komisarz OBWE ds. mniejszości narodowych
Okres	od 1993 do 2001
Następca	Rolf Ekéus
Minister spraw zagranicznych Holandii
Okres	od 1981 do 1982
Przynależność polityczna	Partia Pracy
Poprzednik	Chris van der Klaauw
Następca	Dries van Agt
Minister spraw zagranicznych Holandii
Okres	od 1973 do 1977
Przynależność polityczna	Partia Pracy
Poprzednik	Norbert Schmelzer
Następca	Chris van der Klaauw
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Max van der Stoel (ur. 3 sierpnia 1924 w Voorschoten^[1], zm. 23 kwietnia 2011 w Hadze^[2]) – holenderski polityk i dyplomata, parlamentarzysta, w latach 1965–1966 sekretarz stanu, w latach 1973–1977 i 1981–1982 minister spraw zagranicznych, pierwszy wysoki komisarz OBWE ds. mniejszości narodowych (1993–2001).

Ukończył szkołę średnią w Lejdzie, do 1953 studiował prawo na Uniwersytet w Lejdzie^[1][2]. W latach 1953–1958 pracował w Wiardi Beckman Stichting – think tanku Partii Pracy^[1]. Od 1958 do 1965 był sekretarzem swojego ugrupowania do spraw międzynarodowych. W latach 1960–1963 zasiadał w Eerste Kamer. W latach 1963–1965 i 1967–1973, w 1977 oraz od 1978 do 1981 wykonywał mandat posła do Tweede Kamer^[1][2][3].

Od lipca 1965 do listopada 1966 pełnił funkcję sekretarza stanu w resorcie spraw zagranicznych^[4]. W latach 1971–1973 był posłem do Parlamentu Europejskiego^[3]. Dwukrotnie wchodził w skład Zgromadzenia Parlamentarnego NATO – w latach 1968–1973 i 1978–1981^[3]. Zasiadał w Zgromadzeniu Doradczym Rady Europy i Zgromadzeniu Unii Zachodnioeuropejskiej (1967–1972)^[3]. W latach 1968–1970 był sprawozdawcą Zgromadzenia Doradczego RE ds. Grecji, ujawniając w swoim raporcie stosowanie tortur przez reżim wojskowy czarnych pułkowników^[1][5].

Od maja 1973 do grudnia 1977 sprawował urząd ministra spraw zagranicznych w gabinecie Joopa den Uyla^[6]. Ponownie zajmował to stanowisko od września 1981 do maja 1982 w drugim rządzie Driesa van Agta^[7]. Był jednym z inicjatorów aktu końcowego KBWE z 1975^[8].

Był zdeklarowanym antyfaszystą i antykomunistą, wspierał dysydentów w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich i krajach ościennych^[1]. Krytykował łamanie praw człowieka w ZSRR i Polsce^[1]. Jako jeden z pierwszych polityków zachodnich skontaktował się z czechosłowackimi działaczami na rzecz praw człowieka z inicjatywy Karta 77, a także spotkał się z Janem Patočką i Václavem Havlem^[1][8].

W latach 1983–1986 pełnił funkcję stałego przedstawiciela Holandii przy ONZ^[3]. Od 1986 do 1993 wchodził w skład Rady Stanu, instytucji konsultującej projekty aktów prawnych^[2]. W latach 1992–1999 był specjalnym sprawozdawcą Komisji Praw Człowieka ONZ ds. Iraku^[3][1]. W swoich raportach opisywał łamanie praw człowieka, informował o torturach i egzekucjach, braku wolności słowa i zgromadzeń, prześladowaniach mniejszości etnicznych i religijnych^[1].

W grudniu 1992 został mianowany pierwszym wysokim komisarzem OBWE ds. mniejszości narodowych. Urząd ten objął w styczniu 1993, jego mandat był przedłużany dwukrotnie; w lipcu 2001 zastąpił go Rolf Ekéus^[3]. Pełniąc tę funkcję, Max Van der Stoel propagował działania prewencyjne i zapobieganie konfliktom poprzez integrację mniejszości narodowych z zachowaniem ich tożsamości, języka i kultury, a także poprzez edukację^[9]. Zajmował się m.in. sytuacją rosyjskiej mniejszości narodowej w Estonii i na Łotwie^[10].

Doradzał wysokiemu przedstawicielowi do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Javierowi Solanie w sprawach dotyczących Macedonii^[1]. Przyczynił się do powstania Uniwersytetu Europy Południowo-Wschodniej w Tetovie^[8]. Był wykładowcą prawa międzynarodowego i europejskiego na Uniwersytecie w Tilburgu^[2].

• Order Lwa Niderlandzkiego III klasy (1966)^[2]
• Order Oranje-Nassau II klasy (1982)^[2]
• Order Oranje-Nassau III klasy (1978)^[2]
• Medal Honorowy za Przedsiębiorczość i Talent (1974)^[2]
• Kawaler Orderu Domowego Nassauskiego Lwa Złotego (1999)^[2][3]
• Order Honorowy Palm Surinamu I klasy (Surinam)^[2]
• Order św. Michała i św. Jerzego II klasy (Wielka Brytania)^[2]
• Order Feniksa I klasy (Grecja)^[2]
• Order Księcia Jarosława Mądrego IV klasy (Ukraina)^[11]
• tytuł ministra stanu (1991)^[2]
• tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Narodowego im. Kapodistriasa w Atenach (1977) oraz Uniwersytetu w Utrechcie (1994)^[2]

W 2001 holenderskie ministerstwo spraw zagranicznych ustanowiło nagrodę jego imienia, przyznawaną co dwa lata za zasługi w działalności na rzecz mniejszości narodowych w państwach OBWE^[12]. W 2012 na Uniwersytecie Europy Południowo-Wschodniej otwarto instytut im. Maxa van der Stoela^[13]. W 2014 w Pradze jego imieniem nazwano jeden z parków^[14].