Stosunki polsko-czeskie

Stosunki polsko-czeskie – wzajemne relacje łączące Polskę i Czechy.

Ta sekcja od 2025-01 wymaga uzupełnienia informacji.

Artykuł należy uzupełnić o istotne informacje: dotyczące syntetycznego ujęcia historii stosunków polsko-czeskich we wszystkich okresach.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {Dopracować} z tej sekcji.

Aktem dobrych relacji Piastów z Przemyślidami był ślub Mieszka I z Dobrawą. Mimo to w roku 990 wybuchła wojna polsko-czeska^[1]. W latach 1300–1306 Przemyślidzi nawet rządzili w Polsce (Wacław II, niekoronowany, lecz przez kilka miesięcy de facto rządzący Wacław III). W XV wieku miała miejsca wojna czesko-polsko-węgierska, miał też miejsce rozejm w Muchoborze Małym^[2]. 21 lipca 1479 roku miał miejsce pokój w Ołomuńcu, w wyniku którego polepszyły się relacje między dynastią Jagiellonów, a Maciejem Korwinem, królem Czech.

W 1919 roku doszło do krótkotrwałej wojny polsko-czechosłowackiej na tle konfliktów granicznych. Stosunki dyplomatyczne między Polską a ówczesną Czechosłowacją zostały nawiązane 23 marca 1920 r.^[3] 2 października 1924 w Genewie podpisano Protokół o pokojowym rozwiązywaniu sporów międzynarodowych^[4], protokół podpisało 48 państw, w tym Polska i Czechosłowacja. Mimo to relacje polsko-czechosłowackie do końca okresu międzywojennego były nieprzyjazne, czego powodem były spory graniczne i brak woli współpracy ze strony najwyższych władz po obu stronach.

 Zobacz też: Polsko-czechosłowackie konflikty graniczne, Wojna polsko-czechosłowacka i Układ monachijski.

Mimo napięć politycznych, stosunki na niższym szczeblu układały się na ogół przyjaźnie, co przejawiało się między innymi we współpracy w dziedzinie sportów motorowych. Na 1926 rok planowany był rajd Automobilklubu Polski w charakterze imprezy polsko-czechosłowackiej (nie doszedł do skutku z powodu przewrotu majowego), po czym zrealizowano to w 1929 roku, kiedy VIII Rajd AP przebiegał częściowo na terenie Czechosłowacji, spotykając się z życzliwym przyjęciem, a liczną grupę stanowili zawodnicy czechosłowaccy^[5]. Samochody produkcji czechosłowackiej, zwłaszcza Tatra i Praga, cieszyły się przy tym dobrą renomą i były jednymi popularnymi markami w Polsce^[5].

Obecnie relacje polsko-czeskie reguluje zawarty 6 października 1991 r. Układ między Rzecząpospolitą Polską a Czeską i Słowacką Republiką Federacyjną o dobrym sąsiedztwie, solidarności i przyjacielskiej współpracy podpisany przez Prezydentów L. Wałęsę i V. Havla^[3].

Relacje między Polską a Czechami oceniane są jako przeżywające najlepszy okres w najnowszej historii^[3]. Rokrocznie odbywają się Konsultacje Międzyrządowe, od 1994 r. funkcjonuje Polsko-Czeska Komisja Międzyrządowa ds. Współpracy Transgranicznej. W 2008 r. Ministrowie Spraw Zagranicznych Polski i Czech powołali Forum Polsko-Czeskie, wspierające rozwój kontaktów międzyludzkich, poprzez dofinansowanie lokalnych projektów^[3].

W Parlamencie RP funkcjonuje polsko-czeska grupa parlamentarna, w Parlamencie Republiki Czeskiej grupa czesko-polska^[3].

Republika Czeska należy do najważniejszych partnerów gospodarczych Polski, zajmując 5. miejsce pod względem obrotów handlowych. Czesi są drugim odbiorcą polskich towarów, zaś Polska jest dla Czech trzecim największym partnerem handlowym. Polska rejestruje wysokie, dodatnie saldo obrotów we wzajemnej wymianie, przekraczające ponad 20 mld EUR^[3].

Stosunki gospodarcze między Polską i Republiką Czeską regulują następujące umowy^[6]:

• Umowa między Rządem RP a Rządem RCz w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana w dniu 13 września 2011 roku w Warszawie (weszła w życie 1 stycznia 2013 roku);
• Umowa między Rządem RP a Rządem RCz o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji, podpisana w dniu 16 lipca 1993 roku w Pradze;
• Umowa między Rządem RP a Rządem RCz o prowadzeniu robót geologicznych w rejonie wspólnej granicy państwowej, podpisana w dniu 19 sierpnia 2008 roku.

W związku z uzyskaniem przez oba państwa członkostwa w Unii Europejskiej, od 1 maja 2004 roku kontakty gospodarcze między RP i RCz są także regulowane przepisami unijnymi^[6].

Według danych z 2023 roku wartość obrotów handlowych między oboma krajami osiągnęła 34,6 mld EUR z niewielkim saldem dodatnim (55 mln EUR) po stronie Polski, natomiast w okresie styczeń-wrzesień 2024 obroty handlowe Czech z Polską osiągnęły wartość 26,3 mld EUR z niewielkim saldem dodatnim po stronie czeskie (28 mln EUR)^[6].

Skumulowana wartość polskich inwestycji bezpośrednich w Republice Czeskiej w 2018 roku wynosiła 2,4 mld EUR, natomiast wartość czeskich inwestycji w Polsce – 1,8 mld EUR. W porównaniu do 2013 roku wartości te wzrosły odpowiednio o 53,9% i o 564%^[6].

Do najważniejszych polskich przedsiębiorstw inwestujących w Czechach należą: Orlen, Synthos, Anwil, Tauron, PKO BP, mBank, BOŚ, Mokate, Tymbark-Maspex, LPP, CCC, Asseco, PKP Cargo^[6].

Najwięksi czescy inwestorzy w Polsce to: ČEZ, EPH, Penta Investments, Kofola, Metrostav^[6].

Podstawą współpracy z Republiką Czeską jest Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Republiki Czeskiej o współpracy w dziedzinie kultury, szkolnictwa i nauki zawarta 30 września 2003 r. w Pradze. W dniu 1 czerwca 2017 r., w Gdyni, podpisany został Program współpracy między Ministrem Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej a Ministerstwem Kultury Republiki Czeskiej na lata 2017–2021^[3].

Współpraca polsko-czeska w dziedzinie kultury, a co za tym idzie dyplomacji publicznej i kulturalnej, jest bardzo aktywna zarówno w aspekcie bilateralnym, jak i na forum Grupy Wyszehradzkiej. Od lat prowadzona jest ożywiona współpraca instytucji podległych zarówno MSZ – na czele z Instytutem Polskim w Pradze, jak i resortom kultury. Rokrocznie odbywają się Dni Kultury Polskiej w szeregu czeskich miast. Intensywne są kontakty instytucjonalne oraz bilateralna wymiana wystaw, wizyty teatrów czy prezentacja publikacji oraz przekładów z literatury. Do tradycji należą cykliczne spotkania takie, jak: Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Na Granicy”, Festiwal Filmowy „Kino na granicy”, Festiwal Kinematografii Środkowoeuropejskiej 3Kino w Pradze, czy też Polsko-Czeskie Dni Kultury Chrześcijańskiej^[3].

Od początku badania opinii Polaków o innych narodowościach wzrastał procent respondentów deklarujących sympatię do Czechów, z 38% w 1993 roku do 50% w 2002 roku, 63% w 2021 roku i 61% w 2024 roku^[7]. Czesi plasują się przez to w XXI wieku w czołówce narodów, które Polacy statystycznie darzą sympatią, na ogół na pierwszym miejscu z sąsiadów Polski (wliczając Węgrów), a w niektórych latach na pierwszym miejscu w ogóle^[7].

Stosunek Czechów do Polaków był oceniany jako chłodniejszy^[8]. Od lat 90. XX wieku jednak także poziom deklarowanej sympatii znacząco wzrósł, od 18% w 1991 i 23% w 1993 roku do 50% w 1999 roku i maksymalnie 67% w 2001 roku, wynosząc 53% w 2016 roku^[9]. W 2016 roku mimo to Polska była na 12. miejscu wśród badanych krajów pod względem skali sympatii^[9]. W latach 20. XXI wieku zaobserwowano znaczący wzrost wyjazdów zakupowych do Polski (w 2023 roku szacowano, że 2 mln. Czechów robiło w Polsce zakupy), co przełożyło się na wzrost zainteresowania Polską i także skali wyjazdów turystycznych^[8]. 2024 roku nad samo Morze Bałtyckie przyjechało 550 tys. turystów z Czech^[8].