Modrzyk zwyczajny
| Porphyrio porphyrio | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
 Podgatunek nominatywny (Hiszpania) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
modrzyk (zwyczajny) | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Modrzyk (zwyczajny)[4] (Porphyrio porphyrio) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny chruścieli (Rallidae). Zasięg wyspowy, zasiedla południową Europę, zachodnią, południową i południowo-wschodnią Azję, Afrykę, Australię i Oceanię. W Europie zamieszkuje południową i wschodnią Hiszpanię, południową Francję, Sardynię oraz wybrzeże Morza Kaspijskiego. Jego biotop to wszystkie tereny wodno-błotne.
Odnotowano nieliczne stwierdzenia modrzyka w Polsce, ale zostały one uznane za pojawy niepewne bądź nienaturalne, a tym samym gatunek nie został wciągnięty na Listę awifauny krajowej[5]. Kilka razy pojawił się w Czechach. Pierwszy raz w 1884 w okolicach miasta Nové Hrady, potem w 1905 nieopodal jeziora Žehuňský rybník, w 1910 na jeziorze Nesyt, a w sierpniu 1957 w Jaroslavicach[6].
W języku maori modrzyk to pūkeko. Podgatunek z Samoa nazywany jest manuali'i, co w tym języku znaczy „przywódczy ptak”.
Morfologia
- Wygląd
- Ptak wielkości kury. Bardzo długie, czerwone palce i nogi. Cały czarny z wyjątkiem białych pokryw podogonowych. Czerwony dziób i płytka czołowa. „Policzki” i gardło opalizują na niebiesko. Stosunkowo mała głowa. Młode całe szare, z białym gardłem i jasnoczerwonymi dziobem i nogami. Ptaki podgatunku madagascariensis na grzbiecie opalizują na niebiesko, z podgatunku caspius z jaśniejszą głową.
- Wymiary
- długość ciała: 38–50 cm
- rozpiętość skrzydeł: 90–100 cm
- masa ciała: 520–1100 g
Zachowanie i lęgi
- Zachowanie
- Ogólnie jest roślinożerny. Zjada pędy lub ich części (pąki, liście, rdzenie łodyg) oraz korzenie roślin wodnych. Żywi się także owadami, mięczakami, a sporadycznie nawet małymi ptakami, gryzoniami i jaszczurkami. Dobrze radzi sobie podczas pływania i nurkowania. Kiedy się czymś zaniepokoi, pokazuje białe pokrywy podogonowe.
- Lęgi
- Do gniazdowania modrzyki gromadzą się na moczarach, w trzcinach, kępach sitowia na pastwiskach albo w wysokich i nieskoszonych trawach. Gniazdo jest podobne do gniazda łyski, ale nie tak staranne. Kilka samic składa jaja do jednego gniazda i razem je wysiadują przez 23–27 dni. Każda składa 3–6 plamkowanych, najwięcej w jednym gnieździe może być 12. Pisklęta są karmione przez 10–14 dni.
Podgatunki
Systematyka tego gatunku jest kwestią sporną. Autorzy Handbook of the Birds of the World Alive (a tym samym IUCN) wyróżniają następujące podgatunki[1][4][7]:
- modrzyk (zwyczajny) (P. p. porphyrio) (Linnaeus, 1758) – południowa i wschodnia Hiszpania, południowa Francja, Sardynia, północna Afryka – Maroko, Algieria i Tunezja
- modrzyk afrykański (P. p. madagascariensis) (Latham, 1801) – Egipt, Afryka Subsaharyjska, Madagaskar
- P. p. caspius Hartert, 1917 – Morze Kaspijskie, północno-zachodni Iran i Turcja
- P. p. seistanicus Zarudny & Harms, 1911 – od Iraku i południowego Iranu do Afganistanu, Pakistanu i północno-zachodnich Indii
- modrzyk siwogłowy (P. p. poliocephalus) (Latham, 1801) – Indie i Sri Lanka przez Bangladesz, Andamany, Nikobary i północną Mjanmę do południowo-środkowych Chin (prowincja Junnan) i północnej Tajlandii
- modrzyk indochiński (P. p. viridis) Begbie, 1834 – południowa Mjanma, południowa Tajlandia, Indochiny i Półwysep Malajski
- modrzyk ciemnogrzbiety (P. p. indicus) Horsfield, 1821 – Wielkie Wyspy Sundajskie po Bali i Celebes
- modrzyk brązowogrzbiety (P. p. pulverulentus) Temminck, 1826 – Filipiny
- P. p. pelewensis Hartlaub & Finsch, 1872 – Palau
- P. p. melanopterus Bonaparte, 1856 – Małe Wyspy Sundajskie, Moluki do Nowej Gwinei
- P. p. bellus Gould, 1820 – południowo-zachodnia Australia
- modrzyk ciemny (P. p. melanotus) Temminck, 1820 – północna i wschodnia Australia oraz Tasmania do wysp Kermadec, Nowej Zelandii i wysp Chatham; migruje na Nową Gwineę
- P. p. samoensis Peale, 1848 – Wyspy Admiralicji na południe po Nową Kaledonię i na wschód po Samoa.
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) za modrzyka uznaje tylko podgatunek nominatywny, a pozostałe wyodrębnia do pięciu osobnych gatunków: P. madagascariensis, P. poliocephalus, P. indicus, P. pulverulentus i P. melanotus[2]. Podobne ujęcie systematyczne stosują autorzy Clements Checklist of Birds of the World[8].
Status
IUCN uznaje modrzyka za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku organizacja Wetlands International szacowała liczebność światowej populacji na 780 000 – 2 910 000 osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany; BirdLife International ocenia trend populacji europejskiej jako fluktuujący[3].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b J. del Hoyo, A. Elliott & J. Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 3: Hoatzin to Auks. Barcelona: Lynx Edicions, 1996, s. 197. ISBN 84-87334-20-2. (ang.).
- ↑ a b c d e f F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2025-02-12]. (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Porphyrio porphyrio, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2016-1 [dostęp 2016-09-14] (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Rallidae Leach, 1820 - chruściele - Rails and coots (wersja: 2024-01-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2025-02-12].
- ↑ Aneks. Gatunki ptaków stwierdzone w Polsce do 01.01.2023, lecz nie zaliczone do awifauny krajowej. Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. [dostęp 2025-02-12].
- ↑ Pojawienia się modrzyka w Czechach
- ↑ HBW and BirdLife International, Handbook of the Birds of the World and BirdLife International digital checklist of the birds of the world. Version 9 [online], październik 2024 [dostęp 2025-02-12].
- ↑ Clements i inni, The eBird/Clements Checklist of Birds of the World: v2024 [online], 2024 [dostęp 2025-02-12].
Bibliografia
- Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow, Ptaki Europy, Warszawa: Świat Książki, 2007.
- David Burni, Ben Hoare, Joseph DiCostanzo, BirdLife International (mapy wyst.), Phil Benstead i inni: Ptaki. Encyklopedia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-15733-3.
Linki zewnętrzne
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – podgatunek nominatywny. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – modrzyk afrykański P. (p.) madagascariensis. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – modrzyk siwogłowy P. (p.) poliocephalus. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – modrzyk ciemnogrzbiety P. (p.) indicus. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – modrzyk brązowogrzbiety P. (p.) pulverulentus. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy – modrzyk ciemny P. (p.) melanotus. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).