Nogat (województwo kujawsko-pomorskie)

Ten artykuł dotyczy wsi w woj. kujawsko-pomorskim. Zobacz też: inne obiekty geograficzne o tej nazwie.
Nogat
wieś
Ilustracja
Zespół pałacowy
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

grudziądzki

Gmina

Łasin

Liczba ludności (2011)

145[2]

Strefa numeracyjna

56

Kod pocztowy

86-320[3]

Tablice rejestracyjne

CGR

SIMC

0846524

Położenie na mapie gminy Łasin
Mapa konturowa gminy Łasin, blisko górnej krawiędzi nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Nogat”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Nogat”
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Mapa konturowa województwa kujawsko-pomorskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Nogat”
Położenie na mapie powiatu grudziądzkiego
Mapa konturowa powiatu grudziądzkiego, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Nogat”
Ziemia53°35′13″N 19°03′50″E/53,586944 19,063889[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Nogat (dawniej niem. Nogath, Nogathen, Nogoten) – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie grudziądzkim, w gminie Łasin nad jeziorem Nogat.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 145 mieszkańców[2]. Jest szesnastą co do wielkości miejscowością gminy Łasin.

Historia

Nogat to miejsce, do którego dotarł w 1015 roku wraz ze swoimi wojami Bolesław Chrobry. W dokumentach z 1306 r. występuje jako Nogath, Nogathen, Nogoten. W 1306 r. mistrz krajowy Konrad Sack nadal na prawie chełmińskim 12 łanów w Nogacie rycerzowi Franciszkowi wraz z rybołówstwem w jeziorze Szynwałd.

W dziejach wsi, dobrze udokumentowanych, właściciele ziemscy zmieniali się dość często. Warto wspomnieć rok 1526, kiedy to król Zygmunt I Stary wystawia przywilej na dobra nogackie dla kanoników tamtejszej kaplicy. Następnie Nogat był w posiadaniu Jerzego i Prokopa Pieczewskich. W XVIII wieku wieś należała do rodziny Kczewskich. W 1774 r. Franciszek Kczewski sprzedał włości nogackie Aleksandrowi Nostitz-Jackowskiemu za 42 500 florenów. Od Jackowskiego kilka lat później majątek przejął Ignacy Kalkstein. W skład dóbr weszły jeziora Nogat i Kuchnia, las iglasty i bukowy, karczma, kaplica, pustkowie Jędrzejowo i folwark Boże Pole.

Około 1800 r. Kalksteinowie wybudowali murowany, klasycystyczny dwór. W XIX wieku, około 1850 r., majątkiem włada hrabina Trembecka. Od 1875 r. P. Holman, a od 1890 r. liczące 840 ha dobra przechodzą w ręce Otto Wunderlicha. W 1902 r. ziemię kupuje Pruska Komisja Kolonizacyjna i dzieli ją wśród 40 osadników niemieckich. Dwór, park i resztówkę kupił A. Jesert. W latach 1919–1927 dwór i 152 ha ziemi należą do Józefa Kobieli. Własność tę posiadali jeszcze B. Górski oraz A. Pleglau. W czasie okupacji we dworze mieszkał Niemiec o nazwisku Redkowski. We dwór urodził się dr. Curt Schimmelbusch.

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Celnej „Nogat”[4] a następnie placówka Straży Granicznej I linii „Nogat”[5].

Zabytki

Według rejestru zabytków NID[6] na listę zabytków wpisany jest zespół pałacowy z połowy XIX w., nr rej.: 592 z 14.12.1989:

  • pałac, ok. 1800
  • park, połowa XIX w., XX w.
  • pozostałości folwarku:
    • kuźnia
    • obora
    • ekonomówka, ok. 1900-1910.

Dwór jest obecnie modernizowany. Przy nim znajduje się około 620–letni (w roku 2016) dąb Chrobry o obwodzie niemal 900 cm, należący do największych drzew tego gatunku w Polsce.

Współczesność

Przy jeziorze Nogat powstają wciąż nowe domki letniskowe, podwyższające walory rekreacyjno-turystyczne miejscowości.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 87743
  2. ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 826 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  4. ↑ Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927, s. 225.
  5. ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 13. ISBN 83-87424-77-3.
  6. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 39 [dostęp 2016-05-15].
Gmina Łasin
Miasto
Wsie
Osada
Kolonia wsi
Osady wsi
Nazwy nieurzędowe
Nazwa zniesiona

Herb gminy Łasin