Saratow (1964)

Saratow
(Саратов)
Ilustracja
„Saratow” w 2007
Klasa

okręt desantowy

Typ

Tapir

Projekt

1171/I

Oznaczenie NATO

Alligator

Historia
Stocznia

Jantar, Królewiec

Położenie stępki

5 lutego 1964

Wodowanie

1 lipca 1964

 Marynarka Wojenna ZSRR
Nazwa

BDK-10 Woroneżskij komsomolec

Wejście do służby

18 sierpnia 1966

 MW Rosji
Nazwa

BDK-65 (1992)
Saratow (2003)

Wejście do służby

grudzień 1991

Zatonął

24 marca 2022

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

2905 t standardowa
4360 t pełna

Długość

113 m

Szerokość

15,6 m

Zanurzenie

4,5 m

Napęd
2 silniki wysokoprężne o mocy 9000 KM, 2 śruby
Prędkość

16,5 w

Zasięg

4800 Mm przy prędkości 15,5 w

Uzbrojenie
2 armaty uniwersalne 57 mm (1×II)
3 × II-prowadnicowe wyrzutnie rakiet plot bliskiego zasięgu Strieła-3 (24 rakiety)
Załoga

55 (5 oficerów)

Multimedia w Wikimedia Commons

Saratow (ros. Саратов), wcześniej BDK-10 Woroneżskij komsomolec i BDK-65 – okręt desantowy projektu 1171 (w kodzie NATO: Alligator) Marynarki Wojennej Rosji. Wodowany w 1964 roku, początkowo służył w Marynarce Wojennej ZSRR pod nazwą: BDK-10 „Woroneżskij komsomolec”. Po przejęciu przez marynarkę wojenną Rosji otrzymał w 1992 roku numer: BDK-65, a w 2003 roku nazwę: „Saratow” od miasta nad Wołgą. Zniszczony podczas inwazji na Ukrainę 24 marca 2022 roku w Berdiańsku.

Budowa

„Saratow” (w centrum) w Sewastopolu, 2007 rok

„Saratow”, pierwotnie „Woroneżskij komsomolec”, był pierwszym prototypowym dużym okrętem desantowym projektu 1171, należącym do jego pierwszej serii (1171/I)[1]. Typ ten w ZSRR nosił niejawne oznaczenie Tapir[2], a w kodzie NATO został oznaczony jako Alligator[3]. Okręt został zbudowany, podobnie jak dalsze jednostki tego typu, w stoczni Jantar w Królewcu, pod numerem budowy 291[1]. Położenie stępki miało miejsce 5 lutego 1964 roku, a wodowanie 1 lipca 1964 roku[1]. Został oddany do służby w marynarce ZSRR 18 sierpnia 1966 roku[1]. Próby stoczniowe przeszedł między 9 a 27 grudnia 1966 roku, a próby państwowe ukończył 18 sierpnia 1966 roku[4]. Otrzymał początkowo oznaczenie BDK-10 (БДК-10, od Большой десантный корабль, Bolszoj diesantnyj korabl – duży okręt desantowy) i nazwę „Woroneżskij komsomolec” (Воронежский комсомолец – pol. woroneski komsomolec)[1].

Skrócona charakterystyka

 Osobny artykuł: okręty desantowe projektu 1171.

Okręty projektu 1171 zostały zaprojektowane w ZSRR w latach 60. XX wieku na bazie projektu cywilnego drobnicowca, jako duże okręty desantowe służące do transportu i wysadzania desantu na nieprzygotowanym brzegu[2]. Mogły również służyć jako okręty transportowe, do przewozu wojska i sprzętu[1]. Ich konstrukcja i architektura jest typowa dla statków, z maszynownią i nadbudówką nad nią w części rufowej i wysokim dziobem, dzięki czemu miały one dobrą dzielność morską, lecz z drugiej strony gorszą od wyspecjalizowanych okrętów niezatapialność[2]. Okręty pierwszej serii mają cztery ładownie z lukami w pokładzie górnym, z tego trzy przed nadbudówką i jedną rufową za nadbudówką[2]. W dziobnicy znajduje się furta ładunkowa, zakryta drzwiami, z opuszczaną rampą główną o nośności 50 ton, służącą do wyładunku sprzętu przy brzegu[2]. Mniejsza rampa znajduje się również w rufie[2]. Okręty pierwszej serii wyróżniały się posiadaniem trzech charakterystycznych żurawi przeładunkowych, typowych dla jednostek cywilnych, obsługujących ładownie oraz ładunki przewożone na pokładzie – jednego o udźwigu 7,5 ton na śródokręciu i dwóch o udźwigu 5 ton na dziobie i rufie[1]. Wyposażone są też w kotwicę na rufie, służącą do ściągania z brzegu[1].

Okręty proj. 1171/I mogą transportować do 22 czołgów podstawowych i 25 transporterów opancerzonych albo 50 transporterów opancerzonych albo 52 ciężarówki oraz w każdym wariancie 313 żołnierzy – odpowiednik batalionu[5]. Ogólna powierzchnia transportowa wynosi 1195 m², z tego 790 m² w ładowniach i 405 m² na pokładzie górnym[5]. Maksymalna masa ładunku wynosi 3750 ton[2]. Załoga wynosiła początkowo 55 osób, w tym 5 oficerów[5]. Autonomiczność jednostki wynosi 15 dni[5].

Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2000 ton, standardowa 2905 ton, a pełna – 4360 ton[5]. Długość całkowita wynosi 113 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15,6 m, a zanurzenie maksymalne 4,5 m[5].

Napęd okrętów proj. 1171/I stanowią dwa silniki wysokoprężne M-58A o mocy łącznej 9000 KM, napędzające dwie śruby o stałym skoku[5]. Zasięg pływania wynosi 4800 mil morskich przy prędkości 15,5 węzła[5], a według innych danych, 10 000 Mm przy prędkości 15 węzłów[6].

Uzbrojenie okrętów obejmowało dwie sprzężone armaty uniwersalne kalibru 57 mm w dwudziałowym odkrytym stanowisku ZIF-31B, umieszczonym przed nadbudówką[2]. Ponadto okręty proj. 1171/I mają do samoobrony trzy podwójne wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Strieła-3, z zapasem 24 pocisków[2].

Służba

Okręt początkowo służył we Flocie Północnej ZSRR, a od 1985 roku we Flocie Czarnomorskiej[1]. Wszedł w skład 39 Dywizji Morskich Sił Desantowych, bazującej na jeziorze Donuzław[4]. Odbył ponad 20 kilkumiesięcznych dalekich rejsów[4]. Po rozpadzie ZSRR w grudniu 1991 roku i późniejszym podziale Floty Czarnomorskiej został przejęty przez Rosję i został przydzielony do 30 Dywizji Okrętów Nawodnych[4]. Przy tym, w latach 1991–94 był wycofany do rezerwy w Odessie[7]. 13 marca 1992 roku zmieniono oznaczenie okrętu z BDK-10 na BDK-65[1] (według innych źródeł, 15 lutego tego roku)[4]. W Rosji nosił numer burtowy 150[6].

W lipcu 1999 roku podczas operacji pokojowej po wojnie w Kosowie został użyty wraz z innymi jednostkami do transportu rosyjskiego komponentu sił pokojowych KFOR z Tuapse do Salonik w Grecji[1]. W kwietniu 2003 roku otrzymał nazwę: „Saratow”[4]. W 2005 roku jego dowódcą był kmdr ppor. N. Palij[4]. W 2007 roku został wycofany ze służby[1], lecz następnie do niej przywrócony[6]. Wziął udział w wojnie rosyjsko-gruzińskiej, wchodząc w skład grupy rosyjskich okrętów, która 10 sierpnia 2008 roku podjęła walkę z gruzińskimi kutrami[7]. Jesienią 2012 roku odbył rejs na Morze Śródziemne[7]. W styczniu 2013 roku, na skutek awarii generatora, był naprawiany w syryjskim porcie Tartus[7]. W związku z rosyjskimi działaniami w Syrii, w 2014 roku odbył przynajmniej cztery rejsy na Morze Śródziemne[7]. We wrześniu 2015 roku brał udział w przewożeniu sprzętu bojowego do Syrii w związku z rosyjską interwencją w wojnie domowej[8]. Wchodził wówczas w skład 197 Brygady Okrętów Desantowych Floty Czarnomorskiej[4].

W 2022 roku „Saratow” służył podczas inwazji Rosji na Ukrainę. Dowódcą okrętu był kmdr por. Władimir Chromczenkow (który w 2014 roku przeszedł na służbę rosyjską z Marynarki Wojennej Ukrainy)[9]. W drugiej połowie marca przewoził on wraz z innymi okrętami desantowymi transportery opancerzone BTR-82A oraz prawdopodobnie paliwo i amunicję do zdobytego portu w Berdiańsku nad Morzem Azowskim[10]. Z rosyjskiego reportażu wynikało, że z powodu nieprzystosowania nabrzeży do bezpośredniego wyładunku, odbywał się on przy pomocy dźwigów wydobywających pojazdy przez luki ładowni[11]. Rano 24 marca 2022 roku „Saratow” zatonął przy nabrzeżu w Berdiańsku na skutek wybuchu i pożaru[11]. Okręt osiadł na dnie lub został tam osadzony przez załogę[10]. Przyczyna wybuchu nie jest jednak pewna. Według komunikatu Sił Zbrojnych Ukrainy z dnia zdarzenia, okręt został celnie ostrzelany w porcie ukraińską rakietą balistyczną Toczka-U, przy tym zatopiony okręt był początkowo identyfikowany w komunikacie jako bliźniaczy „Orsk”[12]. Następnego dnia sprostowano, że zniszczonym okrętem był „Saratow”[9]. Część autorów wyklucza jednak możliwość trafienia okrętu rakietą Toczka-U, wskazując na zbyt mały zasięg tych pocisków (120 km), oraz brak uderzenia na nagraniu z monitoringu[9][10]. Zdaniem niektórych autorów, możliwe jest działanie ukraińskich sił specjalnych lub samolotów bezzałogowych w rodzaju Bayraktar TB2[10]. Według natomiast innej hipotezy, doszło do pożaru i wybuchu paliwa i amunicji na skutek nieostrożności przy rozładunku[9]. Na skutek wybuchu na „Saratowie” uszkodzenia odniosły też okręty desantowe „Nowoczerkassk” i „Cezar Kunikow” projektu 775[10].

Według niepotwierdzonych oficjalnie informacji ukraińskich mediów, dowódca okrętu Władimir Chromczenkow w kwietniu 2022 roku zmarł w szpitalu od ran[13] – prawdopodobnie jednak zachodzi pomyłka z dowódcą okrętu „Cezar Kunikow” Aleksandrem Czirwą, którego śmierć potwierdziła strona rosyjska[14].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l Apalkow 2007 ↓, s. 12.
  2. ↑ a b c d e f g h i Apalkow 2007 ↓, s. 9-12.
  3. ↑ Conway’s All the world’s fighting ships, 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 412. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h W. Kostriczenko. Dien′ Wojenno-Morskogo Fłota 26 ijula 2015 goda wo Władiwostokie i Sewastopole. „Morskaja Kollekcyja”, s. 28, 2016. nr 2/2016(197): Flotskije kroniki. Wypusk wtoroj. (ros.). 
  5. ↑ a b c d e f g h Apalkow 2007 ↓, s. 8-9.
  6. ↑ a b c Car′kow 2015 ↓, s. 23.
  7. ↑ a b c d e „Saratow” ["Саратов"] [online], Mill.Press Flot (ros.).
  8. ↑ Tomasz Witkiewicz. Z życia flot. Turcja/Rosja. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9-10/2015. XIX (161), s. 9, wrzesień–październik 2015. ISSN 1426-529X. 
  9. ↑ a b c d Michał Fiszer: Rąbnie czy nie rąbnie? Wybuchające rosyjskie okręty wojenne to stara tradycja. Polityka.pl, 26 marca 2022. [dostęp 2022-03-26].
  10. ↑ a b c d e Tomasz Grotnik. Wojna morska o Ukrainę. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2022, s. 76, kwiecień 2022. 
  11. ↑ a b Jarosław Ciślak: Rosyjski okręt desantowy zniszczony w Berdiańsku. Eksplozje i pożary. defence24.pl, 24 marca 2022. [dostęp 2022-03-24].
  12. ↑ Bartosz Wieliński: Rosyjski okręt desantowy płonie. Ukraińcy twierdzą, że zatopili go rakietą ziemia-ziemia. wyborcza.pl, 24 marca 2022. [dostęp 2022-03-24].
  13. ↑ Sofija Mindżosa: Предал Украину в 2014 году: в больнице умер капитан российского корабля "Саратов". 24tv.ua, 18 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-18]. (ros.).
  14. ↑ Olga Surikowa: В Севастополе простились с командиром БДК «Цезарь Куников» Александром Чирвой. Siewkor, 18 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-18]. (ros.).

Bibliografia

  • Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
  • A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g. 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).

Linki zewnętrzne