Koncepcja budowy Pałacu Kultury Zagłębia zrodziła się w 1945 roku. Pomysłodawcą i inicjatorem był wojewoda śląsko-dąbrowski, ówczesny wicepremier, generał Aleksander Zawadzki. Cztery lata później, w roku 1949 powołano Komitet Budowy Domu Kultury na czele którego stanął przewodniczący Marian Kuzior. Projekt budynku został opracowany przez polskiego architekta – Zbigniewa Rzepeckiego. Budowę rozpoczęto w maju 1951 roku. Generalnym wykonawcą zostało Zjednoczenie Budownictwa Miejskiego w Sosnowcu. Po siedmioletnim etapie budowy, 11 stycznia 1958 roku nastąpiło oficjalne otwarcie Domu Kultury Zagłębia. Pierwszym administratorem gmachu został Wydział Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Katowicach, który na stanowisko dyrektora mianował Karola Ścieżkę – wieloletniego działacza kulturalnego[2].
Na przestrzeni lat instytucja wielokrotnie zmieniała swoją nazwę (w 1964 r. na Pałac Kultury Zagłębia, a w 1992 r. na Dąbrowski Pałac Kultury). Choć mianowano ją Domem Kultury Zagłębia, już od pierwszych chwil, gdy na plac budowy przywieziono strzegomskie marmury, wśród społeczności słychać było: „Oto pałac nam budują, prawdziwy pałac!” – zakorzeniając się w miejscowej kulturze[3].
Od 1958 r. w budynku mieściła się centralna siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej – jednej z najstarszych placówek kulturalnych Zagłębia Dąbrowskiego. Jej losy były nierozerwalnie związane z pałacem do października 2006 r.[4]
15 września 1972 r. otwarto Galerię Plastyki Pałacu Kultury Zagłębia, która stworzyła warunki do eksponowania wystaw z dziedziny plastyki i fotografii. Galeria stała się miejscem ożywionych kontaktów społeczności lokalnej ze środowiskami twórczymi oraz miejscem edukacji plastycznej[2].
22 listopada 1979 r. Pałac Kultury Zagłębia, jako pierwszy tego typu obiekt w Polsce, został wpisany do rejestru zabytków województwa katowickiego pod numerem A/1240/79 (przeniesiony do rejestru zabytków województwa śląskiego pod numerem A/690/2020 z 26 sierpnia 2020 r.).
W 2004 r. instytucja rozszerzyła swoją działalność powołując do życia Zagłębiowską Scenę Muzyczną oraz Orkiestrę Kameralną Zagłębia Dąbrowskiego. W drodze przesłuchań przeprowadzonych przez dyrygenta Tadeusza Mazurka wyłoniono skład muzyków instrumentalistów do grania spektakli muzycznych oraz koncertów. Zagłębiowska Scena Muzyczna działała do 2007 r.[4]
24 lutego 2006 r. do użytku oddano odrestaurowaną Salę teatralną[5].
Od 2022 r. dyrektorem Pałacu Kultury Zagłębia jest Grzegorz Drygała[7].
W latach 2011–2014 budynek PKZ przeszedł remont generalny, na czas którego instytucja przeniosła swoją działalność do siedziby tymczasowej, mieszczącej się w obiekcie dawnej Szkoły Muzycznej przy ul. Wojska Polskiego. 11 października 2014 r. nastąpiło oficjalne otwarcie placówki po remoncie[8].
Architektura
Pałac Kultury Zagłębia nocą
Powstały w latach 1951-1958, według projektu Zbigniewa Rzepeckiego, Pałac Kultury Zagłębia stanowi monumentalny przykład stylu socrealistycznego. Bogata ornamentyka, marmurowe wykończenia, przestronne hole z masywnymi filarami, majolikowe (z ręcznie malowanymi kaflami) pokrycia ścian, zabytkowa drewniana boazeria i pokaźne tafle luster – czynią z obiektu perłę architektoniczną minionej epoki[9].
Znajdujący się w ścisłym centrum miasta trzykondygnacyjny, odznaczający się zachowaniem symetrii budynek na wysokich piwnicach, z elewacją z czerwonej cegły i piaskowca, z centralizowaną wieżą zdobioną attykami i z poddaszem w kształcie korony – działa nieprzerwanie już od blisko 60 lat, stanowiąc serce kulturalnego życia Dąbrowy Górniczej[8].
Kubatura obiektu wynosi 38 000 m². Z 10 600 m² powierzchni użytkowej 1900 m² przypada na majestatyczne hole[10].
W budynku mieści się spełniająca najwyższe normy bezpieczeństwa Sala Teatralna, wyposażona w 588 miejsc dla widowni (parter – 464 miejsca, balkon I – 124 miejsca), scenę obrotową o średnicy 11 m, trzypoziomowy mechanicznie podnoszony orkiestron, liczne kieszenie sceniczne oraz nowoczesny sprzęt oświetleniowy i nagłaśniający. Obiekt dysponuje:
Piwnicą Teatralną (90 miejsc w układzie teatralnym)
Pałac Kultury Zagłębia - hol I piętro Salą Konferencyjną I (100 miejsc)
Salą Konferencyjną II (50 miejsc)
Salą Agorą – typową salą bankietową, bezpośrednio połączoną z zapleczem cateringowym (150 miejsc)
Salą Kameralną im. Michała Spisaka – wyposażoną w fortepian (100 miejsc)
Salą Kinową – z pełnym zapleczem multimedialnym (88 miejsc)
Salą taneczną i Salą baletową
Galerią Sztuki
Kawiarnią
W placówce mieści się również reprezentacyjna Sala Ślubów.
W latach 2011–2014 Pałac Kultury Zagłębia przeszedł generalny remont, dzięki któremu udało się pozyskać funkcjonalne powierzchnie użytkowe, w tym miejsce na: studio nagrań, salę prób, czy pracownię plastyczną.
Działalność kulturalna
Pałac Kultury Zagłębia - Sala teatralna
Misją Pałacu Kultury Zagłębia, wypełnianą od blisko 60 lat, jest zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb mieszkańców Dąbrowy Górniczej i regionu w zakresie szeroko pojętej kultury. Zgodnie ze statutem, działalność instytucji obejmuje m.in.: edukację kulturalną i wychowanie przez sztukę, stwarzanie warunków dla rozwoju amatorskiego ruchu artystycznego, folkloru oraz rękodzieła ludowego i artystycznego, organizację wystaw, koncertów, spektakli teatralnych i odczytów. W zakresie obowiązków samorządowej instytucji kultury znajduje się również: działalność wydawnicza, prowadzenie kółek artystycznych, zajęć wspierających amatorski ruch artystyczny, działalność w zakresie kinematografii czy produkcja wydarzeń artystycznych. Jednym z głównych celów niezmiennie pozostaje edukacja dzieci i młodzieży prowadzona w pałacu przez Dział Edukacji Artystycznej, Kino „KADR”. Pracownię plastyczną PKZ, Galerię Sztuki PKZ oraz w placówkach wchodzących w strukturę instytucji: w PKZ Domu Kultury Ząbkowice, Klubach Osiedlowych i Świetlicach Środowiskowych.
Pałac Kultury Zagłębia to ważne miejsce na kulturalnej mapie województwa śląskiego. W jego zabytkowych progach odbywają się występy artystyczne, spektakle teatralne, operetki, koncerty, występy kabaretowe, wystawy, a także zajęcia dla dzieci, młodzieży, dorosłych i seniorów.
Uniwersytet Trzeciego Wieku (zajęcia w sekcjach zainteresowań, m.in.: zajęcia manualne i kulinaria, malarstwo i rysunek, zajęcia muzyczne, szachy, klub literacki; zajęcia ruchowe, m.in.: gimnastyka rekreacyjna, joga, gimnastyka chińska TAI CHI, zumba gold, taniec; kursy języka angielskiego oraz wykłady: ogólnospołeczne, z zakresu profilaktyki zdrowotnej, literatury, filozofii, historii sztuki, muzyki, turystyki, geografii, czy religioznawstwaPałac Kultury Zagłębia - Sala teatralna * Pracownia plastyczna PKZ (Objęta całorocznym patronatem Polskiego Komitetu Międzynarodowego Stowarzyszenia Wychowania przez Sztukę INSEA posiada szeroką ofertę edukacyjną. Jako jedna z nielicznych realizuje pełny wachlarz zajęć z edukacji plastycznej adresowanych do wszystkich grup wiekowych. Stwarza możliwość poszerzenia wiedzy i umiejętności w zakresie: malarstwa, rysunku, grafiki, rzeźby, ceramiki czy szkła artystycznego. Poza stałymi, cotygodniowymi zajęciami w pracowni odbywają się warsztaty edukacji twórczej „Ze Sztuką na TY”.)
Galeria Sztuki PKZ (W ramach pracy galerii odbywają się również panele dyskusyjne, warsztaty, prelekcje, lekcje muzealne i działania edukacyjne.)
Kino KADR (Działalność kinowa obejmuje również programy edukacyjne dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Od 2011 r. realizowany jest Interdyscyplinarny Program Edukacji Medialnej „Kino Szkoła”. oparty na zajęciach z projekcją filmową i warsztatach medialnych. Ma na celu wykorzystanie filmu oraz nowych mediów w edukacji „ku wartościom”. W 2016 r. edukacja medialna rozszerzona została o program dla słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku oraz seniorów. Kino cyklicznie organizuje „Projekcje pod chmurką”. czyli letnie kino plenerowe, które zrodziło się z potrzeby kontynuacji repertuaru w okresie wakacyjnym.)
Amatorski Klub Filmowy „Zagłębie"
Zespół Pieśni i Tańca PKZ „Gołowianie"
Zespoły muzyczne
PKZ Dom Kultury Ząbkowice
Kluby Osiedlowe (5) i Świetlice Środowiskowe (11)
Kawiarnia
Kluby Osiedlowe
Pałac Kultury Zagłębia - Galeria Sztuki
Kluby Osiedlowe, zlokalizowane przy największych osiedlach mieszkaniowych miasta, prowadzą działalność edukcacyjno-kulturalną (m.in.: warsztaty: manualne, rytmiczne, plastyczne, muzyczne, taneczne) oraz rozrywkową (m.in.: koncerty, wieczorki poetyckie, wystawy, festyny) skierowaną do wszystkich grup wiekowych.
Pierwotnie Kluby Osiedlowy działały w Spółdzielni Mieszkaniowej „Lokator”. a od roku 2001 prowadzą działalność w strukturach Pałacu Kultury Zagłębia.
Klub Osiedlowy HELIKON, ul. Wojska Polskiego 45
Klub Osiedlowy KRĄG, ul. Ludowa 19 A
Klub Osiedlowy UNIKAT, ul. Kasprzaka 46
Klub Osiedlowy ZODIAK, ul. Tysiąclecia 10
Klub Osiedlowy SENIOR, ul. Sobieskiego 3/31
Świetlice Środowiskowe
Pałac Kultury Zagłębia - Kino KADR
W strukturach Pałacu Kultury Zagłębia działa 11 Świetlic Środowiskowych usytuowanych na terenach zielonych miasta, organizujących zajęcia dla twórców, artystów i amatorów kultury w każdym wieku.
Świetlica Środowiskowa w Antoniowie, ul. Spacerowa 4
Świetlica Środowiskowa w Błędowie, ul. Żołnierska 180
Świetlica Środowiskowa w Kuźniczce Nowej, Kuźniczka Nowa 48
Świetlica Środowiskowa w Łęce, ul. Przelotowa 185A
Świetlica Środowiskowa w Łośniu, ul. Pocztowa 3
Świetlica Środowiskowa w Okradzionowie, ul. Białej Przemszy 23
Świetlica Środowiskowa w Rudach, ul. Rudy13a
Świetlica Środowiskowa w Strzemieszycach Małych, ul. Główna 61
Świetlica Środowiskowa w Tucznawie, ul. ks. Stanisława 1
Pałac Kultury Zagłębia - Agora duża Świetlica Środowiskowa w Trzebiesławicach, ul. Uczniowska 24
Świetlica Środowiskowa w Ujejscu, ul. Mieszka I 20
PKZ Dom Kultury Ząbkowice
Ząbkowice, ul. Chemiczna 2
PKZ Dom Kultury Ząbkowice jest placówką z bogatą historią. Z zachowanych dokumentów i kronik wynika, że działalność oświatowo-kulturalną finansowaną przez Zakłady Elektrochemiczne, która wcześniej miała miejsce w Domu Ludowym, prowadził od 1954 roku. Oficjalne otwarcie placówki miało miejsce w 1956 roku. Na mocy porozumienia Zakładów Elektrochemicznych, Huty Szkła Gospodarczego oraz Huty Szkła Okiennego w 1962 r. placówka otrzymała status Międzyzakładowego Domu Kultury. Od 19 września 1995 r. aktem notarialnym obiekt w całości został przekazany Gminie Dąbrowa Górnicza. 1 stycznia 1996 r. Dom Kultury został przyłączony do Dąbrowskiego Pałacu Kultury. Od 1 lipca 2005 r. działał samodzielnie. W 2008 r. został ponownie wcielony w struktury Pałacu Kultury Zagłębia.
PKZ Dom Kultury Ząbkowice prowadzi ożywioną działalność edukacyjno-kulturalną oraz rozrywkową. W ofercie placówki można znaleźć m.in. zajęcia plastyczne, muzyczne (gitara, keyboard, pianino, perkusja, emisja głosu), komputerowe, taneczne, czy szachowe.
W PKZ Domu Kultury Ząbkowice działają chóry: „GAUDIUM”. „IMO PECTORE”. Kapela Folklorystyczna „Komitywa"oraz zespoły muzyczno-wokalne: „STRIT” i „TABOO”.
Odbywają się spotkania Klubu Seniora. Organizowane są imprezy artystyczne, spektakle teatralne, koncerty, festyny, spotkania okolicznościowe oraz wystawy.
Galeria
Pałac Kultury Zagłębia. Zdjęcie wykonane z Parku Hallera.
Pałac Kultury Zagłębia. Zdjęcie wykonane z Parku Hallera pokazujące również otoczenie budynku.
Pałac Kultury Zagłębia nocą
Pałac Kultury Zagłębia - Sala teatralna
Pałac Kultury Zagłębia - Sala teatralna, scena, oświetlenie
nr rej. :
50°19′34,187″N 19°11′18,298″E/50,326163 19,188416
Pałac Kultury Zagłębia. Zdjęcie wykonane z Parku Hallera.
Pałac Kultury Zagłębia. Zdjęcie wykonane z Parku Hallera pokazujące również otoczenie budynku.
Pałac Kultury Zagłębia nocą
Pałac Kultury Zagłębia - Sala teatralna
Pałac Kultury Zagłębia - Sala teatralna, scena, oświetlenie
Pałac Kultury Zagłębia - Kawiarnia
Pałac Kultury Zagłębia - Agora średnia
Pałac Kultury Zagłębia - Sala ślubów
Pałac Kultury Zagłębia - Piwnica teatralna
Pałac Kultury Zagłębia - Pracownia plastyczna
Pałac Kultury Zagłębia - hole
Pałac Kultury Zagłębia - hole
