Thaqu yura urin rikch'aq ayllu

Thaqu yura urin rikch'aq ayllu
Mimosa pudica, tuktunkuna, iskayphuru raphinkuna
Mit'an kamay
Regnum: Plantae Divisio: Magnoliophyta Classis: Magnoliopsida Ordo: Fabales Familia: Fabaceae Subfamilia: Mimosoideae
Rikch'aq llaqta
Acacieae Ingeae Mimoseae Mimozygantheae Parkieae

Thaqu yura urin rikch'aq ayllu (subfamilia Mimosoideae) nisqaqa huk chaqallu yurakunap urin rikch'aq ayllunmi, rurunkunaqa chaqallum. 83 rikch'ananmi, 3275 rikch'aqninmi kan.

Tuktunkuna

Tuktunkunaqa iskay - wakin-wakinllapi ch'ulla - yumanayuqmi, wach'illam, pichqantin raphimuyum, wakin-wakinllapi kimsantin, tawantin icha suqtantin. Sapsilla achka sisa raphinkunam, kimsamanta pachakkama. Sapsilla huklla ruru raphinmi, wakin-wakinlla iskay icha chunka suqtayuqkamam. Patapi chawpi wayta raphiqa hatunyasqam, iskaynintin urapi wayta raphiqa huñusqam, pila hinam, wamp'ucha nisqam. Chay wamp'uchapiqa sisa raphikunam, ruru aspiqchapas tiyanku. Kinraykunapi kaq iskay wayta raphiqa wamp'uchata p'intum.

Chunkantin sisa raphinmi, wakin wakinllapi isqun icha pichqantin, huñusqam ichaqa hukllachu manam.

Tuktu minuywanqa kay hinam: ${\displaystyle \star K_{5}\ \;C_{5}\ \;A_{\infty }\ \;G_{1}$

Rurunqa chaqallum.

Rikch'aqkuna

Kaymi huk thaqu hina yurakuna:

• tuska (Acacia aroma)
• wakachu (Acacia atramentaria), Arhintinapi churki nisqapas
• allqu thaqu, waranqu nisqapas (Acacia macracantha)
• harka (Acacia visco)
• yuraq kinilla, bubinsana (Calliandra angustifolia)
• paqay (Inga feuillei)
• yaku kachiq (Inga sp.)
• yarawisqu (Leucaena leucocephala)
• urqu sibil (Piptadenia excelsa)
• wilka, sibil (Piptadenia grata, Acacia visca, Anadenanthera sp.)
• thaqu (Prosopis alba, Prosopis siliquastrum, Prosopis juliflora, Prosopis humilis)
• yuraq thaqu (Prosopis alba)
• yana thaqu (Prosopis nigra)
• thaqu sach'a (Prosopis siliquastrum, Prosopis juliflora, Prosopis humilis)
• wakchillu (Prosopis sp.)
• waranqu (Prosopis pallida)
• churki (Prosopis ferox), Buliwyapi sutin; Arhintinapi wakachu (Acacia atramentaria) sach'apaq sutin

Hawa t'inkikuna

• Commons nisqaqa multimidya kapuyninkunayuqmi kay hawa: Thaqu yura urin rikch'aq ayllu.

• Wikispecies nisqaqa qillqasqa p'anqayuqmi kay hawa: Thaqu yura urin rikch'aq ayllu