Telmatobius culeus

Telmatobius culeus[1]
(Garman, 1876)
Osobnik w zoo w Pradze
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy bezogonowe
Rodzina	Telmatobiidae
Rodzaj	Telmatobius
Gatunek	Telmatobius culeus
Synonimy Telmatobius albiventris Parker, 1940 Telmatobius crawfordi Parker, 1940 Cyclorhamphus culeus Garman, 1876 Telmatobius escomeli Angel, 1923 Telmatobius escomeli escomeli Angel, 1923 Telmatobius culeus albiventris Parker, 1940 Telmatobius escomeli crawfordi Parker, 1940 Telmatobius escomeli exsul Vellard, 1951 Telmatobius albiventris parkeri Vellard, 1951 Telmatobius albiventris punensis Vellard, 1951 Telmatobius culeus exsul Vellard, 1951 Telmatobius culeus culeus (Garman, 1876) Telmatobius culeus dispar Vellard, 1953 Telmatobius culeus escomeli Angel, 1923 Telmatobius culeus fluviatilis Vellard, 1953 Telmatobius culeus lacustris Vellard, 1953 Telmatobius crawfordi crawfordi Parker, 1940 Telmatobius crawfordi semipalmatus Vellard, 1953 Telmatobius culeus parkeri Vellard, 1951 Telmatobius culeus punensis Vellard, 1951 Telmatobius albiventris globulosus Vellard, 1960 Telmatobius culeus globulosus Vellard, 1960 Telmatobius culeus crawfordi Parker, 1940
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
zagrożony
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Telmatobius culeus – gatunek płaza bezogonowego z rodziny Telmatobiidae występujący endemicznie w jeziorze Titicaca. Dorasta do 13,8 cm długości i waży do 250 g. Cechuje się licznymi luźnymi fałdami skóry, które pomagają mu w wymianie gazowej, w bardzo małym stopniu przeprowadzanej przez płuca. Odżywia się głównie ślimakami i skorupiakami, a do rozrodu dochodzi na przestrzeni całego roku. Jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem (EN) w związku z m.in. degradacją jego środowiska naturalnego i szybkim spadkiem wielkości populacji. Przewiduje się, że w przyszłości spadek populacji będzie postępować.

Jest to duży, całkowicie wodny gatunek płaza osiągający długość 7,5–13,8 cm (od czubka pyska do otworu kloaki) i masę 250 g^[3][4]. Posiada dużą płaską głowę z okrągłym pyskiem, a także wyraźnie zaznaczone fałdy skóry^[3][4]. Płuca znacząco zredukowane, o rozmiarach wynoszących około 1/3 rozmiarów płuc płaza z rodziny żabowatych o podobnym rozmiarze ciała^[3][4]. Gatunek ten używa unaczynionych fałdów skóry na plecach, bokach ciała i kończynach tylnych do przeprowadzenia wymiany gazowej^[3][4]. Skóra jest cieńsza niż u innych płazów bezogonowych, co ułatwia wymianę gazową^[3][4]. Kończyna tylna jest długa, a jej palce spięte błoną pławną^[3][4]. Występuje duża zmienność wewnątrzgatunkowa w ubarwieniu – ciało na grzbiecie przyjmuje zazwyczaj barwę oliwkowozieloną, czarnozieloną lub czarną, a na brzuchu białą lub perlistą^[3][4].

Endemit. Występuje w jeziorze Titicaca na granicy peruwiańsko-boliwijskiej na wysokości bezwzględnej 3810 m n.p.m.^[2] Ponadto osobniki znajdowane były również w pobliskich zbiornikach wodnych takich jak Umayo czy Arapa^[2]. Zasięg występowania wynosi 18 563 km²^[2]. Dorosłe osobniki zasiedlają wody przydenne cechujące się występowaniem kamieni i roślinności, młode natomiast płytkie wody z dużymi ilościami kamieni^[2].

Żywi się głównie wodnymi ślimakami i obunogami oraz okazjonalnie kijankami i rybami^[4]. Gatunek ten cechuje się najmniejszą podstawową przemianą materii wśród wszystkich płazów bezogonowych, porównywalną jedynie z niektórymi rodzajami płazów ogoniastych^[3].

Do rozrodu dochodzi w płytkich wodach w pobliżu linii brzegowej, a dokładnie w zanurzonej roślinności (głównie moczarka) na głębokości 2–15 m^[3][4]. Do rozrodu dochodzi podczas całego roku^[2]. Występuje sezonowa zmienność w wielkości wylęgów – w maju około 115 jaj, w październiku 777–866, w lutym 941^[2]. Jaja składane są na podwodnej roślinności w grupach liczących 20–50 sztuk^[2]. Do przeobrażenia dochodzi po 4 miesiącach^[4].

Gatunek zagrożony (EN) w związku z degradacją jego środowiska i szybkim spadkiem rozmiaru populacji (spadek rzędu 80% w latach 1994–2004)^[2]. Gatunkowi temu zagrażają m.in. zanieczyszczenie środowiska, konkurencja ze strony gatunków introdukowanych, używanie w tradycyjnej medycynie ludowej, połów w celach konsumpcyjnych, a także chytridiomikoza^[2]. Szacuje się, że do 2036 populacja skurczy się o kolejne 50%^[2].