USS Olympia (C-6)

USS Olympia

USS „Olympia” w 1902
Klasa	krążownik pancernopokładowy
Typ	pojedynczy okręt
Historia
Stocznia	Union Iron Works w San Francisco
Położenie stępki	17 czerwca 1891
Wodowanie	5 listopada 1892
US Navy
Nazwa	Olympia (C-6)
Wejście do służby	5 lutego 1895
Wycofanie ze służby	9 grudnia 1922
Los okrętu	okręt-muzeum
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	5865 t normalna
Długość	104,88 m
Szerokość	16,18 m
Zanurzenie	7,57 m
Materiał kadłuba	stal
Napęd
2 maszyny parowe VTE o łącznej mocy 17 131 KM, 2 śruby, 6 kotłów
Prędkość	20 węzłów
Uzbrojenie
4 działa 203 mm (2×II) 10 dział 127 mm 14 dział 57 mm 6 dział 37 mm
Wyrzutnie torpedowe	6 kal. 457 mm
Opancerzenie
pokład do 120 mm kazamaty 102 mm wieża dowodzenia(inne języki) 127 mm
Załoga	447
Multimedia w Wikimedia Commons

USS Olympia – amerykański krążownik pancernopokładowy z końca XIX wieku, pojedynczy okręt swojego typu, zachowany jako okręt-muzeum. Klasyfikowany jako krążownik I klasy. Służył bojowo podczas wojny amerykańsko-hiszpańskiej, biorąc udział w bitwie w Zatoce Manilskiej, a następnie służył podczas I wojny światowej.

W ciągu kilku lat od rozpoczęcia programu budowy nowych krążowników w 1883 roku, zaczynając od „Chicago”, amerykańscy konstruktorzy osiągnęli poziom doświadczenia umożliwiający konstruowanie nowoczesnych udanych krążowników, który został skumulowany w projekcie „Olympii”^[1]. Jego zamówienie zatwierdził Kongres USA ustawą z 7 września 1888 roku^[2]. Z oznaczeniem burtowym C-6 był on dziewiątym z amerykańskich krążowników pancernopokładowych, aczkolwiek pierwsze trzy nienumerowane, włącznie z „Chicago”, miały jedynie słabe częściowe opancerzenie^[3]. Prace nad projektem rozpoczęto w 1888 roku, ale przeciągnęły się dłuższy czas z powodu zmiennych koncepcji, obejmujących okręty o wyporności od 4 do 14 tysięcy ton^[4]. Ostatecznie zdecydowano się na krążownik średnich rozmiarów, mający rozwijać prędkość ponad 20 węzłów, uzbrojony w cztery działa kalibru 203 mm^[4]. Projekt wstępny powstał w kwietniu 1890 roku^[5].

Okręt został zamówiony w stoczni Union Iron Works w San Francisco, a stępkę położono 17 czerwca 1891 roku^[4]. Wodowanie miało miejsce 5 listopada 1892 roku^[4]. Okręt otrzymał nazwę „Olympia” od miasta – stolicy stanu Waszyngton^[6]. Okręt miał być ukończony 1 kwietnia 1893 roku, lecz wyposażanie przedłużyło się, bez winy stoczni, między innymi w oczekiwaniu na artylerię i przeprojektowanie wewnętrznych pomieszczeń^[5]. Wszedł w końcu do służby prawie dwa lata później 5 lutego 1895 roku^[4]. Koszt budowy wyniósł 2 096 000 dolarów bez uzbrojenia, a ogółem ok. 2,6 miliona dolarów (równowartość 540 tysięcy funtów), co było wysoką ceną za okręt takiej klasy i wielkości^[5]. Stocznia przy tym otrzymała 300 tysięcy dolarów premii za przekroczenie prędkości kontraktowej^[5]. Konstruktorom udało się stworzyć umiarkowany co do wielkości lecz silnie uzbrojony i dobrze opancerzony oraz szybki okręt^[5]. Mimo stosunkowo lekkiego kadłuba, wysoka jakość budowy nie powodowała problemów z tym związanych^[5].

Wyporność normalna wynosiła początkowo 5865 ts (długich ton), pełna 6558 ts^[2]. Długość całkowita wynosiła 104,88 m, a na linii wodnej 103,63 m^[4]. Szerokość wynosiła 16,18 m, a zanurzenie 7,57 m^[4].

Załoga liczyła od 411 do 447 osób^[2].

Główną artylerię stanowiły cztery armaty kalibru 203 mm Mk III o nominalnej długości lufy L/35 (35 kalibrów) w dwóch wieżach na dziobie i rufie^[7]. Faktyczna długość lufy wynosiła L/36,9 (7493 mm)^[7]. Strzelały one pociskami o masie 113,4 kg^[7]. Szybkostrzelność wynosiła strzał na minutę, a po zastosowaniu prochu bezdymnego strzał na 40 sekund^[7]. „Olympia” miała działa o numerach od 34 do 37^[7]. Wieża Mk VI umożliwiała kąt podniesienia lufy do 13°, natomiast przy kącie podniesienia 15° donośność tego działa wynosiła 9,6 km^[7].

Artylerię średnią stanowiło 10 dział kalibru 127 mm L/40 w kazamatach nadbudówki^[2]. Uzupełniało je 14 dział 6-funtowych (57 mm) i sześć 1-funtowych (37 mm)^[2]. Na każdej z burt umieszczone było po pięć dział kalibru 127 mm w opancerzonych kazamatach, w tym jedno na śródokręciu i po dwa bliżej dziobu i rufy^[2]. Zapas amunicji 127 mm – 964 pociski, był jednak uważany za mały^[5]. Okręt ponadto miał sześć nadwodnych wyrzutni torped kalibru 457 mm (18 cali)^[2].

Pod koniec 1915 roku zdjęto uzbrojenie główne i średnie, po czym od początku 1916 roku uzbrojenie tworzyło 12 armat kalibru 102 mm, w tym dwie na miejscu dawnych wież, ponadto 4 działa kalibru 57 mm^[8]. Już w 1900 roku usunięto wyrzutnie torped^[2]. W 1917 roku okręt uzbrojono w dziesięć nowych armat kalibru 127 mm L/51, w tym dwie na miejscu dawnych wież, a osiem w kazamatach^[8]. Uzupełniały je wówczas dwa działka kalibru 37 mm^[8].

Opancerzenie zapewniał wewnętrzny pokład pancerny typowy dla krążowników pancernopokładowych, o grubości 51 mm na większości płaskiej części i 102 mm nad maszynownią^[5]. Na bocznych skosach pancerz miał grubość 76 mm, a w rejonie maszynowni 120 mm^[5]. Pokład znajdował się przy normalnej wyporności na wysokości ok. 0,3 m nad linią wodną, a skosy dochodziły do burt na 1,37 m pod nią^[5]. Ochronę burt w razie przebicia wzmacniał pas koferdamów na linii wodnej, na zewnątrz skosów pancerza, o grubości 0,84 m i wysokości 2,59 m, zapełnionych celulozą, która miała w założeniach zatykać przebicia^[5].

Artylerię główną chroniły barbety grubości 114 mm (stal niklowa) oraz przykrywające je wieże grubości 89 mm (stal Harveya)^[5]. Kazamaty dział 127 mm miały opancerzenie grubości od 51 do 102 mm^[5]. Artyleria pomocnicza kalibru 57 mm była chroniona maskami grubości 51 mm^[5]. Pancerz grubości 127 mm miała ponadto wieża dowodzenia(inne języki)^[5]. Masa pancerza sięgała ok. 920 ton (15,6% wyporności normalnej)^[5].

Napęd stanowiły początkowo dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania, o indykowanej mocy projektowej 13 500 KM, zapewniającej osiąganie prędkości 20 węzłów^[2]. Faktycznie na próbach przy niższej od normalnej wyporności 5600 ton osiągnięto moc indykowaną 17 131 KM i prędkość 21,69 węzła^[4]. Maszyny napędzały dwa wały śrub^[2]. Były zasilane w parę przez sześć cylindrycznych kotłów płomieniówkowych, w tym dwa podwójne i cztery pojedyncze^[9]. Kotłownia była dość konserwatywna i miała większą masę i dłuższy czas podnoszenia pary od nowocześniejszych kotłów wodnorurkowych, lecz była łatwiejsza w naprawach i konserwacji, zwłaszcza w słabo przygotowanych portach, i nie sprawiała problemów eksploatacyjnych^[8]. Normalny zapas węgla wynosił 400 t, a maksymalny 1093 t^[2] (projektowany maksymalny zapas węgla wynosił 1300 ton)^[8]. Zasięg wynosił 6100 mil morskich przy prędkości 10 w^[9]. Początkowo przewidywano też stosowanie pomocniczego ożaglowania typu szkuner^[8].

Podczas wojny amerykańsko-hiszpańskiej, 1 maja 1898 roku „Olympia” jako okręt flagowy admirała George′a Deweya wzięła udział w bitwie w Zatoce Manilskiej, mając udział w zniszczeniu słabszego hiszpańskiego zespołu^[8]. Zwłaszcza w bitwie przydatna okazała się szybkostrzelna artyleria średnia, przy braku silnie opancerzonych przeciwników^[8].

2 kwietnia 1906 roku okręt został przeznaczony do celów szkolnych^[8]. Pod koniec 1915 roku rozpoczęto przezbrojenie krążownika, zdejmując artylerię główną i średnią i czasowo ustawiając w 1916 roku 12 armat kalibru 102 mm^[8].

Po przystąpieniu USA do I wojny światowej, 13 kwietnia 1917 roku „Olympia” stała się okrętem flagowym sił patrolowych w rejonie Nowego Jorku^[8]. 25 czerwca 1917 roku jednak uszkodziła dno na skałach, po czym została skierowana do remontu, zakończonego w grudniu^[8]. Otrzymała docelowo uzbrojenie z dziesięciu armat kalibru 127 mm L/51^[8]. Służyła w eskorcie konwojów na Atlantyku^[8]. Pod koniec wojny, od 24 maja do 13 listopada 1918 roku służyła w amerykańskich siłach interweniujących w wojnie domowej w Rosji na północy (Murmańsk i Archangielsk)^[8].

Po wojnie w latach 1919-1921 okręt służył na Morzu Śródziemnym^[8].

17 lipca 1920 roku otrzymał nowe oznaczenie burtowe CA-15 (z grupy krążowników ciężkich), następnie zmienione na CL-15 (z grupy krążowników lekkich)^[8]. Służył na Atlantyku, a 9 listopada 1921 roku przywiózł z Francji szczątki „nieznanego żołnierza”^[8].

Został wycofany ze służby 9 grudnia 1922 roku^[8]. Został następnie zachowany, a od 6 października 1958 roku stał się okrętem-muzeum w Filadelfii^[8].

• Conway’s All The World’s Fighting Ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
• Fiodor Lisycyn: Kriejsiera Pierwoj Mirowoj. Unikalnaja encykłopiedija. Moskwa: Jauza – Eksmo, 2015, seria: Arsenał Kollekcyja. ISBN 978-5-699-84344-2. (ros.).

• Mark L. Evans: Olympia I (Cruiser No. 6). [w:] Dictionary of American Naval Fighting Ships [on-line]. Naval History and Heritage Command, 2016-10-06. (ang.).