Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” (1913–1931)
| Państwo | |
|---|---|
| Skrót |
PSL „Piast” |
| Lider |
Jakub Bojko (1914–1918), Jan Sadlak (1918), Wincenty Witos (1918–1931) |
| Data założenia |
1 lutego 1914 |
| Data rozwiązania |
15 marca 1931 |
| Ideologia polityczna | |
| Barwy |
Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast” – polskie ugrupowanie polityczne o charakterze ludowym.
Zarys programu
PSL „Piast” opowiadało się za ustrojem demokracji parlamentarnej, głosiło konieczność reformy rolnej za odszkodowaniem i tworzenia dużych gospodarstw chłopskich, było partią o światopoglądzie chrześcijańskim[1]. Jednocześnie działacze oponowali wobec prób podporządkowania sobie ugrupowania, jakie podejmował bp Leon Wałęga. Podkreślano rolę oświaty i znaczenie ruchu spółdzielczego[2].
Stronnictwo miało silne wpływy w organizacjach społeczno-gospodarczych, m.in. w Małopolskim Towarzystwie Rolniczym i Centralnym Związku Kółek Rolniczych.
Historia
Powstało 1 lutego 1914 roku w Tarnowie z rozłamu w Polskim Stronnictwie Ludowym, do którego doszło 13 grudnia poprzedniego roku. Ugrupowanie założyli działacze skupieni wokół tygodnika „Piast” oraz członkowie PSL – Zjednoczenia Niezawisłych Ludowców (wcześniejsza secesja PSL). Na czele partii stanął Jakub Bojko, którego na krótko zastąpił w 1918 roku dotychczasowy prezes połączonego z PSL „Piast” Zjednoczenia Ludowego Jan Sadlak, by w końcu został nim poprzedni wiceprezes Wincenty Witos[3].
Podczas I wojny światowej działacze PSL „Piast” weszli do Naczelnego Komitetu Narodowego[4] oraz poparli werbunek do Legionów. Po 1917 roku Stronnictwo zbliżyło się do Narodowej Demokracji. W październiku 1918 roku współtworzyło Polską Komisję Likwidacyjną. W latach 1918–1919 do PSL „Piast” przyłączyły się: część Zjednoczenia Ludowego w Królestwie Polskim, Zjednoczenie Włościan w Wielkopolsce, ludowcy z Pomorza Gdańskiego oraz część działaczy PSL „Wyzwolenie”.
W wyborach do Sejmu w 1922 roku PSL „Piast” uzyskało 70 mandatów poselskich[3] i 17 senatorskich. Stronnictwo było najsilniejszą partią chłopską, a w Sejmie zajmowało pozycję centrową[5][6]. PSL „Piast” wielokrotnie uczestniczyło w koalicjach rządowych. W 1923 i 1926 roku wspólnie z ZLN i Chadecją utworzyło rząd tzw. Chjeno-Piasta[7]. Prezes Witos był trzykrotnie premierem (1920–1921, 1923 i 1926). Bastionem PSL „Piast” był obszar byłej Galicji Zachodniej.
Po 1926 roku PSL „Piast” pozostawało w opozycji do sanacji: od 1929 roku wchodziło w skład Centrolewu. W 1930 roku niektórzy jego działacze zostali aresztowani i uwięzieni w twierdzy brzeskiej, a następnie skazani w procesie brzeskim[7].
W 1931 roku PSL „Piast” połączyło się z PSL „Wyzwolenie” i Stronnictwem Chłopskim, tworząc Stronnictwo Ludowe[8].
Działacze
Prezesi
- Jakub Bojko (1914–1918)
- Jan Sadlak (1918)
- Wincenty Witos (1918–1931)
Organy Prasowe PSL „Piast”
- „Piast”
- „Wola Ludu”
- „Gazeta Ludowa”
- „Włościanin”
- „Gazeta Grudziądzka”
Przypisy
- ↑ Adam Próchnik o polskim ruchu ludowym, opr. Cz. Madajczyk, J. Żarnowski, „Najnowsze Dzieje Polski 1914–1939”, 4, 1961, s. 136 i n.
- ↑ K. Groniowski, J. Skowronek, Historia Polski 1795–1914, wyd. 3 popr. i uzup., Warszawa 1987, s. 317.
- ↑ a b Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”, [w:] Historia. Encyklopedia szkolna WSiP, red. A. Friszke, E.C. Król, wyd. 4 zm. i popr., Warszawa 2004, s. 671.
- ↑ K. Dunin-Wąsowicz, Ludowcy galicyjscy w czasie I wojny światowej, „Kwartalnik Historyczny”, 65, 1958, nr 1, s. 42.
- ↑ J. Babiak, A. Ptak, Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej, Władza lokalna w procesie transformacji systemowej, red. J. Babiak, A. Ptak, Kalisz-Poznań 2010, s. 25.
- ↑ A. Paczkowski, Prasa w życiu politycznym Drugiej Rzeczypospolitej, „Dzieje Najnowsze”, 10, 1978, 3, s. 34.
- ↑ a b Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”, [w:] Historia. Encyklopedia szkolna WSiP, red. A. Friszke, E.C. Król, wyd. 4 zm. i popr., Warszawa 2004, s. 671–672.
- ↑ Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”, [w:] Historia. Encyklopedia szkolna WSiP, red. A. Friszke, E.C. Król, wyd. 4 zm. i popr., Warszawa 2004, s. 672.