Središnja Europa

Centralna Evropa

Srednja Evropa je evropska regija slabo definiranih granica, između Zapadne, Istočne, Južne i Jugoistočne Evrope. Nakon propasti socijalizma koji je Evropu dijelio na Istočnu i Zapadnu, region je ponovno dobio na značaju kao jedinstven kulturno-civilizacijski prostor, te jedinstven politički i privredni centar evropskog kontinenta.

Države i regije

U političkom pogledu Srednju Evropu čine sljedeće države:

U kulturnom pogledu, zbog duge historije u srednjoevropskim državama poput Austro-Ugarske, Srednju Evropu također čine i regije sljedećih država:

Geografija

Regioni Evrope

Geografski granice Srednje Evrope nisu jasno određene i većinom prate državne granice zemalja koje je čine. Na zapadu prirodnu granicu čini rijeka Rajna, sa juga regija je ograničena Alpama, manjim djelom Jadranskim morem i obodom Panonske nizije, koji je ograničen dolinom rijeke Save i Dunava do Đerdapa, potom na istoku granicu čine Karpati i istočna poljska granica.

Reljef

U pogledu reljefa razlikuje se pet jedinstvenih cjelina:

  1. Pribaltička ili poljsko-njemačka nizina, koja se proteže od tzv. Evropskog sredgorja do Baltičkog i Sjevernog mora. U sjevernom dijelu vidljivi su tragovi u ostatcima morenskih nanosa, ledenjačkih jezera i močvara. U južnom dijelu na reljef su snažno utjecali rijeke i vjetrovi. Rijeke su su nataložile riječne nanose, a vjetar je nanjeo fini pijesak prapor i les koji je uzrokovao nastajanje plodnoga tla.
  2. Evropsko sredgorje, je staro gorja koje čine Njemačko i Češko sredogorje protežu se od Rajne na zapadu do južne Poljske na istoku, ispresjecani brojnim kotlinama i dolinama manjih rijeka;
  3. Alpe koje predstavljaju oštru granicu sa Južnom Evropom;
  4. Panonska nizija, koju je oblikovala rijeka Dunav i njene pritoke;

Hidrografija

Vode Srednje Evrope pripadaju trima slivnim područjima i to sjevernomorskom, baltičkom i crnomorskom. Svi vodotoci orjentisani prema jugu i jugoistoku pripadaju crnomorskom slivu, koga čini Dunav sa pritokama Rab, Sava, Drava, Tisa, češka Morava itd. Najznačajniji vodotoci koji pripadaju baltičkom slivu su Odra i Visla, a sjavernomorskom Laba, Vezer i Rajna. Od jezera najveće je Blatno jezero u Mađarskoj, te alpska jezera Bodensko jezero i Ženevsko jezero. Velike rijeke omogućile su razvoj riječnog sobračaja, posebno na Dunavu, Rajni i Labi. Vodostaj ovisi o padavinama i otapanju snijega pa je najviši u proljeće. Rijeka Rajna ima ujednačen vodostaj što je važno za plovidbu te je ona najprometnija Evropska rijeka. Najprometniji kanali su Rajna-Majna-Dunav i Kielski kanal. Pristup svjetskim morima mogućio je i razvoj pomorskog saobraćaja i velikih luka kao što su Bremen, Hamburg i Rostok u Njemačka|Njemačkoj, Gadanjsk u Poljska|Poljskoj, te Koper u Slovenija|Sloveniji.

Promet i komunikacije

Na sjeveru prohodnost omogućuje nizak reljef, ispresijecan plovnim kanalima i rekama te gusta prometna željeznička i cestovna mreža. U središnjem delu to su doline reka a u planinskom prostoru to su tuneli i prijevoji. Glavni putni pravci su:

  1. pravac severni deo Srednje Evrope - Istočna Evropa (Berlin - Moskva)
  2. zapadni deo Srednje Evrope - Zapadna Evropa (Berlin - Brisel)
  3. južni deo Srednje Evrope - Istočna Evropa u dva pravca prema severnom i srednjem Jadranu

Klima

Klima Srednje Evrope nije toliko raznovrsna kao u drugim predjelima i u najvećem djelu preovladava umjereno kontinentalna klima. Kontinentalnost je izraženija na istoku gdje je manja količina padavina. Na sjevero-zapadu Pribaltičke nizine jak je uticaj Atlantika, te provaladava blaga okeanska klima pa su zime toplije a količina padavina je veća. Uticaj Sredozemlja ograničen je na usko područje Slovenije zbog uticaja Alpi. Povečanjem nadmorske visine opada temperatura pa je klima na planinama oštro kontinentalna i planinska. Prosječna količina padavina se krećeod 750 - 100 mm na krajnem zapadu, do 2000 mm na Alpama, a prema istoku količina padavina pada od 750 - 500 mm. Najniža temperatura je izmjerena u Inzbruku -31 °C, a najviša u Poznanu u Poljskoj 39,4 °C. Prosječna januarska temperatura je -4 °C, a julska 20 °C Izolovane visokim planinama, Panonska i Vlaška nizija imaju pravu kontinentalnu klimu.

Vegetacija

Područje Srednje Evrope zbog svog položaja, klime i reljefa ima uglavnom jednolične pojaseve vegetacija. Najzastupljenije su listopadne bjelogorične šume, i to uglavnom hrastive i bugove šume. U Poljskoj su očuvani oblici listopadne šume kakva je nekad pokrivala Srednju Evropu, u Nacionalnom parku Pušća Bialowizca ( Bjelovaška prašuma). S rastom nadmorske visine u gorjima, listopadne šume polako zamjenjuju četinarske šume, a u predjelima iznad 2000 metara razvija se planinska vegetacija. u Panonskoj niziji ponegdje listopadne šume prelaze u visoke stepe. Šume su danas uglavnom iskrčene, i kao stepe pretvorene u plodno tlo.

Privreda i resursi

Srednja Evropa je bogata brojnim resursima. Naime Evropsko sredgorje je vrlo bogato ugljenom i željeznom rudom, zatim boksitom, olovom, zlatom, kalijem, bakrom, magnezijem, manganom, živom, sumporom, fasfatima, piritom, srebrom, uranom i cinkom. Pored ovih ruda ima i dosta nalazišta jantara, grafita, treseta, kaolina i sedre. Rude su vrlo rano omogućile industrijalizaciju cijelog regiona, tako da se razvila crna i obojena metalurgija, hemijska industrija, mašinogradnja i strojna industrija, električna industrija, precizna i optička industrija, elektronska industrija, automobilska industrija, brodogradnja i avioindustrija. Od lake industrije razvijene su skoro sve grane privrede. U zemljama sa komunističkim režimom bili su izgrađeni mnogobrojni industrijski kompleksi, koji su procesom privatizacije i tranzicije uglavnom restruktuirani i prilagođeni uslovima tržišne ekonomije. najrazvijenija je njemačka ekonomija, treća u svijetu iza SAD-a Kine.

U poljoprivredi radi veoma mali broj stanovnika, što je uzrokovano dobrom mehanizacijom i velikim poloprivrednim imanjima. U zapadnom djelu razvijena je poljoprivreda i to ratarstvo, povrtlarstvo, voćarstvo, točarstvo i peradarstvo, u planinskim predjelima stočarstvo, dok se u primosrkim mjestima razvija ribolov. Značajna je i proizvodnja industrijskog bilja šećerne repe, duhana, suncokreta i krmnog bilja.