1753

Ovo je članak o godini 1753.

Godina 1753 (MDCCLIII) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak po gregorijanskom kalendaru odn. redovna godina koja počinje u četvrtak po julijanskom kalendaru.

Događaji

Januar/Siječanj – Mart/Ožujak

• 11. 1. - Konkordat između Španjolske Fernanda VI i katoličke crkve Benedikta XIV: monarh ima praktičnu kontrolu nad crkvom (→ regalizam).
• 29. 1. - Slučaj Elizabeth Canning: londonska sluškinja se ponovo pojavila nakon skoro meseca dana nestanka, tvrdi da su je dve žene držale na jednom tavanu - sudski procesi protiv žena, a zatim i protiv Canningove sledeće godine izazivaju veliku pažnju javnosti.

• 1. 3. - Švedska uvela gregorijanski kalendar.

April/Travanj – Jun/Lipanj

• 5. 4. - Pod pritiskom katoličkih biskupa, naročito zadarskog nadbiskupa Karamana, mletačka vlada naredila generalnom providuru da iz Dalmacije protera episkopa Simeona Končarevića - on odlazi iz Benkovca u Popinu, u habsburškoj Lici, odakle nastavlja upravu do oko 1757.^[1]
• 22. 4. - Crnogorski vladika Vasilije traži u Rusiji od grofa Bestuževa Rjumina da Crnogorci, kao i Primorci i Brđani, budu stavljeni pod ruski protektorat.^[2]

• 1. 5. - Carolus Linnaeus izdaje botaničku knjigu Species plantarum na kojoj se temelji današnja klasifikacija biljaka.
• 2. 5. - Naredba Marije Terezije o uslovima za gradnju i opravak crkava.^[3]

• 13. 5. - Wenzel Anton von Kaunitz-Rietberg postaje državni kancelar Habsburške monarhije (do 1792). On je raniji ambasador u Francuskoj, zalaže se za savez sa tom zemljom i sa Rusijom protiv Pruske (→ Diplomatska revolucija 1756).
• 17. 5. - Prvi broj biltena Correspondance littéraire, philosophique et critique Friedricha Melchiora Grimma upućenog raznim nemačkim suverenima, u čemu mu anonimno pomažu Denis Diderot i Louise d'Épinay. Grimm je ove godine napisao i pamflet Le petit prophète de Boehmischbroda kojim hvali italijansku operu na račun francuske (→ Querelle des Bouffons).

• 29. 5. - Ukazom ruske carice, puk. Rajko Preradović i potpuk. Jovan Šević biće naseljeni sa doseljenim Srbima na istoku dan. Ukrajine^[4] - Slavjanoserbija traje do 1764., prostire se između Bahmuta i Luganska, doseljavaju se i pripadnici drugih nacija (Jovan Horvat je prošle godine dobio Novu Srbiju u centralnom delu dan. Ukrajine). Broj srpskih naseljenika nije mnogo veći od 3.000.^[5]

• 7. 6. - Zakonom osnovan Britanski muzej sa bibliotekom (otvoreni 1759).
• jun - Poglavica Mohawka Hendrick Theyanoguin objavljuje da je prekinut Lanac zaveta sa Britancima, jer smatra da im je oteta zemlja u koloniji Njujork.

Jul/Srpanj – Septembar/Rujan

• polovinom god. - Iseljenički talas Srba iz Habsburške monarhije u Rusiju znatno je oslabio, zajedničkim naporima vlasti i srpske crkve.^[6]

• 7. 7. (26. 6. po j.k.) - Beogradski mitropolit Vikentije Stefanović posetio manastir Dečane.
• 7. 7. - U Velikoj Britaniji na snagu stupa Zakon o jevrejskoj naturalizaciji, po kojem Jevreji mogu postati državljani, i bez pričešća - zakon je opozvan sledeće godine zbog izliva antisemitizma.

• leto - Francuzi ulaze u Ohajsku zemlju, grade utvrđenja Presque Isle (na obali jezera Erie, danas Erie, Pennsylvania i južnije Fort Le Boeuf (dan. Waterford). Dogodine grade dalje na jugu Fort Machault, te Fort Duquesne na mestu Pittsburgha.

• 25. 8. - Georges-Louis Leclerc de Buffon je primljen u Académie française: drži Govor o stilu sa čuvenom frazom Le style c'est l'homme même, "Stil, to je sam čovjek".
• avgust? - Varaždinski general grof Petaci došao s vojskom u Marču i proterao pravoslavne monahe, koji prelaze u Lepavinu - ogorčenje u narodu.^[7]

• rujan - Bosanski vezir Mehmed-paša Kukavica stigao u Tešanj - tamo se odriču kolovođe pobune Abdurahmana Muharemije, koji ubrzo gine kod Zvornika.^[8]
• 16. 9. - Sremski Karlovci su proglašeni za slobodnu varoš - komunitet. Ove godine i Bukovac, [[Slavonski Brod] i Stara Gradiška.^[9]
• 19. 9. (8. 9. po j.k., Mala Gospojina) - Navodno proplakala ikona Bogorodice u Neštinu.^[10]
• 20. 9. - Sporazum sa Austrijom o proširenju konvencionog talira na Bavarsku, tj. Bavarski carski okrug - talir se zatim širi po jugu Nemačke.

Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac

• oktobar - Nakon perioda prve zabrane, od prošle godine, nastavlja se izdavanje Encyclopédie - izašao je treći tom.
• 31. 10. - Robert Dinwiddie, britanski viceguverner Virdžinije šalje vojnu ekspediciju na zapad u Ohio kako bi zahtjevao odlazak Francuza iz područja. Na čelu ekspedicije je 21-godišnji major virdžinijske milicije George Washington, zadatak mu je i kontakt sa Irokeškom konfederacijom radi informacija.

• 12. 11. - Požar u ruskoj Letnjoj palati, izgorelo 4.000 haljina carice Jelisavete.

• 11. 12. - Washington je primljen u francuskom Fort Le Boeuf, uručuje poruku kojom se zahteva odlazak iz zemalja na reci Ohajo, "notorno poznatih kao imovina britanske krune" - francuski kapetan šalje natrag poruku da su "prava Luja XV na tu zemlju neosporna". Francuski i indijanski rat počinje sledećeg maja.

Kroz godinu

• Ukinuta Petrinjska kapetanija Banske krajine, prema odluci još iz 1703.^[11]
• Serbellonijev regulament u Slavonskoj i Srijemskoj krajini, s ciljem poboljšanja materijalnog stanja krajišnika.^[12]
• Marija Terezija daje Zaštitni patent Srbima.
• Zemaljski bataljon u bivšoj Pomoriškoj krajini podeljen na šest četa - mokrinsko-kikindski, melenačko-vranjevački, elemirsko-tarški i neki drugi krajevi.^[13]
• Beogradski janičari presreli kod Kolara vojsku "raznih prognanika, buntovnika i arbanaške ekšije" i sprečili ih da dođu u Beograd.^[14]
• Zabeležena smrt jednog monaha u Gračanici - prvi zapis o monasima u tom manastiru od 1724.^[15]
• Matej Karaman: Identità della lingua litterale Slava e necessità di conservarla ne’ libri sacri (odgovor na Rusićevu kritiku rusificiranog Misala iz 1741); ćirilični Bukvar slavenskij pismeny (nakon glagoljaškog 1739); Expositio alphabeti Illyrici glagolitici et cirilliani.
• Sedište Vojvodstva Braunschweig-Lüneburg se posle više od tri stoleća vraća u grad Braunschweig.
• Sagrađena je prva pravoslavna Crkva sv. Spiridona u Trstu^[16] (zamenjena današnjom građevinom 1869).
• Kratka seljačka buna u Hódmezővásárhelyu.
• Antikvar Robert Wood objavljuje opis ruševina Palmire.
• William Hogarth: knjiga The Analysis of Beauty.
• Giovanni Battista Tiepolo završio plafonsku fresku u Palači u Würzburgu, najveću na svijetu: 19 × 32 m, zakrivljenih 677 kvm.
• U Veneciji je izvedena Goldonijeva komedija La locandiera ili "Mirandolina".

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1753.

• 12. 2. - François Paul de Brueys d'Aigalliers, francuski admiral († 1798)
• 9. 3. - Jean-Baptiste Kléber, arhitekt, francuski general († 1800)
• 17. 3. - Aleksije Vezilić, pesnik († 1792)
• 1. 4. - Joseph de Maistre, filozof konzervativizma († 1821)
• 28. 4. - Franz Karl Achard, proizvođač šećera iz repe († 1821)
• 8. 5. - Miguel Hidalgo y Costilla, meksički revolucionar († 1811)
• 13. 5. - Lazare Carnot, matematičar, francuski političar († 1823)
• 4. 7. - Jean-Pierre Blanchard, balonista († 1809)
• 10. 8. - Edmund Randolph, guverner Virginije, državni sekretar i prvi ministar pravde SAD († 1813)
• 17. 8. - Jozef Dobrovski, češki slavista († 1829)
• 19. 8. - Matvej Platov, ruski general († 1818)
• 18. 10. - Jean-Jacques-Régis de Cambacérès, francuski državnik († 1824)
• 20. 11. - Louis-Alexandre Berthier, maršal Francuske († 1815)
• 3. 12. - Samuel Crompton, pronalazač mehaničkog razboja († 1827)
• Quang Trung, vijetnamski car († 1792)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1753.

• 14. 1. - George Berkeley, filozof subjektivnog idealizma (* 1685)
• 27. 1. - Ivan Ranger, slikar (* 1700)
• 17. 3. - Atanasije Rašković, starovlaški knez, habsburški pukovnik (* 1697)
• 15. 5. - Episkop kostajnički Arsenije
• 8. 6. - Federiko Benković, talijanski i hrvatski barokni slikar i grafičar (* 1667)
• 19. 8. - Balthasar Neumann, arhitekta i vojni inženjer (* 1687)
• 18. 9. - Hristofor Žefarović, slikar, bakrorezac, pesnik (* ca. 1690)

Reference

Literatura

• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Četvrta knjiga, prvi tom, Srbi u XVIII veku, SKZ Beograd 1986 (IV-1), drugi tom (IV-2)

Vanjske poveznice

1753 na Wikimedijinoj ostavi