Sifaka

Sifaka
Propithecus
E.T. Bennett, 1832[1]
Ilustracja
Sifaka diademowa (P. diadema)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

lemurowe

Infrarząd

lemurokształtne

Rodzina

indrisowate

Rodzaj

sifaka

Typ nomenklatoryczny

Propithecus diadema E.T. Bennett, 1832

Synonimy
Gatunki

9 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Sifaka[3] (Propithecus) – rodzaj ssaków naczelnych z rodziny indrisowatych (Indridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Występują wyłącznie na Madagaskarze[4][5][6].

Charakterystyka

Długość ciała 39–55 cm, ogona 41–60 cm; masa ciała 2,6–6,8 kg[5]. Charakteryzują się czarnym ubarwieniem części twarzowej głowy oraz długim ogonem, zbliżonym długością do długości ciała. Sifaki prowadzą nadrzewny i dzienny tryb życia. Potrafią przeskakiwać z drzewa na drzewo na odległość do 10 m. Często poruszają się w postawie dwunożnej, balansując przednimi kończynami dla utrzymania równowagi.

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1832 roku brytyjski zoolog Edward Turner Bennett w artykule poświęconym opisowi nowego rodzaju z rodziny lemurowatych, opublikowanym w czasopiśmie „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) sifaka diademowa (P. diadema).

Etymologia

  • Propithecus: gr. προ pro ‘blisko, przed’; πίθηκος píthēkos ‘małpa’[7].
  • Macromerus: gr. μακρος makros ‘długi’; μηρος mēros ‘udo’[8]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Macromerus typicus A. Smith, 1833 (= Propithecus diadema Bennett, 1832).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[9][10][4][3]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[3] Podgatunki[5][4][10] Rozmieszczenie geograficzne[5][4][10] Podstawowe wymiary[5][10][a] Status
IUCN[11]
Propithecus verreauxi A. Grandidier, 1867 sifaka biała gatunek monotypowy na zachód do rzeki Tsiribihina, na południowy wschód do Parku Narodowego Andohahela (Mangatsiaka) i rezerwatu Nahampoana (gdzie prawdopodobnie został introdukowany); zakres wysokości: 0–1300 m n.p.m. DC: 40–48 cm
DO: 50–60 cm
MC: około 2,9 kg 		 CR 
Propithecus deckenii W. Peters, 1870 sifaka kremowa gatunek monotypowy głównie pomiędzy rzekami Manambolo i Mahavavy; południowa granica zasięgu nie rozciąga do rzeki Tsiribihina DC: 42–48 cm
DO: 50–60 cm
MC: 2,6–2,9 kg 		 CR 
Propithecus coronatus Milne-Edwards, 1871 sifaka koroniasta gatunek monotypowy między rzeką Mahavavy i rzeką Betsiboka na północy, w głębi lądu na południu do rzek Manarnbola, Tsibirhina, Mama i Sakay; zakres wysokości: 0–700 m n.p.m. DC: 39–45 cm
DO: 48–57 cm
MC: 3,2–3,7 kg 		 CR 
Propithecus coquereli (A. Grandidier, 1867) sifaka biało-kasztanowa gatunek monotypowy od okolic Bealanany na północy do rzeki Betsiboka; na południu do Ambato Boeny, na wschodzie do okolic Antetemasy (na zachód od Befandriana-Avaratra); zakres wysokości: 0–300 m n.p.m. DC: 42–50 cm
DO: 50–60 cm
MC: około 3,7 kg 		 CR 
Propithecus tattersalli Simons, 1988 sifaka złotogłowa gatunek monotypowy niewielki obszar w dystryktach Ampandraha, Madirabe i Daraina ograniczony rzeką Loky na północy i rzeką Manambalo na południu; zakres wysokości: 50–700 m n.p.m. DC: 45–47 cm
DO: 42–47 cm
MC: 3,4–3,6 kg 		 CR 
Propithecus diadema E.T. Bennett, 1832 sifaka diademowa gatunek monotypowy od rzeki Mananara na południe do rzek Mangoro i Onive; granice zasięgu nieznane, ale prawdopodobnie szeroko rozpowszechniony; zakres wysokości: 200–1600 m n.p.m. DC: 50–55 cm
DO: 44–50 cm
MC: 5,7–6,8 kg 		 CR 
Propithecus edwardsi A. Grandidier, 1871 sifaka siodłata gatunek monotypowy od rzeki Mangoro i Onive na południe do rzeki Rienana w Parku Narodowym Andringitra; zakres wysokości: 600–1600 m n.p.m. DC: 42–52 cm
DO: 41–48 cm
MC: około 5,5 kg 		 EN 
Propithecus candidus A. Grandidier, 1871 sifaka jedwabista gatunek monotypowy nieregularnie w pasie leśnym od Parku Narodowego Marojejy na południe do Andaparaty (park przyrodniczy Makira), tuż na północ od rzeki Antainambalana; zakres wysokości: 300–1900 m n.p.m. DC: 48–54 cm
DO: 45–51 cm
MC: 5–6 kg 		 CR 
Propithecus perrieri Lavauden, 1931 sifaka czarna gatunek monotypowy masywy Analamerana i Andrafiamena oraz wschodni skraj lasów Ankarana; zakres wysokości: 0–500 m n.p.m. DC: 43–47 cm
DO: 42–45 cm
MC: 4,4–4,5 kg 		 CR 

Kategorie IUCN:  EN  – gatunek zagrożony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony.

Uwagi

  1. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

  1. ↑ a b E.T. Bennett. Characters of a New Genus of Lemuridæ. „Proceedings of the Committee of Science and Correspondence of the Zoological Society of London”. 1832, s. 20, 1832. (ang.). 
  2. ↑ A. Smith. African zoology. „South African Quarterly Journal”. 2 (1), s. 49, 1833. (ang.). 
  3. ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 33. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  4. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 156–158. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  5. ↑ a b c d e R.A. Mittermeier, Ch. Schwitzer, E.E. Louis Jr, M.C. Richardson: Family Indriidae (Woolly Lemurs, Sifakas and Indri). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, D.E. Wilson: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 169–173. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  6. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Propithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-03].
  7. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 574.
  8. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 393.
  9. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-11]. (ang.).
  10. ↑ a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 100–101. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  11. ↑ Taxonomy: Propithecus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-11]. (ang.).

Bibliografia