Wrotycz starcolistny

Wrotycz starcolistny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

wrotycz

Gatunek

wrotycz starcolistny

Nazwa systematyczna
Tanacetum cinerariifolium (Trevir.) Sch. Bip.
Tanaceteen 58. 1844
Synonimy
  • Chrysanthemum cinerariifolium (Trevir.) Vis.
  • Pyrethrum cinerariifolium Trevir[3]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Wrotycz starcolistny[5] (Tanacetum cinerariifolium) – gatunek byliny z rodziny astrowatych. Pochodzi z rejonu obszaru Morza Śródziemnego, szczególnie znad wybrzeża Adriatyku.

Nazewnictwo

Dawniej zaliczany był do rodzaju złocień (Chrysanthemum), stąd też rozpowszechniła się jego polska nazwa złocień dalmatyński (drugi człon nazwy pochodzi od rejonu występowania – Dalmacji). W najnowszych ujęciach taksonomicznych przeniesiony został do rodzaju wrotycz (Tanacetum[3]).

Morfologia

Wysokość do 1 metra. Liście trzykrotnie pierzastodzielne, z owłosieniem szarym. Koszyczki kwiatowe osadzone w szczytowych partiach słabo ulistnionych łodyg. Okrywa koszyczka żółtawa, okwiat biały kwiaty języczkowe. Owoc – niełupka.

Zastosowanie

Roślina owadobójcza, znana też pod nazwą pyrethrum. Jej wysuszone koszyczki kwiatowe zawierają trującą pyretrynę, działającą paraliżująco na system nerwowy owadów. W tym też celu bywa uprawiana w przydomowych ogródkach. Roślina używana jest również do przemysłowej produkcji środków owadobójczych i uprawiana w tym celu w kilku krajach. Jednym z nich jest Kenia, dokąd pyrethrum sprowadzono z Dalmacji w 1928 r. i gdzie jego uprawa prowadzona jest na wysokich wyżynach o upalnych dniach i chłodnych nocach. W latach 60. XX w. państwo to było największym dostawcą na świecie suchych kwiatów wrotycza dalmatyńskiego, z produkcją w latach 1966-69 wynoszącą 9560 ton[6].

Współcześnie pyretryna jest syntezowana i roślina straciła na znaczeniu jako surowiec do jej pozyskania[7].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
  4. ↑ Tanacetum cinerariifolium, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  5. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 174. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. ↑ (tl): Trujące kwiatki, w: "Poznaj Świat" R. XIX, nr 4 (221), kwiecień 1971, s. 40
  7. ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 372. ISBN 0-333-74890-5.

Bibliografia

  • Rośliny użytkowe, Wiedza Powszechna, W-wa, 1966
  • Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.