Reonav

Na reonav a l'é na sòrt ëd mojen ëd traspòrt ch'a flòta ant l'aria ch'a peul esse orientà e guidà travers ëd l'aria dovrand timon e éliche o d'àutri mecanism ëd posson. A diferensa daj mojen ëd traspòrt areodinàmich 'me coj con j'ale fisse e j'elicòter, ch'as ten-o su spostand n'ala a travers l'aria, ij mojen ëd traspòrt areostàtich a flòto mersì a 'n gròss balon ampinì con ëd gas ch'a l'é manch dens che l'atmosfera dantorn. Ël prim gas dovrà a l'era l'idrògen, contut che cost-sì l'ha causà dij dann grev për soa anfiamabilità. L'elio a l'era ràir ant la pì part dël mond, ma a son stait dëscoatà 'd gròsse sorgiss ant j'USA. Donca ës gas nen anfiamabil a l'é stait da ràir dovrà fòra da j'USA. Giumaj tute le reonav moderne, da j'agn 1960, a deuvro l'elio.

Le sòrt prinsipaj ëd reonav a son cole sople, semirèide e rèide. Cole sople, o reonav-balon, a son ëd reonav gonfià anté che la pression interior, mantnùa forsand d'aria ant ën balonet interior, a l'é dovrà për guernè la forma dla reonav e soa antreghità strutural. Le semirèide a manten-o soa forma 'd balon mersì a la pression interior, ma a l'han chèich forma dë strutura interior 'me la chija, andoa a son montà lë spassi për ël motor, col pr'ij passagé, jë stabilisator e ij timon. Le reonav rèide a l'han ën tlé ch'a guerna la forma e a conten tuit ij locaj 'me ij vàire spassi e ij motor. Ël tlé a conten vàire balon, ciamà reosach, ch'a furnisso sostegn ëstàtich sensa dovèj soporté dij pèis struturaj. Le reonav rèide a son soens ciamà Zeppelin, dagià che sa sòrt a l'é stàit anventà dal Cont alman Ferdinand von Zeppelin e la pì part dle reonav rèide batìe a son ëstàite fàite da la bòita fondà da chiel.

Le reonav a son ëstàite 'l prim mojen aéreo a përmëtte 'l vòl motorisà controlà e a l'ero dovrà tant prima dj'agn 1940, ma sò usagi a l'é calà col temp e soe capassità a son ëstàite sorpassà da cole dij reoplan. Sò declin a l'é aumentà con la serie 'd famos assident, 'me 'l feu dël Hindenburg ampinì d'idrògen, e la cascada dl'USS Akron. Dël secol ch'a fa XXI le reonav a son dovrà pr'areclam, për torism, da cinestassion mòbij për d'event sportiv, për dë studi geològich e pr'osservassion volante. A son tute d'aplicassion andoa la capassità 'd flotè ant ën pòst pr'ën temp longh a conta 'd pì che lë bzògn ëd lestëssa e agilità.