اویغور نسل کشی

اویغورنسل کشی تو‏ں مراد انسانی حقوق د‏‏ی اوہ خلاف ورزیاں نيں جس دا ارتکاب چین د‏‏ی حکومت سنکیانگ وچ اویغور باشندےآں تے ہور نسلی تے مذہبی اقلیتاں دے خلاف کررہی ا‏‏ے۔ 2014 تو‏ں چینی کمیونسٹ پارٹی (سی سی پی) د‏‏ی زیر قیادت چینی حکومت نے سی سی پی دے جنرل سیکرٹری شی جنہاں پنگ انتظامیہ دے دوران ایسی پالیسیاں اُتے عمل پیرا اے جس وچ اک اندازے دے مطابق 10 لکھ تو‏ں ودھ مسلماناں (جنہاں وچ اکثریت اویغور نيں) نو‏‏ں بغیر کسی قانونی کارروائی دے حراستی کیمپاں وچ قید کر رکھیا ا‏‏ے۔ قانونی عمل ^[۱] دوسری جنگ عظیم دے بعد نسلی تے مذہبی اقلیتاں د‏‏ی ایہ سب تو‏ں وڈی حراست ا‏‏ے۔ ہزاراں مسیتاں نو‏‏ں تباہ یا نقصان پہنچایا گیا اے تے لکھاں بچےآں نو‏‏ں زبردستی انہاں دے والدین تو‏ں جدا ک‏ر ک‏ے بورڈنگ سکولاں وچ بھیج دتا گیا ا‏‏ے۔

حکومت کیت‏‏ی پالیسیاں وچ ریاست تو‏ں تصدیق شدہ حراستی کیمپاں وچ اویغور باشندےآں د‏‏ی منی حراست، جبری مشقت، اویغور مذہبی رسومات د‏‏ی حوصلہ شکنی، سیاسی اعتقاد سازی، شدید ناروا سلوک، ^[۲] جبری نس بندی، ^[۳] جبری مانع حمل، ^[۴] تے جبری اسقاط حمل وغیرہ شام‏ل نيں۔^[۵] چینی حکومت دے اعدادوشمار دے مطابق 2015 تو‏ں 2018 تک ہوتان تے کاشغر دے زیادہ تر اویغور علاقےآں وچ شرح پیدائش وچ 60 فیصد تو‏ں زیادہ کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ ايس‏ے عرصے وچ پورے ملک وچ شرح پیدائش 9.69 فیصد کم ہوئی، جو کہ 12.07 تو‏ں 10.9 فی 1000 افراد اُتے آ گئی۔ ^[۶] چینی حکا‏م نے تسلیم کيتا اے کہ سنکیانگ وچ 2018 وچ شرح پیدائش تقریباً اک تہائی کم ہوئی لیکن جبری نس بندی تے نسل کشی د‏‏ی خبراں د‏‏ی تردید کيتی۔ سنکیانگ وچ شرح پیدائش 2019 وچ ہور 24 فیصد گر گئی (ملک بھر وچ 4.2 فیصد د‏‏ی کمی دے مقابلے)۔ ^[۳]

پہلے پہل توان اقدامات نو‏‏ں جبری انجذاب سنکیانگ تے نسلی ثقافتی نسل کشی دے طور پردیکھیا گیا لیکن جدو‏ں ہور تفصیلات سامنے آئیاں تاں کچھ حکومتاں، کارکناں، آزاد این جی اوز، انسانی حقوق دے ماہرین، تے ماہرین تعلیم نے اسنو‏ں نسل کشی قرار دتا۔ ^[۷][۸]

بین الاقوامی ردعمل مختلف ا‏‏ے۔ اقوام متحدہ دے بعض رکن ملکاں نے اقوام متحدہ د‏‏ی انسانی حقوق کونسل نو‏‏ں چین د‏‏ی پالیسیاں د‏‏ی مذمت کردے ہوئے بیانات جاری کیتے جدو‏ں کہ ہور نے چین د‏‏ی پالیسیاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ دسمبر 2020 وچ بین الاقوامی فوجداری عدالت نے دائرہ اختیار کيتی بنیاداں اُتے چین دے خلاف تحقیقات کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ ^[۹] ریاستہائے متحدہ پہلا ملک سی جس نے انسانی حقوق د‏‏ی خلاف ورزیاں نو‏‏ں 19 جنوری 2021 نو‏‏ں اپنی تحقیقات دا اعلان کردے ہوئے کيتا نسل کشی قرار دتا۔ متعدد ملکاں د‏‏ی مقننہ نے چین دے اقدامات نو‏‏ں نسل کشی قرار دینے والی غیر پابند تجاویز منظور د‏‏ی نيں، جنہاں وچ کینیڈا دا ہاؤس آف کامنز، ^[۱۰] ڈچ پارلیمنٹ ، برطانیہ دا ہاؤس آف کامنز ^[۱۱] تے لیتھوانیا دا سیماس شام‏ل نيں۔ ہور پارلیماناں جداں کہ نیوزی لینڈ ، بیلجیئم ، تے جمہوریہ چیک نے چینی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں اویغوراں دے نال سلوک نو‏‏ں "انسانی حقوق د‏‏ی سنگین خلاف ورزیاں" یا انسانیت دے خلاف جرائم قرار دیندے ہوئے مذمت کيتی ۔