Prezbiter

Prezbiter ili prezviter (grč. presbyteros - stariji, starješina; lat. presbyter; crk. slov.: презвитерь), naziv za člana jevrejskog velikog vijeća staraca (prezbiterija ili sanhedrina), za starješinu sinagoge u Palestini i za osobu koja vrši službu predstojnika u hrišćanskoj zajednici.

Služba i zajednica prezbitera naziva se prezbiterij. Prezbiter se nekad koristi i kao sinonim za sveštenika.

Povest

Mišljenje koje vlada u nauci je da prezviteri potiču iz judaizma.[1] Sanhedrin ili „sabor“ prezvitera je u judejstvu imao vodeću, pa čak i sudsku vlast.[1]

U ranohrišćansko vrijeme prezbiter je ugledni vjernik, nadstojnik hrišćanske crkvene opštine. Nazivi prezbiter i episkop u prvo su vrijeme možda često sinonimni. Razvojem crkvene hijerarhije već u II. stoljeću (na Istoku i Zapadu) prezbiter postaje sinonim za sveštenika, prezbiteri su saradnici episkopa (biskupa).[2] U ranih hrišćanskim zajednicama prezviteri su bili oni koji su okruživali episkopa sa njime su odlučivali po pitanjima koja su zanimala i delila vernike.[1] U prvim vekovima prezviteri su uvek bili korporativni, „kolegijum“ koji je okupljen oko episkopa. Prezviteri su predstavljali „sabor“ ili savet episkopa.[1]

Ignjatije Antiohijski krajem 1. vijeka redovito govori o prezbiteriju kao jednom tijelu. Očito, prezbiter za Ignacija nije bila neka individualna funkcija u crkvenoj zajednici, koliko je tu bila riječ o zboru ljudi koji su bili najuže savjetodavno tijelo oko biskupa.[3]

Terminologija ni u Irenejevo vrijeme, krajem 2. veka, još nije definitivno ustaljena. Za Ireneja su prezbiteri (starine) prvotno oni koji su osobno poznavali kojega od apostola, koji su mogli posvjedočiti ono što je apostol govorio ili činio[4], to bez obzira jesu li nosioci nekog položaja u Crkvi ili nisu. Irenej, nerijetko i biskupe naziva i prezbiterima. Čini se da je Irenej, kad je taj naslov davao biskupima, imao prvenstveno na umu njihov autoritet kao svjedoka Tradicije, te im je tim nazivom pripisivao isti doktrinarni autoritet kao prezbiterima, najvjerodostojnijim svjedocima apostolske tradicije.[3]

Tek od 3. veka pa nadalje počinju da se stvaraju „parohije“ i tada svaki prezviter predstoji sopstvenom evharistijskom sabranju, a da nije nužno prisustvo episkopa. Od tada pa nadalje, upravo zbog ovog razloga, prezviter počinje da se naziva sveštenikom — titulom koju su u početku imali episkopi.[1]

Savremeno značenje

U nekim protestantskim crkvama prezbiter je naziv za laike zadužene za neke crkvene poslove.

U terminogiji pravoslavne crkve se koristi oblik prezviter. Vujaklija prezvitera opisuje kao "svešteno lice koje smije svršavati sve crkvene obrede, naročito svete tajne, sem tajne sveštenstva".[5]

Veze

Izvori

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 „Јован Зизијулас, Јелинизам и хришћанство”. Arhivirano iz originala na datum 2018-03-04. Pristupljeno 2013-03-28. 
  2. ↑ "Opća enciklopedija" (6 Nih-Ras), Zagreb, 1980.
  3. ↑ 3,0 3,1 Tomislav J. Šagi-Bunić - Povijest kršćanske literature (svezak I) (scribd)
  4. ↑ Irenaeus, The Demonstration of the Apostolic Preaching, 3
  5. ↑ Milan Vujaklija: "Leksikon stranih reči i izraza", Beograd, 1991.

Literatura