Trzmielec północny

trzmielec północny
Bombus flavidus
Eversmann, 1852
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

błonkoskrzydłe

Podrząd

trzonkówki

Nadrodzina

Apoidea

Rodzina

pszczołowate

Rodzaj

Bombus

Podrodzaj

trzmielec

Gatunek

trzmielec północny

Synonimy

Psithyrus flavidus

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[1]

Multimedia w Wikimedia Commons

Trzmielec północny (Bombus flavidus) – gatunek pszczoły z rodziny pszczołowatych.

Wygląd

Mały gatunek trzmielca[2]. Ubarwienie obu płci czarne z żółtymi paskami oraz rudym zakończeniem odwłoka[2]. Trzmielec północny należy do grupy trudnych do rozróżnienia gatunków, w której oprócz niego znajdują się również trzmielec leśny(inne języki) i trzmielec górski[3]. Ubarwienie, zazwyczaj z większym udziałem żółci niż u pozostałych gatunków z grupy, nie zawsze jest wystarczające do pewnego oznaczenia, a u samców zawodne bywają również cechy budowy ciała[3].

  • Samica
    Samica
  • Samiec
    Samiec
  • Ostatni sternit samicy trzmielca północnego; jego kształt i urzeźbienie należą do cech diagnostycznych u trzmielców
    Ostatni sternit samicy trzmielca północnego; jego kształt i urzeźbienie należą do cech diagnostycznych u trzmielców
  • Szósty sternit samca trzmielca północnego; w przeciwieństwie do trzmielca leśnego(inne języki) i górskiego, sternit ten jest równo zgrubiały na końcu
    Szósty sternit samca trzmielca północnego; w przeciwieństwie do trzmielca leśnego(inne języki) i górskiego, sternit ten jest równo zgrubiały na końcu
  • Aparat kopulacyjny samca trzmielca północnego
    Aparat kopulacyjny samca trzmielca północnego

Biologia

Podobnie jak pozostałe trzmielce, trzmielec północny jest pasożytem społecznym – samice nie budują własnych gniazd, ale zajmują gniazda trzmieli, gdzie składają jaja i zmuszają robotnice do wychowywania ich potomstwa. Gospodarzami trzmielca północnego są trzmiel wrzosowiskowy(inne języki) (Bombus jonellus) i wysokogórski(inne języki) (B. pyrenaeus)[2], prawdopodobnie również B. monticola(inne języki) i B. cingulatus(inne języki)[3]. Osobniki dorosłe aktywne od maja do lipca[2]. Odwiedzają kwiaty wyłącznie na własne potrzeby (jako pasożyty nie zbierają pokarmu dla potomstwa). Do najczęściej odwiedzanych roślin należą osty i wierzbownice[3].

Występowanie

Gatunek występuje w Alpach, Pirenejach, w Skandynawii i północnej Rosji[3], a także w Ameryce Północnej, gdzie dawniej był uważany za osobny gatunek Bombus fernaldae[3][4]. W Polsce rzadki, obserwowany od lat 90. XX wieku[2], stwierdzany m.in. w Bieszczadach[5], Pojezierzu Kaszubskim i Równinie Charzykowskiej[6] i w województwie lubuskim[7]. Gatunek jest mocno zagrożony zmianami klimatu, w zależności od użytego modelu i scenariusza klimatycznego przewiduje się zmniejszenie jego zasięgu o 20 do 85%[8]. Na europejskiej czerwonej liście pszczół z 2014 roku ma status LC[9].

Podgatunki

W Europie wyróżnia się dwa podgatunki trzmielca północnego[3]:

  • B. flavidus flavidus – występuje w północnej Rosji i na Płw. Skandynawskim,
  • B. flavidus lutescens – występuje m.in. w Pirenejach i Alpach; ubarwienie jaśniejsze, bardziej żółte od podgatunku nominatywnego.

Przypisy

  1. ↑ Bombus flavidus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  2. ↑ a b c d e Aneta Sikora i inni red., Pszczoły w mieście: trzmiele Wrocławia, Wydanie 1, Wrocław: Stowarzyszenie Natura i Człowiek, 2018, ISBN 978-83-945844-1-2, OCLC 1241609974 [dostęp 2024-08-20].
  3. ↑ a b c d e f g Pierre Rasmont, Guillaume Ghisbain, Michaël Terzo, Bumblebees of Europe: and neighbouring regions, Hymenoptera of Europe, Verrières-le-Buisson: NAP éditions, 2021, ISBN 978-2-913688-38-4 [dostęp 2024-08-20].
  4. ↑ Paul H. Williams (red.), Bumble bees of North America: an identification guide, Princeton: Princeton Univ. Press, 2014, ISBN 978-0-691-15222-6 [dostęp 2024-08-20].
  5. ↑ Waldemar Celary, Bogdan Wiśniowski, Trzmielec północny Bombus (Psithyrus) flavidus EVERSMANN, 1852 (Hymenoptera: Apidae) w polskich Karpatach, „Wiadomości Entomologiczne”, 31 (3), 2012, s. 174-177.
  6. ↑ J. Dabrowski, Trzmielec północny Bombus (Psithyrus) flavidus (Hymenoptera: Apidae) na Pojezierzu Kaszubskim i Równinie Charzykowskiej, „Chrońmy Przyrodę Ojczystą”, 71 (2), 2015, ISSN 0009-6172 [dostęp 2024-08-20] (pol.).
  7. ↑ Alicja Dubicka, Paweł Czechowski, TRZMIELOWATE (HYMENOPTERA: APIDAE: BOMBINI) WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO: WYNIKI OBSERWACJI Z LAT 2016-2020, „Przegląd Przyrodniczy”, XXXI (4), 2020, s. 24-42.
  8. ↑ Pierre Rasmont i inni, Climatic Risk and Distribution Atlas of European Bumblebees, wyd. First published, BioRisk Special issue, Sofia: Pensoft, 2015, ISBN 978-954-642-769-4 [dostęp 2024-08-20].
  9. ↑ A. Nieto i inni, European Red List of bees, IUCN, 2014.