Zmiennica
| wieś | |
 Zabytkowy kościół drewniany | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1242[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
36-200[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RBR |
| SIMC |
0346218[4] |
Położenie na mapie gminy Brzozów  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu brzozowskiego  | |
 49°40′34″N 21°57′49″E/49,676111 21,963611[1]
| |
Zmiennica – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Brzozów[4][5].
Miejscowość jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Trójcy Przenajświętszej.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego. Historycznie położona w Rusi Czerwonej (ziemia sanocka) i w dawnym województwie ruskim[6].
Części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0346224 | Bukowskie Góry | część wsi |
| 0346230 | Dół | część wsi |
| 0346247 | Góra | część wsi |
| 0346253 | Góry | część wsi |
| 0346260 | Łazy | część wsi |
| 0346276 | Poręby | część wsi |
| 0346282 | Wola | część wsi |
Historia
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z XV w. W 1514 r. Hieronim Bobola – syn Jana ze Strachociny kupił Zmiennicę. Miał on trzech synów: Andrzeja proboszcza w Dubiecku, Jana, i Wojciecha. Zmiennicę odziedziczył Jan Bobola (zm. 1635) syn Hieronima Boboli. 7 lutego 1616 roku jego matka Katarzyna zrzekła się swych praw do własności ziemskich na rzecz syna Jana, który w dzierżawę otrzymał też Krościenko Wyżne. W XVII wieku wieś zostaje trzykrotnie zniszczona: w 1624 roku przez Tatarów, w 1655 przez Szwedów, a w 1657 przez wojska Rakoczego.
Zmiennica wraz z dawną ziemią sanocką w latach 1772–1774 należała do obwodu czerwonoruskiego. Bardzo uciążliwa dla chłopów w tamtym czasie była obowiązkowa służba wojskowa i obciążenia świadczone dla wojska. Służba wojskowa-z której byli zwolnieni szlachta i duchowieństwo- obejmowała każdego mężczyznę w wieku od 18–29 lat i trwała w zależności od przydziału 10–14 lat. W tamtych czasach wieś trawiły dwie klęski- głodu i pożarów.
22 kwietnia 1848 zniesiona zostaje pańszczyzna. Zmiennica jako wieś miała typowo rolniczy charakter, przy czym przeważały liczebnie gospodarstwa małorolne (hortulanus – zagrodnik). Zarówno ciężka sytuacja gospodarcza, jak i stosunki polityczne przyczyniły się do nędzy galicyjskiej. Uwłaszczeni chłopi nie posiadali zdolności prawidłowego zarządzania swoją nowo-nabytą ziemią. Skutkowało to zaciąganiem długów u lichwiarzy. Sytuacja znacząco się zmieniła w 1901 roku, kiedy to w pobliskim Jasionowie powstała Kasa Stefczyka.
W połowie XIX wieku właścicielem posiadłości tabularnej Zmiennica był Franciszek Zaremba[7]. W XIX wieku wieś była własnością Zarębów, Czerwińskich i Ginwill-Piotrowskich, aż do reformy rolnej(ostatni właściciel – Zygmunt Ginwill-Piotrowski). Dwór został spalony w 1914 r. Zachował się park z pierwszej połowy XIX wieku, o charakterze krajobrazowym, ze stawem i śladami alei. Zachował się także budynek, w którym są fragmenty polichromii neogotyckiej. W tym samym okresie zbudowany został spichlerz neogotycki, murowany z kamienia i cegły, potynkowany, trójkondygnacyjny, na rzucie prostokąta z pierwszej połowy XIX wieku i kapliczka św. Jana Nepomucena.
w 1926 roku funkcjonowała tu 1-klasowa wiejska szkoła powszechna[8].
W 1981 r. przeniesiono tu drewniany obiekt sakralny z pierwszej połowy XIX wieku z Jasionowa. Wraz z kościołem przeniesiono także płytę nagrobną A.D.E. Wzdowskiego z 1539 roku.
Zabytki
Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[9]:
- drewniany kościół parafialny z 1810 r., nr rej.: A-139 z 22.03.1989 – przeniesiony z Jasionowa, dawny kościół św. Katarzyny – obecnie pw. Trójcy Świętej (zob. Parafia Trójcy Przenajświętszej w Zmiennicy)
- spichlerz dworski z 1. ćw. XIX w., nr rej.: A-777 z 1.10.1974 r.
- park dworski, jw.
- zabytkowa płyta nagrobna z 1539
-
Park podworski -
Nagrobek A.D.E. Wzdowskiego -
Kapliczka przykościelna -
Spichlerz podworski -
Kapliczka przydrożna
- Wiejski pejzaż
-
-
-
Przypisy
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 162145
- ↑ Raport o stanie gminy za 2022 rok [online], Biuletyn Informacji Publicznej, Urząd miejski w Brzozowie, 23 maja 2023, s. 16 [dostęp 2024-01-05] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1615 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT.
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. Cz. 2, „PAN Biblioteka Kórnicka”, 1903 [dostęp 2023-10-31].
- ↑ Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: Karol Wild, 1855, s. 263.
- ↑ Lehnert Seweryn; Szkoły powszechne, publiczne i prywatne i seminarja nauczycielskie: spis szkół i nauczycieli w okręgu szkolnym lwowskim obejmującym województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie.
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków. Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2012-06-30. s. 6. [dostęp 2012-10-31].
Linki zewnętrzne
- Zmiennica, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 650.
| Wsie | |
|---|---|
| Osada | |
| Integralne części wsi |
|
