د کروشيا اقتصاد

د کروشيا اقتصاد
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
ځانګړې وېشنيزه
ځای
هېواد

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

د کروشيا اقتصاد د لوړ عايد خدمت پر بنسټ مخ پر وده اقتصاد دی، چې درېیم سکتور يې د ټول کورني ناخالص توليد “GDP” ٪۶۰ جوړوي. کروشيا په ۲۰۰۰ ز کال کې د سوداګرۍ له نړيوال سازمان سره يو ځای شوه، په ۲۰۰۹ ز کال ناټو سره يو ځای شوه او د ۲۰۱۳ زکال د جولای په ۱ نېټه د اروپايي ټولنې غړې شوه. د دې هېواد اقتصاد د مالي کړکېچ له امله خورا زيانمن شو، چې د اقتصادي سمونونو له بطي بهير سره يو ځای په کورني ناخالص توليد کې د ۱۲،۵ سلنه پرله پسې کمښت او شپږ کالونو اقتصادي کسر لامل شول. کروشيا د ۲۰۱۴ز کال په وروستۍ څلورمه (ربعه) کې په رسمي ډول له اقتصادي شاتګ څخه راپورته شوه او له يادې مودې راهيسې يې د کورني ناخالص عايد پرله پسې وده درلوده. د هېواد اقتصاد په ۲۰۱۹ز کال کې له کړکېچ څخه مخکې کچو ته ورسېد او وده په ۲۰۲۱ز کال کې هغه مهال تر ټولو لوړه شوه، چې کروشيا له ۱۹۹۱ ز کال راهيسې د کورني ناخالص توليد تر ټولو ستره وده ثبت کړه. [۱][۲][۳]

که څه هم کروشيا د پياوړي خصوصي مصرف، د ګرځندويۍ صنعت له تمې څخه پورته فعاليت او د سوداګريزو توکو د لېږد يا صادراتو د ودې پر مټ يو ځل بيا اقتصادي وده وکړه، چې د ۲۰۲۱ زکال په لومړيو نهو مياشتو کې ۱۳،۳ بيليون يورو وګڼل شوه، چې ۲۴،۶ سلنه کلنی زياتوالی و. دې حالت ۲۰۲۱ز کال د کروشيا د لېږد يا صادراتو د ښه نوم يا ثبت کال جوړ کړ، ځکه چې له ۲۰۱۹ ز کال څخه يې حساب ۲ بېليون يورو زيات و. [۴]

ګرځندويي د کروشيايي اقتصاد يو له اصلي ارکانو څخه ده، چې د هېواد د کورني ناخالص توليد ۱۹،۶ سلنه رانغاړي. کروشيا د کرک “Krk” نومي ټاپو وزمه کې د خپل مايع طبيعي ګاز “LNG” د بيا ګازي کولو (پر ګاز د بدلولو) د هډې او شنې انرژۍ په برخو کې د پانګونو په مرسته د انرژي ځواک د جوړولو په موخه کار کوي؛ په ځانګړي ډول بادي، لمريزې او د ځمکې حرارتي انرژي د ۲۰۱۹ ز کال په وروستيو کې سيګلينا “Ciglena” سيمه کې د ۱۷ مېګا واټه يو ويليکا [په يو ساعت کې] د ځمکې حرارتي برېښنا توليدونکی ماشين پرانېسته، چې د دويال تکنالوژۍ په لرلو سره د اروپا لويې وچې په کچه د برېښنا تر ټولو ستر توليدونکې ماشين دی او د ۲۰۲۱ زکال په اوړي کې يې په ورته دويم ماشين باندې هم کار پيل کړ. د هېواد حکومت اراده لري، چې ۲۰۲۶ز کال کې لږ تر لږه ۸۰۰ مېګا واټ او په ۲۰۳۰ز کال کې ۲۵۰۰ مېګاواټه د نوې کېدلو وړ انرژيکي سرچينې د تړلتياوو [شبکو] د زياتولو په موخه د اوسپنې سيخانو د عصري کولو په برخه کې نږدې ۱،۴ بيليون ډالر مصرف کړي او اټکل کوي، چې د نوې کېدلو وړ انرژي يادې سرچينې به د انرژۍ د ټول مصرف د ونډې په توګه په ۲۰۳۰ز کال کې ٪۳۶،۴ ته او ۲۰۵۰ ز کال کې ٪۶۵،۶ ته وده وکړي. [۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]

په ۲۰۲۱ زکال کې کروشيا د هغو هېوادونو لښتليک کې شامله شوه، چې د موټر د توليد خپل صنعت يې درلود او په دې لړ کې رېماک اټوموبايلي شرکت د نيويرا نومي موټرو “Rimac Automobili’s Nevera” توليد پيل شو. ياد شرکت د همدې کال په نومبر کې د بوګاتي اټوموبايلس “Bugatti Automibiles” شرکت هم په غاړه واخېست او زاګريب سيمه کې يې د “Rimac Campus” په نوم د خپل نوي مرکز يا ادارې جوړول پيل کړل، چې د رېماک د ټولو راتلونکو توليداتو لپاره به د شرکت د نړيوالې څېړنې او پرمختګ او توليد د بنسټ او همدا راز د بوګاټي د راتلونکو موډلونو لپاره د څېړنې او پرمختګ د ټاټوبي په توګه خدمت وکړي. همدا راز ياد شرکت پلان لري، چې په خپله ګرځېدونکي صنعت څخه د بېلابېلو توليدونکو لپاهر د بټرۍ سيستمونه هم جوړ کړي. [۱۷][۱۸][۱۹]

ياده سيمه به د نوي ګډ ګواښ منلو له امله د بوګاتي د راتلونکو موډلونو لپاره د څېړنې او پراختيا ټاټوبی هم شي، که څه هم د لېږد رالېږد دا وسايل به فرانسه کې د بوګاتي په مولشيم “Molsheim” نومي کارځای کې جوړ شي.

د ۲۰۲۱ زکال د نومبر په ۱۲ نېټه د جمعې په ورځ، اعتبار د کچې معلومولو فېچ “Fitch” نومي استازولۍ د کروشيا د اعتبار يا کرېدټ ميزان له “BBB-“ څخه “BBB” ته يوه کچه پورته کړ، چې دا د هېواد په تاريخ کې د مثبت نړۍ ليد له مخې د اعتبار تر ټولو لوړه کچه يا ميزان و، چې د يورو سيمې “Eurozone” د غړيتوب لپاره د چمتوالي برخو کې پرمختګ او د وبا له کړکېچ څخه د کروشيا د اقتصاد پياوړې بيارغونه په ګوته کوي. ټاکل شوې ده، چې کروشيا به ډېر ژر له شينګين سيمې “Schengen area” سره يو ځای شي، چې د هېواد د ګرځندويۍ صنعت باندې به مثبت اغېز ولري او د توکو لېږد رالېږد به نور هم اسانه کړي. د ۲۰۲۲ زکال د مارچ په وروستيو کې د کروشيا د احصايې ادارې اعلان وکړ، چې د هېواد صنعتي وتنۍ په فبروري مياشت کې ٪۴ پورته شوې ده، چې په دې ډول به د ۱۵ مياشتو لپاره پرله پسې ډول وده کوي. [۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷]

تاريخچه

له ۱۹۹۰ ز کال څخه مخکې

د ۱۹ پېړۍ پر مهال د کروشيا سلطنت “Kingdom of Croatia” د وګړو ډېری برخه کرنه کې بوخت وه. همدې وخت کې زياتره صنعتي څانګې رامنځته شوې. لکه: د ځنګلاتو او لرګيو صنعت (د دړو يا لرګيو جوړونه، د اشخار يا پوتاس کاروبونيت توليد، د چارتراش د توليد ماشينونه، بېړۍ جوړونه). د يادو برخو له ډلې تر ټولو ګټور يې لرګي جوړونه وه، چې خورا زياته وده يې په ۱۸۲۰ز لسيزه کې کالوواک او سيساک سيمو ته نږدې د څېړۍ ځنګلونو په پاکولو او بيا ځل په ۱۸۵۰ز لسيزه کې د ساوا او دراوا سيندونو په اوږدو کې د زېمناکه څېړۍ کتلو سره پيل شوه. بېړۍ او په ځانګړي ډول د اوږد واټن بېړيو جوړولو په هېواد کې د ۱۸۵۰ز لسيزې اتريشي سترواکۍ کې ستره ونډه ولوبوله. سيساک او ويوکووار سيمې د سمندري کښتۍ جوړونې مرکزونه وو. سلاونيا هم يوه خورا کرنيزه سيمه وه او د ورېښمو د توليد له امله پېژندل کېدله. کرنه او د څارويو روزل د هېواد د اوسېدونکو خورا ګټورې بوختياوې وې. کروشيا هر ډول غلې دانې، د کنف يا سونډ بوټي، کتان، تمباکو او په پراخه کچو سوس توليد کړل. [۳۸][۳۹][۴۰]

د صنعتي کولو پر لور لومړني ګامونه په ۱۸۳۰ ز لسيزه کې پيل شول او په وروستيو پېړيو کې يې ستر صنعتي تشبثونه جوړ شول. د ۱۹ پېړۍ د دويمې نيمايي پر مهال او د ۲۰ پېړۍ په لومړيو کې کروشيا کې د صنعت وده وه، چې د اورګاډي د ليکو او د برېښنايي توليد د جوړولو له مخې غښتلې شوه. که څه هم صنعتي توليد لا هم د کرنيز توليد په پرتله ټيټ و. سيمه ييز توپيرونه په لوړه کچه وو. د صنعتي کولو بهير د نورو سيمو په پرتله د کروشيا دننه يو څه چټک و، په داسې حال ک:ې چې دالماشيا “Dalmatia” د اتريش او هنګري سترواکۍ د تر ټولو بې وسه سيمو له ډلې څخه وه. د عصري کولو ټيټه کچه او د کليوالي سيمو د نفوس زياتوالی په ځانګړي ډول له داماشيا سيمې څخه د پراخه کډوالۍ لامل شول. د اټکلونو له مخې د ۱۸۸۰ او ۱۹۴۱ زکالونو تر منځ له اتريش – هنګري څخه نږدې ۴۰۰۰۰۰ کروشيان کډوال شول. په ۱۹۱۰ز کال کې د کروشيا – سلاونيا ٪۸،۵ نفوس په ښاري استوګنځايونو کې ژوند وکړ. [۴۱][۴۲][۴۳][۴۴]

په ۱۹۱۸ز کال کې کروشيا د يوګوسلاويا پاچاهۍ برخه شوه، چې د جګړې په دوره کې د اروپا په کچه د خورا لږ پرمختللو هېوادونو له ډلې څخه وه. د هېواد ډېری صنعت په سلووينيا او کروشيا کې و، مګر نور صنعتي پرمختګ د اوبدلو يا نساجۍ ماشينونو، د ارې ماشينونو، د ښختو بټيو او د خورو د پروسس ماشينونو باندې برابر او متمرکز و. اقتصاد لا هم په دوديز ډول د کرنې او کورنيو څارويو د روزنې پر بنسټ و او بزګرانو د کروشيا له نيمايي څخه زيات نفوس جوړوه. [۴۵][۴۶]

په ۱۹۴۱ زکال کې د کروشيا خپلواک دولت “Independent State of Croatia (NDH)” چې د المان او ايټاليا د دويمې نړيوالې جګړې يو لاسپوڅي دولت و، د متحد نيول شوې يوګوسلاويا ځينو برخو کې رامينځته شو. د کروشيا د خپلواک دولت اقتصادي نظام «د کروشيا سوسياليزم» د مفکورې پر بنسټ و. د نوي نظام اصلي ځانګړتيا اقتصادي ژوند کې د پراخه کچې دولتي ښکېلتيا سره، د پلان شوي اقتصاد مفکوره وه. د بنسټيزو اقتصادي ګټو پوره کول په لومړيو کې د فشار په معيارونو سره تامين شوي وو. ټول ستر شرکتونه د دولت تر واک لاندې راغلل او د نظام د ملي دښمنانو شتمني ملي شوې وه. د هېواد پولي واحد «د کروشيا د خپلواک دولت کونا» و. د کروشيا دولتي بانک “Croatian State Bank” مرکزي بانک و، چې د پولي واحد د صادرولو دنده يې درلوده. د جګړې په پرمختګ سره، حکومت د زياتو پيسو چاپولو ته دوام ورکړ او د پيسو دوران کې يې کچه په چټکۍ سره د زياتېدلو په حال کې وه، چې له امله يې د انفلاسيون کچه لوړه شوه. [۴۷][۴۸][۴۹]

سرچينې

د غبرګونونو وړاندېز

  1. ↑ "Country and Lending Groups". World Bank. Archived from the original on 11 January 2018. Retrieved 10 January 2020.
  2. ↑ "World Economic Situation and Prospects report 2019" (PDF). UN. Retrieved 21 January 2019.
  3. ↑ "GDP growth (annual %) - Central Europe and the Baltics | Data". data.worldbank.org. Retrieved 26 November 2021.
  4. ↑ "Rekordna godina: Skor iz 2019. nadmašen za 2 milijarde eura" (په انګليسي). Retrieved 17 November 2021.
  5. ↑ Marinova, Krasimira (29 January 2021). "First Croatian LNG terminal officially inaugurated in Krk island". Innovation and Networks Executive Agency - European Commission (په انګليسي). Retrieved 26 November 2021.
  6. ↑ "Croatian government has realized renewables are the cheapest solution". Balkan Green Energy News (په انګليسي). 30 March 2021. Retrieved 26 November 2021.
  7. ↑ (په 18 June 2021 باندې). Croatian island eyes green energy self-sufficiency in this decade. Reuters.
  8. ↑ "Croatia Renewable Energy". www.trade.gov (په انګليسي). Retrieved 26 November 2021.
  9. ↑ "Binary Cycle - an overview". www.sciencedirect.com. Retrieved 26 November 2021.
  10. ↑ "Velika Ciglena Geothermal Power Plant Croatia | News". Mannvit (په انګليسي). Retrieved 26 November 2021.
  11. ↑ "The 17.5 MW Velika Ciglena geothermal power plant starts operation in Croatia". ThinkGeoEnergy (په انګليسي). 12 December 2018. Retrieved 26 November 2021.
  12. ↑ "Work on Croatia's 2nd geothermal plant starting this summer". ThinkGeoEnergy (په انګليسي). 10 April 2021. Retrieved 26 November 2021.
  13. ↑ "Geo Power Zagocha to start building Croatia's second geothermal power plant in summer". Balkan Green Energy News (په انګليسي). 8 April 2021. Retrieved 26 November 2021.
  14. ↑ "Gradit će se geotermalna elektrana od 530 milijuna kuna u Čađavici". lokalni.vecernji.hr (په کرواسي). Retrieved 26 November 2021.
  15. ↑ "Croatia to add 1.5 GW of renewables by 2025". Balkan Green Energy News (په انګليسي). 10 November 2021. Retrieved 26 November 2021.
  16. ↑ "Croatia - Renewable Energy". www.trade.gov (په انګليسي). Retrieved 26 November 2021.
  17. ↑ "Why Rimac-Bugatti CEO plans to keep pushing boundaries". Automotive News Europe (په انګليسي). 2021-08-20. Retrieved 2022-04-08.
  18. ↑ "Bugatti Rimac $310 million Croatian headquarters under construction". CarExpert (په انګليسي). Retrieved 2022-04-08.
  19. ↑ "Rimac breaks ground on new Croatian HQ, complete with a track". Motor1.com (په انګليسي). Retrieved 2022-04-08.
  20. ↑ "Fitch Upgrades Croatia to 'BBB'". Invest Croatia (په انګليسي). 15 November 2021. Retrieved 17 November 2021.
  21. ↑ Trkanjec, Zeljko (15 November 2021). "Fitch assigns Croatia highest credit rating in history". www.euractiv.com (په انګليسي). Retrieved 17 November 2021.
  22. ↑ "Industrial Workers Statistics in February Shows Rise m-o-m And Fall y-o-y". www.total-croatia-news.com (په انګليسي). Archived from the original on 3 April 2022. Retrieved 3 April 2022. {cite web}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  23. ↑ "Croatia's February Industrial Production Up 4%". www.total-croatia-news.com (په انګليسي). Archived from the original on 3 April 2022. Retrieved 3 April 2022. {cite web}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  24. ↑ "Croatia's tourism revenue expected to reach record high this year-Xinhua". english.news.cn. Retrieved 2022-10-17.
  25. ↑ "EBRD more than doubles forecast of Croatia's GDP growth". N1 (په کرواسي). 2022-09-28. Retrieved 2022-10-17.
  26. ↑ PoslovniPuls (2022-10-11). "Podaci DZS-a: Izvoz raste impresivno, ali uvoz još više". PoslovniPuls (په کرواسي). Retrieved 2022-10-17.
  27. ↑ "Government of the Republic of Croatia - Tourism figures indicate higher-than-forecast economic growth". vlada.gov.hr. Retrieved 2022-10-16.
  28. ↑ "EBRD lifts Croatia's 2022 GDP fcast to 6.5%, cuts 2023 projection". seenews.com (په انګليسي). Retrieved 2022-10-17.
  29. ↑ "Jutarnji list - Pfizer u Hrvatskoj gradi tvornicu vrijednu 100 milijuna eura: Proizvodit će biološke lijekove za rijetke bolesti". novac.jutarnji.hr (په کرواسي). 2022-06-10. Retrieved 2022-10-17.
  30. ↑ "Croatia's IT sector boosts revenue 3.3% to 27.8 bln kuna (3.7 bln euro) in 2020". seenews.com (په انګليسي). Retrieved 2022-10-17.
  31. ↑ Stojkovski, Bojan (2022-09-30). "The Top 10 IT Companies in Croatia in 2022". TheRecursive.com (په انګليسي). Retrieved 2022-10-17.
  32. ↑ "McKinsey: Croatia's digital economy might reach 15 pct of GDP by 2030". N1 (په کرواسي). 2022-09-14. Retrieved 2022-10-17.
  33. ↑ "Overview". World Bank (په انګليسي). Retrieved 2022-10-17.
  34. ↑ Pajić, Darko (2022-09-16). "Minimalna plaća će porasti na 4000 kuna, sindikati traže više: "To je premalo, mora biti veća od 700 eura"". Novi list (په انګليسي). Retrieved 2022-10-17.
  35. ↑ "Plenković: Povećat ćemo minimalnu plaću, a EK smo poslali zahtjev za uplatu 700 mil. eura". www.vecernji.hr (په کرواسي). Retrieved 2022-10-17.
  36. ↑ "Minimalna plaća mogla bi rasti na 4 tisuće kuna. Sindikati traže pet tisuća". NACIONAL.HR (په کرواسي). Retrieved 2022-10-17.
  37. ↑ "Nova EU direktiva: Minimalac bi mogao porasti na 4000 kuna, sindikati traže 5000". tportal.hr. Retrieved 2022-10-17.
  38. ↑ Mariann Nagy – Croatia in the Economic Structure of the Habsburg Empire in the Light of the 1857 Census, p. 81-82
  39. ↑ Mariann Nagy – Croatia in the Economic Structure of the Habsburg Empire in the Light of the 1857 Census, p. 88
  40. ↑ Society for the Diffusion of Useful Knowledge: The Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge, vol 22, p. 100-101
  41. ↑ Mikulas Teich, Roy Porter: The Industrial Revolution in National Context: Europe and the USA, Cambridge University Press, 1996, p. 310
  42. ↑ Mikulas Teich, Roy Porter: The Industrial Revolution in National Context: Europe and the USA, Cambridge University Press, 1996, p. 311
  43. ↑ Tanner, Marcus (2001). Croatia: a nation forged in war (2nd ed.). New Haven; London: Yale University Press. p. 110. ISBN 0-300-09125-7.
  44. ↑ Richard C. Frucht: Eastern Europe: An Introduction to the People, Land, and Culture, p. 462–463
  45. ↑ Richard C. Frucht: Eastern Europe: An Introduction to the People, Land, and Culture, p. 462–463
  46. ↑ The First Yugoslavia: Search for a Viable Political System, Hoover Press, 1983, p. 72
  47. ↑ Rory Yeomans:Visions of Annihilation: The Ustasha Regime and the Cultural Politics of Fascism, 1941–1945, University of Pittsburgh Pre, 2013, p. 197
  48. ↑ Hrvoje Matković: Povijest nezavisne države Hrvatske, Drugo, dopunjeno izdanje Zagreb, 2002., p. 118
  49. ↑ Jozo Tomašević: Rat i revolucija u Jugoslaviji 1941–1945, 2010, p. 785