Petrel boniński

Petrel boniński
Pterodroma hypoleuca[1]
(Salvin, 1888)
Ilustracja
Petrel boniński z Midway
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

rurkonose

Rodzina

burzykowate

Rodzaj

Pterodroma

Gatunek

petrel boniński

Synonimy
  • Œstrelata hypoleuca Salvin, 1888
  • Oestrelata hypoleuca Salvin, 1888
  • Pterodroma hypoleuca hypoleuca (Salvin, 1888)[1]
  • Pterodroma leucoptera hypoleuca (Salvin, 1888)[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Petrel boniński[4] (Pterodroma hypoleuca) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny burzykowatych (Procelariidae). Występuje na wyspach północnego Oceanu Spokojnego. Nie jest zagrożony.

Systematyka

Gatunek został opisany naukowo w 1888 roku przez Osberta Salvina, który nadał mu nazwę Œestrelata hypoleuca. Jako miejsce odłowu holotypu wskazał Wyspy Krusensterna na północnym Pacyfiku[5], które jak się później okazało – nie istnieją; wykazano, że zapewne chodziło o jedną z wysp archipelagu Północno-Zachodnich Wysp Hawajskich[2][6]. Obecnie gatunek zaliczany jest do rodzaju Pterodroma[4][7]. Nie wyróżnia się podgatunków[7].

Etymologia

  • Pterodroma: gr. πτερον pteron, „skrzydło” + -δρομος -dromos, „biegacz”; nazwa odnosi się do charakteru lotu tych ptaków[8].
  • hypoleuca: gr. ὑπολευκος hupoleukos, „białawy”[9].

Morfologia

Spód skrzydeł petrela bonińskiego, trzymanego przez badacza

Petrel boniński ma ciemnoszary wierzch ciała i jasny, białawy spód[10][11]. Ptaki obu płci wyglądają podobnie. Na wierzchu skrzydeł widoczny jest czarniawy wzór w kształcie litery M, także czapeczka lub kaptur są podobnie ciemne. Na białym spodzie skrzydeł odznaczają się kontrastowe czarne pręgi, szersze niż u petrela czarnoskrzydłego (Pterodroma nigripennis). Także lotki pierwszorzędowe są w dużej mierze czarne. Petrel boniński upierzeniem może przypominać znacznie większego petrela hawajskiego (P. sandwichensis), ale ten gatunek ma ciemniejszą czapeczkę i węższe pręgi na skrzydłach[11].

Występowanie

Gatunek rozmnaża się na wolnych od drapieżników japońskich wyspach z archipelagów Ogasawara (Bonin) i Kazan, oraz w zachodniej części archipelagu hawajskiego[3], od French Frigate Shoals po Kure[10][7]. W czasach historycznych gnieździł się także na głównych wyspach Hawajów[10]. Jest spotykany od poziomu morza do 918 m n.p.m.[3] Poza okresem lęgowym niewiele petreli bonińskich pozostaje w wodach Hawajów, ptaki rozpraszają się na obszarze Pacyfiku, głównie między tym archipelagiem a Japonią[10].

Pożywienie

Ptaki te żerują daleko od brzegu, zwykle samotnie, ale mogą dołączać do stad mieszanych gatunkowo. Żywią się rybami, głównie świetlikowatymi i przeźreniowatymi, choć istotnym elementem pożywienia są dla nich także kałamarnice, w szczególności strzalikowate. Polują na powierzchni wody lub unosząc się ponad nią[10].

Zachowania

Pisklę petrela bonińskiego ukryte w norze

Petrel boniński lata szybko, jest też bardziej zwrotny niż inne petrele[10]. Tworzy kolonie lęgowe, do których powraca w sezonie lęgowym[10]. Gnieździ się w norach w piaszczystej ziemi lub w zagłębieniach skalnych[3]. Ptaki wiążą się w długotrwałe pary, samica w sezonie składa tylko jedno jajo; oboje rodzice uczestniczą w opiece nad pisklęciem. Na Hawajach jaja są składane zimą, w połowie stycznia (inaczej niż u petreli hawajskich, które rozmnażają się latem); pisklęta stają się zdolne do lotu w czerwcu. Ptaki rywalizują o nory z większym burzykiem klinosternym (Ardenna pacifica). Zdarza się, że pisklęta petreli, które późno się opierzą są zabijane przez powracające burzyki[10].

Najstarszy znany osobnik dożył 19 lat[10].

Zagrożenia

W 2004 roku oceniano liczebność tego gatunku na około milion osobników. Populacja petreli maleje, głównie ze względu na drapieżnictwo i konkurencję ze strony gatunków inwazyjnych. Historycznie przyczyniły się do tego królik europejski (Oryctolagus cuniculus), szczur śniady (Rattus rattus) i szczur polinezyjski (R. exulans), które zostały wytępione na większości wysp[3][10]. Po ich usunięciu populacja petrela bonińskiego szybko wzrosła. Obecność szczurów śniadych pozostaje problemem na części japońskich wysp, jednak wykorzystywanych przez tylko 5% rozmnażającej się populacji. Na części wysp na ptaki polują także myszy domowe (Mus musculus)[3].

Ze względu na ich nocny tryb życia, zanieczyszczenie świetlne dezorientuje petrele bonińskie i sprzyja kolizjom z konstrukcjami zbudowanymi przez człowieka[10].

Obce gatunki roślin, w szczególności Verbesina encelioides i kolczatek Cenchrus agrimonioides degradują środowisko wysp, prowadząc do rozluźnienia gleby. Na atolu Kure mrówki Pheidole megacephala mogą zwiększać śmiertelność piskląt i przyczyniać się do zaniku rodzimej roślinności[10].

Status i ochrona

Zasięg występowania petrela bonińskiego jest bardzo duży. Pomimo spadkowego trendu liczebności jego populacji, jest ona nadal duża i tempo spadku nie kwalifikuje go obecnie do kategorii gatunków narażonych na wyginięcie. Petrel boniński jest uznawany przez IUCN za gatunek najmniejszej troski, choć drapieżnictwo, wpływ człowieka, skażenie oceanu i zdarzenia losowe mogą w przyszłości doprowadzić do spadku jego populacji[3].

Przypisy

  1. ↑ a b Pterodroma hypoleuca, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b D. Lepage: Bonin Petrel Pterodroma hypoleuca. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-01-20]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g BirdLife International, Pterodroma hypoleuca, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-2, DOI: 10.2305/IUCN.UK.2018-2.RLTS.T22697967A132615616.en [dostęp 2023-01-19] (ang.).
  4. ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Procellariidae Leach, 1820 – Burzykowate – Petrels & Shearwaters (wersja: 2022-08-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-01-19].
  5. ↑ O. Salvin. Critical Notes on the Procellariidae. „Ibis”. ser. 5 t. 6 (23), s. 359, 1888. (ang.). 
  6. ↑ R.C. Murphy. The populations of the wedge-tailed shearwater (Puffinus pacificus). „American Museum novitates”. 1512, s. 17–18, 1951. (ang.). 
  7. ↑ a b c F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2023-01-15]. (ang.).
  8. ↑ Pterodroma, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-01-19] (ang.).
  9. ↑ hypoleuca, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-01-15] (ang.).
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l Bonin Petrel, [w:] Wildlife Program [online], Department of Land and Natural Resources Division of Forestry and Wildlife, 2023 [dostęp 2023-01-18] (ang.).
  11. ↑ a b Petrel boniński. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

Linki zewnętrzne