Tersytes

Ten artykuł dotyczy postaci mitologicznej. Zobacz też: Thersites – planetoida o numerze katalogowym 1868.

Tersytes

Θερσίτης

uczestnik wojny trojańskiej
Występowanie	mitologia grecka
Rodzina
Ojciec	Agrios

Tersytes (gr. Θερσίτης Thersítēs, łac. Thersites) – w mitologii greckiej wojownik achajski, bezczelny, złośliwy, najtchórzliwszy i najbrzydszy uczestnik wojny trojańskiej; bohater Iliady Homera^[1][2].

Uchodził za syna Agriosa^[1]. Był spokrewniony z Diomedesem. Odznaczał się rzadkimi włosami, przygarbionymi ramionami i krzywymi nogami^[1][2]. Wiele razy wszczynał kłótnię z dowódcami wojsk achajskich podczas wieców, w czasie których obrażał ich i buntował się przeciw nim. Kiedy odgrażał się, że postara się, aby obniżyć morale armii, Odyseusz wychłostał go swym berłem (lub kijem)^[1][2].

Całe wojsko ucicha i miejsca zasiada:

Tersyt burzy, złośliwie Tersyt jeszcze gada.

Człek wielomownej gęby, z niesfornym językiem,

Samym się królom stawił hardym przeciwnikiem.

To, co mu do ust padnie, wszystko płocho bredzi;  

Celem jego gryźć wyższych, śmiech budzić w gawiedzi.

Zezowaty, kulawy, potwór w świecie rzadki,

Garb mu spycha skręcone na piersi łopatki, Głowa długa, spiczasta, rzadkim kryta włosem^[3].

W Etiopidzie, eposie z VIII w. p.n.e., autor Arktinos z Miletu napisał, że Tersytes zginął zabity przez Achillesa, którego sprowokował wyśmiewając się z jego żalu po śmierci Amazonki Pentezylei.

Choć, prima facie, Tersytes wydaje się być bohaterem pełnym negatywnych odczuć, Homer ukrył w nim inne przesłanie. Iliada jest bowiem bardziej złożonym i głębszym w przekazie interpretacji dziełem.

Wydaje się, iż przemawia w imieniu ludzi – zebranych żołnierzy. Wreszcie Odyseusz również jego musi uciszyć. Nie przekonuje go jednak siłą argumentów, lecz dosłownie siłą. Inni żołnierze poddają się wesołości, choć, co zaznacza poeta, są wzburzeni. W dokładniejszym tłumaczeniu słowo to ma nawet mocniejszy wydźwięk – zrozpaczeni. Pomimo że rozbawiło ich potraktowanie zuchwałego żołnierza przez Odysa, to jednak słowa Tersytesa padły na dość podatny grunt. Śmieją się, ale wciąż odczuwają ogromny żal, że szansa na powrót do domu ponownie się oddala. Tylko szybka reakcja władcy Itaki zapobiegła dalszym niepokojom. Tersytes zatem osiąga ten efekt, którego nie udało się osiągnąć Agamemnonowi. Pragnąc podburzyć przeciw dowódcom wojsko, cementuje jego jedność. Warto jeszcze zwrócić uwagę na wygłoszoną przezeń przemowę. Homer podkreśla, iż „nie zna on umiaru” i zuchwale gada, nie starając się wypowiadać merytorycznie, lecz wykpić i ośmieszyć. Jednocześnie jego mowa w niczym nie odstaje od innych wygłaszanych na kartach Iliady. Co więcej, argumenty Tersytesa są właściwie całkowicie zgodnie z tymi, które na samym początku przywoływał Achilles, a to on jest w tej chwili głównym poszkodowanym! Kiedy więc Tersytes woła do żołnierzy „tchórze bezwstydni, kobiety achajskie […]”, mówi to samo co Achilles, gdy oskarża Agamemnona, iż „panuje nikczemnym”^[4].

• Vojtech Zamarovský, tłum. Jacek Ilg, Lucyna Spyrko, Joanna Wania: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Katowice: Videograf II, 2006, s. 672–673. ISBN 83-7183-391-1.