Pałecznica zmienna

Pałecznica zmienna
Ilustracja
Sklerocjum i owocniki
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

pałecznicowate

Rodzaj

pałecznica

Gatunek

pałecznica zmienna

Nazwa systematyczna
Typhula variabilis Riess
Monograph of Clavaria and Allied Genera (London): 687 (1850)

Pałecznica zmienna (Typhula variabilis Riess) – gatunek grzybów z rodziny pałecznicowatych (Typhulaceae)[1]

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Typhula, Typhulaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1850 r. H. Riess i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Niektóre synonimy[2]:

  • Typhula intermedia Appel & Laubert 1905
  • Typhula laschii Rabenh. 1849
  • Typhula semen Quél. 1878

Franciszek Błoński w 1896 r. nadał mu polską nazwę macnik zmienny, Władysław Wojewoda w 2003 r. zmienił ją na pałecznica zmienna[3].

Morfologia

Owocniki

Smukłe i cylindryczne, czasami maczugowate o wysokości 7–30 mm, wyrastające pojedynczo ze sklerot. Są zróżnicowane na płodną główkę i sterylny trzon. Początkowo mają brązowobeżowy trzon i beżowopopielatą główkę z jaśniejszym i sterylnym wierzchołkiem, w stanie dojrzałym są ciemniejsze, w różnych odcieniach brązu. Skleroty tworzą się na powierzchni podłoża, są kuliste, z jednej strony nieco spłaszczone, początkowo o barwie od białej do kremowej, w stanie dojrzałym ciemnobrązowej do czarnej. Mają średnicę 1–3 mm i gładką, woskową, niekiedy lśniącą powierzchnię[4].

Cechy mikroskopowe

Warstwa korowa zbudowana z bardziej zbitych strzępek, rdzeniowa luźniejsza, zbudowana ze strzępek o średnich 3–5 µm. Hymenium mięsiste, często w środku puste, trzon twardy. Zbudowane ze ściśle do siebie przylegających strzępek subhymenium płynnie przechodzi w hymenium o grubości 27,5–35 µm. Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 22,5–25 × 8–10 µm. Bazydiospory elipsoidalne, rzadziej cylindryczne, gładkościenne, szkliste, 6,4–14,4 × 3,2–8 µm. Cystyd brak, na trzonku są kaulocystydy. Wnętrze sklerot zbudowane z luźno splątanych strzępek zanurzonych w galaretowatej substancji[4].

Hodowla

Na agarze glukozo-ziemniaczanym najszybciej rośnie przy temperaturze 15 °C i pH 7. Tworzy regularne, strefowane kolonie o puszystej, białej powierzchni i kremowej dolnej warstwie (rewersie). Po 4 dniach hodowli tworzy skleroty[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje w Ameryce Północnej, Europie i Azji[5]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył wiele stanowisk[3], podano je także w późniejszych latach[6], a najbardziej aktualne podaje internetowy atlas grzybów. Znajduje się w nim na liście gatunków zagrożonych i wartych objęcia ochroną[7]. Według M. Dynowskiej jest to jednak gatunek pospolity, ale trudny do identyfikacji ze względu na dużą zmienność morfologiczną[4].

Saprotrof występujący na ogonkach liściowych opadłych na ziemię i butwiejących liściach drzew liściastych oraz liściach i łodygach niektórych roślin zielnych[3].

Przypisy

  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2024-07-19] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2024-07-19] (ang.).
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 682, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d Maria Dynowska, Typhula variabilis Riess, „Acta Mycologica”, 22 (1986), 19 lipca 2024, s. 32–35 (pol.).
  5. ↑ Występowanie Typhula variabilis na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-02-11] (ang.).
  6. ↑ Taksony z referencjami w bibliografii grzybowej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-07-19] (pol.).
  7. ↑ Aktualne stanowiska Typhula variabilis w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2024-07-19] (pol.).