Powiat nowodworski (województwo mazowieckie)
| powiat | |||||||||
 Spichlerz nad Narwią | |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| TERC |
1414 | ||||||||
| Siedziba | |||||||||
| Starosta |
Magdalena Biernacka | ||||||||
| Powierzchnia |
691,65 km² | ||||||||
| Populacja (31.12.2020) • liczba ludności |
| ||||||||
| • gęstość |
114,8 os./km² | ||||||||
| Urbanizacja |
50,46% | ||||||||
| Tablice rejestracyjne |
WND | ||||||||
Adres urzędu: ul. Paderewskiego 1b05-100 Nowy Dwór Mazowiecki | |||||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
Powiat nowodworski – powiat w Polsce, w północnej części województwa mazowieckiego, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Nowy Dwór Mazowiecki.
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejskie: Nowy Dwór Mazowiecki
- gminy miejsko-wiejskie: Nasielsk, Zakroczym
- gminy wiejskie: Czosnów, Leoncin, Pomiechówek
- miasta: Nowy Dwór Mazowiecki, Nasielsk, Zakroczym
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwały 88 654 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 79 427 osób[3].
Demografia
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 75 742 | 100 | 38 826 | 51,26 | 36 916 | 48,74 |
| Miasto | 38 250 | 50,50 | 19 825 | 26,17 | 18 425 | 24,33 |
| Wieś | 37 492 | 49,50 | 19 001 | 25,09 | 18 491 | 24,41 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu nowodworskiego w 2014 roku[4].
Historia
1952–1954
Powiat nowodworski powstał 1 lipca 1952 z części zniesionych powiatów warszawskiego i radzymińskiego oraz z części powiatów pułtuskiego i sochaczewskiego[5]. W skład powiatu weszły[6][7][8][9]:
- Ze zniesionego powiatu warszawskiego:
- miasto Nowy Dwór Mazowiecki, do którego włączono:
- ze zniesionej gminy Góra: gromady Kępa Nowodworska i Łęczna, a także osiedle Nowo-Łęczna oraz lasy państwowe Księża Góra i Dębina,
- ze zniesionej gminy Pomiechowo: tereny byłej stoczni modlińskiej,
- ze zniesionej gminy Cząstków: enklawę o nazwie Kępa Małocka;
- miasto Zakroczym;
- zniesiona gmina Legionowo, z której utworzono nowe miasto Legionowo, do którego włączono:
- z gminy Jabłonna zniesione gromady Bukowiec i Łajski-Grudzie;
- gmina Cząstków, którą podzielono:
- 16 z 32 jednostek pozostało przy gminie Cząstków (gromady Adamówek, Cząstków Mazowiecki, Cząstków Polski, Czosnów, Dziekanów Leśny, Dziekanów Nowy, Dziekanów Polski, Dziekanówek, Izabelin, Janówek, Kaliszki, Łomna, Łosia Wólka, Palmiry, Pieńków i Sadowa),
- 16 z 32 jednostek weszło w skład nowo utworzonej gminy Kazuń w powiecie nowodworskim (gromady Augustówek, Cybulice, Cybulice Duże, Cybulice Małe, Czeczotki, Dębina, Dobrzyń, Janów-Mikołajówka, Jesionka, Kazuń Nowy, Kazuń Polski, Małocice, Sady, Syndykowszczyzna, Wólka Czosnowska i Wrzosówka),
- enklawę o nazwie Kępa Małocka włączono do miasta Nowego Dworu Mazowieckiego;
- zniesiona gmina Góra, którą podzielono:
- 13 z 19 jednostek weszło w skład nowo utworzonej gminy Janówek w powiecie nowodworskim (gromady Boża Wola, Góra, Janówek I, Janówek II, Kępa Kikolska, Krubin, Okunin, Olszewnica Nowa, Olszewnica Stara, Skierdy, Suchocin, Trzciany i Wólka Górska),
- 4 z 19 jednostek weszły w skład nowo utworzonej gminy Skrzeszew w powiecie nowodworskim (gromady Derlacz, Kałuszyn, Skrzeszew i Topolina),
- 2 z 19 jednostek zniesiono, włączając je do miasta Nowego Dworu Mazowieckiego (gromady Kępa Nowodworska i Łęczna, a także osiedle Nowo-Łęczna oraz lasy państwowe Księża Góra i Dębina);
- gmina Jabłonna, którą podzielono:
- 5 z 13 jednostek pozostało przy gminie Jabłonna (gromady Chotomów, Jabłonna, Józefów, Kępa Tarchomińska i Rajszew),
- 4 z 13 jednostek weszły w skład nowo utworzonej gminy Skrzeszew w powiecie nowodworskim (gromady Dąbrowa Chotomowska, Łajski, Michałów-Reginów i Stanisławów),
- 2 z 13 jednostek włączono do gminy Nieporęt (gromady Michałów-Grabina i Szamocin),
- 2 z 13 jednostek zniesiono, włączając je do nowo utworzonego miasta Legionowo (gromady Bukowiec, Łajski-Grudzie);
- gmina Łomianki, którą podzielono:
- 8 z 10 jednostek pozostało przy gminie Łomianki (gromady Buraków, Dąbrowa, Kępa Kiełpińska, Kiełpin, Kiełpin Poduchowny, Łomianki, Łomianki Dolne i Łomianki Górne),
- 2 z 10 jednostek włączono do nowo utworzonej gminy Izabelin w nowo utworzonym powiecie pruszkowskim (gromady Laski i Mościska);
- gmina Nieporęt, którą podzielono:
- 9 z 18 jednostek pozostało przy gminie Nieporęt (gromady Aleksandrów, Białobrzegi, Izabelin, Kąty Węgierskie, Nieporęt, Rembelszczyzna, Stanisławów, Wola Aleksandrowska i Zegrze[10]),
- 3 z 18 jednostek weszły w skład nowo utworzonej gminy Skrzeszew w powiecie nowodworskim (gromady Komornica, Poddębie i Wieliszew),
- 6 z 18 jednostek weszło w skład nowo utworzonej gminy Pustelnik w powiecie wołomińskim (gromady Augustów, Augustówek, Kąty Grodziskie, Kobiałka, Olesin i Wojdy-Mańki),
- ponadto do gminy Nieporęt włączono 3 z 24 jednostek gminy Radzymin ze zniesionego powiatu radzymińskiego (gromady Beniaminów[11], Rynia i Wólka Radzymińska),
- ponadto do gminy Nieporęt włączono enklawę Pod Dąbkowizną o powierzchni 38,4 h i półenklawę Łąki z miasta Radzymina ze zniesionego powiatu radzymińskiego (włączono je do gromady Beniaminów w gminie Radzymin, którą włączono równocześnie do gminy Nieporęt,
- ponadto do gminy Nieporęt włączono 2 z 13 jednostek gminy Jabłonna ze zniesionego powiatu warszawskiego (gromady Michałów-Grabina i Szamocin);
- zniesiona gmina Pomiechowo, którą podzielono:
- 13 z 21 jednostek weszło w skład nowo utworzonej gminy Pomiechówek w powiecie nowodworskim (gromady Brody, Brody-Parcele, Czarnowo, Kikoły, Kosewko, Orzechowo, Orzechowo Nowe, Pomiechowo, Pomiechówek, Stanisławowo, Wójtostwo, Wólka i Zapiecki);
- 8 z 21 jednostek weszło w skład nowo utworzonej gminy Modlin w powiecie nowodworskim (gromady Bronisławka, Cegielnia-Kosewo, Kosewo, Modlin Stary, Modlin, Modlin Nowy, Szczypiorno i Wymysły),
- tereny byłej stoczni modlińskiej włączono do miasta Nowego Dworu Mazowieckiego.
- miasto Nowy Dwór Mazowiecki, do którego włączono:
- Ze zniesionego powiatu radzymińskiego:
- część gminy Radzymin, którą podzielono:
- 3 z 24 jednostek włączono do gminy Nieporęt w powiecie nowodworskim (gromady Beniaminów[12], Rynia i Wólka Radzymińska),
- 19 z 24 jednostek pozostało przy gminie Radzymin i przez to weszło w skład nowego powiatu wołomińskiego (gromady Arciechów[13], Borki, Cegielnia, Ciemne, Dybów, Helenów, Janków Nowy, Łosie[14], Mokre, Ruda, Rżyska, Sieraków, Słupno, Teodorów, Wiktorów, Załubice Nowe, Załubice Stare, Zawady i Zwierzyniec),
- 1 z 24 jednostek (gromada Nadma) weszła w skład nowej gminy Pustelnik w nowym powiecie wołomińskim,
- 1 z 24 jednostek (gromadę Aleksandrów) zniesiono i włączono do miasta Radzymina, które weszło w skład nowego powiatu wołomińskiego;
- fragmenty obszaru miasta Radzymina, które włączono do gminy Nieporęt (enklawę Pod Dąbkowizną o powierzchni 38,4 h i półenklawę Łąki, które wcielono do gromady Beniaminów).
- część gminy Radzymin, którą podzielono:
- Z powiatu pułtuskiego:
- miasto Serock,
- gmina Zegrze, którą podzielono:
- 29 z 35 jednostek pozostało przy gminie Zegrze (gromady Bolesławowo, Borowa Góra, Budy Pobyłkowskie, Dębe, Dębinki, Dosin, Guty, Izbica, Jachranka, Jadwisin, Kania Nowa, Kania Polska, Karolino, Kępiaste, Ludwinowo-Zegrzyn, Łacha, Marynino, Nowawieś, Skubianka, Stanisławowo, Stasilas, Szadki, Święciennica, Wierzbica, Wola Kiełpińska, Wola Smolana, Wólka Zaleska, Zabłocie i Zalesie Borowe),
- 6 z 35 jednostek włączono do gminy Zatory w powiecie pułtuskim (gromady Gąsiorowo, Huta Podgórna, Janki, Popowo Kościelno i Wielęcin).
- Z powiatu sochaczewskiego
- gmina Kampinos, którą podzielono:
- 18 z 24 jednostek pozostało przy gminie Kampinos (gromady Bieliny, Cisowe, Dąbrowa Nowa, Dąbrowa Stara, Górki, Grabina, Granica, Józefów, Kampinos, Kampinos A, Komorów, Korfowe, Koszówka, Nowe Budy, Roztoka, Sowia Wola, Wiejca i Zamość),
- 6z 24 jednostek weszło w skład nowo utworzonej nowo utworzonej gminy Kazuń w powiecie nowodworskim (gromady Aleksandrów, Brzozówka, Dąbrówka, Krogulec, Truskawka i Wiersze);
- zniesiona gmina Głusk, którą podzielono:
- 23 z 27 jednostek weszło w skład nowo utworzonej gminy Leoncin w powiecie nowodworskim (gromady Gać, Głusk, Gniewniewice, Gniewniewice Nowe, Gniewniewice Stare, Krubiczew, Leoncin, Maławieś, Maławieś Nowa, Michałów, Nowiny, Ośniki, Polesie Nowe, Polesie Stare, Secymin Nowy, Secymin Polski, Secyminek, Stanisławów, Teofile, Wilków n. Wisłą, Wilków Nowy, Wilków Polski i Wincentówek),
- 4 z 27 jednostek weszło w skład nowo utworzonej gminy Kazuń w powiecie nowodworskim (gromady Grochale Stare, Grochale Nowe, Helenówek i Rybitew).
- gmina Kampinos, którą podzielono:
Po zmianach tych powiat nowodworski obejmował[15]:
- 4 miasta – Legionowo, Nowy Dwór Mazowiecki, Serock i Zakroczym;
- 12 gmin wiejskich – Cząstków, Jabłonna, Janówek, Kampinos, Kazuń, Leoncin, Łomianki, Modlin, Nieporęt, Pomiechówek, Skrzeszew i Zegrze.
5 października 1954, w przeddzień reformy administracyjnej kraju, wprowadzono kilka zmian granic powiatu[16]:
- do powiatu nowodworskiego z powiatu pułtuskiego (z gminy Nasielsk) włączono gromady Goławice I, Goławice II i Gąsiorowo,
- od powiatu nowodworskiego odłączono gromady Budy Pobyłkowskie, Kępiaste i Wólka Zaleska (z gminy Zegrze) i włączono je do powiatu pułtuskiego,
- od powiatu nowodworskiego odłączono gromady Grabina, Korfowe i Roztoka (z gminy Kampinos) i włączono je do powiatu pruszkowskiego,
- od powiatu nowodworskiego odłączono a) gromadę Bieliny (z gminy Kampinos) oraz b) gromady Krubiczew, Nowiny, Ośniki, Polesie Nowe, Polesie Stare, Secymin Nowy i Secymin Polski i Secyminek (z gminy Leoncin) i włączono je do powiatu sochaczewskiego.
1954–1972
Jesienią 1954 w Polsce zniesiono gminy zbiorowe, a w ich miejsce utworzono gromady (w nawiasach podano okres funkcjonowania). W powiecie nowodworski, utworzono następujące 28gromad: Borowa Góra (1954–1959), Boża Wola (1954–1959), Buraków (1954–1961), Chotomów (1954–1959), Czosnów (1954–1972), Głusk (1954–58), Gocławice II (1954–1959), Górki (1954–1972), Jabłonna (1954–1972), Janówek I (1954–1972), Kampinos (1954–1972), Kazuń Polski (1954–1968), Kikoły (1954–1959), Kosewo (1954–1959), Leoncin (1954–1972), Łacha (1954–1959), Łajski (1954–1961), Łomianki (1954–1972), Małocice (1954–1959), Modlin Stary (1954–1961), Nieporęt (1954–1972), Pieńków (1954–1959), Pomiechówek (1954–1972), Rembelszczyzna (1954–1959), Skrzeszew (1954–1972), Sowia Wola (1954–1972), Wieliszew (1954–1959) i Wola Kiełpińska (1954–1972)[17].
Z czasem liczba gromad stopniowo malała (vide powyżej); powstały także nowe gromady: Serock (1959–1972)[18], Nowy Modlin (1961–68)[19] i Kosewo (1969–1972)[20].
1 stycznia 1955 od powiatu nowodworskiego odłączono gromadę Kampinos (obejmującą sołectwa Granica, Józefów, Kampinos, Kampinos A, Komorów, Koszówka i Wiejca) i włączono do powiatu sochaczewskiego[21].
29 lutego 1956 od powiatu nowodworskiego (od gromady Nieporęt) odłączono wieś Załącze (z Łąkami), włączając ją do powiatu wołomińskiego (do gromady Radzymin)[22].
1 stycznia 1958 do powiatu nowodworskiego z powiatu płońskiego włączono gromadę Błędówko (1958–61), obejmującą sołectwa Błędowo, Błędówko, Błogosławie, Czarna, Falbogi Borowe, Janowo, Pomocnia, Swobodnia, Śniadowo, Śniadówko, Wojszczyce, Wola Błędowska i Zaręby[23].
31 grudnia 1961 do powiatu nowodworskiego z powiatu sochaczewskiego włączono główną część znoszonej gromady Secymin Polski (1959–1961), obejmującą sołectwa Krubiczew, Nowiny, Ośniki, Polesie Nowe, Polesie Stare, Secyminek, Secymin Nowy i Secymin Polski, którą włączono do gromady Leoncin[24].
31 grudnia 1961 zmieniono także granice dwóch miast[25]:
- do miasta Nowy Dwór Mazowiecki włączono miejscowości Modlin Stary (bez przysiółka Utrata), Modlin-Lotnisko i Modlin-Twierdza ze znoszonej gromady Modlin Stary,
- do miasta Zakroczym włączono przysiółek Utrata ze znoszonej gromady Modlin Stary.
1973–1975
1 stycznia 1973 zniesiono gromady, a w ich miejsce ponownie wprowadzono gminy zbiorowe. W przygotowaniach do reformy zmieniono granice powiatu[26]:
- do powiatu nowodworskiego z powiatu wołomińskiego włączono sołectwa: Augustów, Augustówek, Brzeziny, Grodzisk (z Lewandowem), Kąty Grodziskie, Kobiałka, Mańki-Wojdy i Olesin (weszły tam w skład gminy Nieporęt),
- do powiatu nowodworskiego z powiatu płońskiego włączono sołectwa: Emolinek, Henrysin, Mochty, Smoły, Strubiny, Trębki Nowe, Trębki Stare, Wólka Smoszewska i Wygoda Smoszewska
Po zmianach tych powiat nowodworski podzielono na[27]:
- 4 miasta – Legionowo, Nowy Dwór Mazowiecki, Serock i Zakroczym;
- 9 gmin wiejskich – Czosnów, Jabłonna, Leoncin, Łomianki, Nieporęt, Pomiechówek, Serock, Skrzeszew i Zakroczym.
9 grudnia 1973 do powiatu nowodworskiego (do gminy Zakroczym) włączono sołectwo Smoszewo z powiatu płońskiego (z gminy Czerwińsk nad Wisłą)[28].
W wyniku reformy administracji państwowej z 1 czerwca 1975 roku wszystkie powiaty uległy likwidacji. Obszar powiatu nowodworskiego wszedł w skład nowego województwa warszawskiego.
1999–
Powiat nowodworski, o znacznie zmienionym obszarze, przywrócono w województwie mazowieckim w wyniku reformy 1999. Powstał wówczas także nieistniejący przed 1975 rokiem powiat legionowski[29].
Sąsiednie powiaty
Przypisy
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, Tabl. II. Ludność, ruch naturalny oraz migracje ludności według powiatów w pierwszym półroczu 2020 R., 30 czerwca 2020.
- ↑ Powiat nowodworski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185.
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 181.
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 177.
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie. 1952, nr 6, poz. 37
- ↑ Zarówno Zegrze Północne jak i Zegrze
- ↑ Zwiększoną o enklawę Pod Dąbkowizną o powierzchni 38,4 h i półenklawę Łąki z miasta Radzymina.
- ↑ Zwiększoną o enklawę Pod Dąbkowizną o powierzchni 38,4 h i półenklawę Łąki z miasta Radzymina.
- ↑ Zwiększoną o enklawę Pod Arciechowem o powierzchni 11 ha z miasta Radzymina.
- ↑ Zwiększoną o enklawę Za Łosiem o powierzchni 104 i 3,9 ha z miasta Radzymina.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, PRL, GUS, Warszawa, 1952
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie. 1954, nr 11
- ↑ Uchwała Nr VI/10/9/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na gromady powiatu nowodworskiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-0/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 67)
- ↑ Uchwała Nr IV-9/59 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 18 września 1959 r. w sprawie zmian granic niektórych gromad i przeniesienia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 15 grudnia 1959 r., Nr. 12, Poz. 438)
- ↑ Uchwała Nr IV-19/61 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 27 września 1961 r. w sprawie zmian granic i nazw, utworzenia i zniesienia niektórych gromad oraz przeniesienia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 15 grudnia 1961 r., Nr. 13, Poz. 292)
- ↑ Uchwała Nr XVI/68/68 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 29 czerwca 1968 r. w sprawie zmiany granic i nazw niektórych gromad oraz przeniesienia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 5 sierpnia 1968 r., Nr. 10, Poz. 90)
- ↑ Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 252
- ↑ Uchwała Nr VI/15/55 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 30 czerwca 1955 r. w sprawie zmian granic niektórych powiatów (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 14 kwietnia 1956 r., Nr. 3, Poz. 12)
- ↑ Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 308
- ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 59, poz. 322
- ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 59, poz. 326
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324
- ↑ Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).
- ↑ Dz.U. z 1973 r. nr 40, poz. 236
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. w sprawie utworzenia powiatów. [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2018-11-21] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Biuletyn Informacji Publicznej powiatu nowodworskiego
- Historia Pomiechówka – gminy powiatu nowodworskiego. pomiechowek.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-08)].
