Terytorium autonomiczne

Terytorium autonomiczne – fragment obszaru państwa dysponujący autonomią, czyli znaczną swobodą w kształtowaniu swojej polityki wewnętrznej, niekiedy również zagranicznej, zwłaszcza w kontraście do standardowych nieautonomicznych prowincji stanowiących dane państwo. Wiele oficjalnie lub nieoficjalnie zdecentralizowanych państw (jak np. Hiszpania) przyznaje swoim terytorialnym podmiotom tak szeroki zakres suwerenności wewnętrznej (zwłaszcza w obszarze szkolnictwa ze szczególnym naciskiem na korzystanie z regionalnego języka), że przypominają one autonomie; jednocześnie zaś deklarowana przez władze krajów takich jak Chiny czy Rosja autonomia niektórych regionów czy republik składowych przez krytyków uważana jest w praktyce za fikcję i przejaw politycznej manipulacji.

Poniższa lista terytoriów autonomicznych uwzględnia jedynie obszary będące integralnymi częściami państw, do których przynależą – brak zatem posiadających autonomię nieinkorporowanych terytoriów zależnych.

Wybrane terytoria autonomiczne

Państwo Status
Termin oryginalny/Tłumaczenie 		Terytorium/Terytoria źródło
 Azerbejdżan muxtar respublika
republika autonomiczna 		 Nachiczewańska Republika Autonomiczna [1]
tanınmayan ölkə

Państwo nieuznawane

 Górski Karabach
Chińska Republika Ludowa 自治区 (zìzhìqū)
region autonomiczny 		Kuangsi · Mongolia Wewnętrzna · Ningxia · Tybet · Sinciang [2]
特别行政区 (tèbié xíngzhèngqū)
specjalny region administracyjny 		 Hongkong ·  Makau [2]
族自治州 (zìzhìzhōu)
prefektura autonomiczna 		Bayingolin • Bortala • Changji • Chuxiong • Dali • Dehong • Dêqên • Enshi • Gannan • Garzê • Golog • Gyêgu • Haibei • Hainan • Haixi • Honghe • Huangnan • Ili • Kizilsu • Liangshan • Linxia • Ngawa • Nujiang • Qiandongnan • Qiannan • Qianxinan • Wenshan • Xiangxi • Xishuangbanna • Yanbian [2]
族自治县 (zìzhìxiàn)
powiat autonomiczny 		117 powiatów autonomicznych[3] [2]
自治旗 (zìzhìqí)
chorągiew autonomiczna[4] 		Evenki • Morin Dawa • Oroqen
 Filipiny region autonomiczny Muzułmańskie Mindanao [5]
 Finlandia itsehallinnollinen maakunta
prowincja autonomiczna 		 Wyspy Alandzkie [6]
 Grecja region autonomiczny Góra Athos [7]
 Gruzja avtonomiuri respublika
republika autonomiczna 		 Abchazja[8] ·  Adżaria [9]
 Indonezja daerah istimewa
region specjalny 		Aceh · Papua · Papua Barat· Papua Barat Daya·Papua Pegunungan· Papua Tengah· Papua Selatan· Yogyakarta [10]
 Irak okręg autonomiczny Kurdystan Kurdystan [11]
 Izrael region autonomiczny

Państwo nieuznawane

 Palestyna (Autonomia Palestyńska)
 Korea Południowa teukbyeol jachido
prowincja autonomiczna 		Czedżu [12]
 Mauritius prowincja autonomiczna Rodrigues [13]
 Mołdawia unitate teritorială autonomă
autonomiczny podmiot terytorialny 		 Gagauzja · Naddniestrze[14] [6]
 Nikaragua regione autónoma
region autonomiczny 		Wybrzeże Karaibskie Północne – Wybrzeże Karaibskie Południowe [15]
 Papua-Nowa Gwinea prowincja autonomiczna Wyspa Bougainville’a (do 2027) [16]
 Portugalia região autónoma
region autonomiczny 		 Azory ·  Madera [6]
 Rosja республика; riespublika
republika 		 Adygeja ·  Ałtaj ·  Baszkortostan ·  Buriacja ·  Chakasja ·  Czeczenia ·  Czuwaszja ·  Dagestan ·  Inguszetia ·  Jakucja ·  Kabardo-Bałkaria ·  Kałmucja ·  Karaczajo-Czerkiesja ·  Karelia ·  Komi ·  Mari El ·  Mordowia ·  Osetia Północna ·  Tatarstan ·  Tuwa ·  Udmurcja [6]
автономная область; awtonomnaja obłast´
obwód autonomiczny 		 Żydowski Obwód Autonomiczny [6]
автономный округ; awtonomnyj okrug
okręg autonomiczny 		 Chanty-Mansyjski Okręg Autonomiczny – Jugra ·  Czukocki Okręg Autonomiczny ·  Jamalsko-Nieniecki Okręg Autonomiczny ·  Nieniecki Okręg Autonomiczny [6]
 Serbia prowincja autonomiczna ·  Wojwodina [17]
земља непризната

Państwo nieuznawane

Kosowo
 Tadżykistan viloyat mukhtor
okręg autonomiczny 		Górski Badachszan [18]
 Tanzania
(Zanzibar[19]) [20]
 Ukraina Автономна Республіка avtonomna respublika
republika autonomiczna 		 Autonomiczna Republika Krymu[21] [6]
 Uzbekistan respublika
republika 		 Karakałpacja
 Wielka Brytania constituent country
kraj historyczny 		 Irlandia Północna ·  Szkocja ·  Walia [6]
 Włochy regione autonoma
region autonomiczny 		 Friuli-Wenecja Julijska ·  Sardynia ·  Sycylia ·  Trydent-Górna Adyga ·  Dolina Aosty [6]
 Wyspy Świętego Tomasza i Książęca concelho
prowincja 		(Wyspa Książęca[22])

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Regions and territories: Nagorno Karabakh. =BBC News. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  2. ↑ a b c d Provinces of China. statoids.com. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  3. ↑ lista powiatów autonomicznych na anglojęzycznej Wikipedii
  4. ↑ w Mongolii Wewnętrznej (odpowiednik powiatów)
  5. ↑ Provinces of the Philippines. statoids.com. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  6. ↑ a b c d e f g h i Thomas Banedikter: Territorial autonomy as a means of minority protection and conflict solution in the European experience – An overview and schematic comparison. [w:] The working autonomies in Europe [on-line]. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  7. ↑ Departments of Greece. statoids.com. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  8. ↑ de facto niepodległe państwo od 1992 roku
  9. ↑ Sanakoev Appointed as Head of S.Ossetia Administration. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  10. ↑ Kompas Cyber Media, 6 Provinsi di Papua beserta Ibukotanya, KOMPAS.com, 26 sierpnia 2023 [dostęp 2023-08-29] (indonez.).
  11. ↑ Provinces of Iraq. statoids.com. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  12. ↑ Galbijm – Jeju City. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  13. ↑ Districts of Mauritius. statoids.com. [dostęp 2010-05-17]. (ang.).
  14. ↑ jest de facto administrowane przez nieuznawany na arenie międzynarodowej rząd, który ogłosił niepodległość Naddniestrza. Władze mołdawskie zaproponowały mu autonomię podobną do tej, jaką otrzymała Gagauzja, jednak negocjacje stanęły w miejscu, przez co nie jest jasne, czy wedle prawa Naddniestrze jest autonomią
  15. ↑ Departments of Nicaragua. statoids.com. [dostęp 2010-05-18]. (ang.).
  16. ↑ Provinces of Papua New Guinea. statoids.com. [dostęp 2010-05-18]. (ang.).
  17. ↑ Districts of Serbia. statoids.com. [dostęp 2010-05-18]. (ang.).
  18. ↑ Regions of Tajikistan. statoids.com. [dostęp 2010-05-18]. (ang.).
  19. ↑ może być uznany za autonomię, jako że posiada własnego prezydenta i parlament
  20. ↑ Regions and territories: Zanzibar. BBC News. [dostęp 2010-05-18]. (ang.).
  21. ↑ faktycznie wcielona do Rosji
  22. ↑ może być uznana za autonomię, gdyż od 1995 roku posiada własny rząd