Kiärun (lodde)

Kiärun Lagopus muta (Montin, 1781)
Tile	LC (eellimvuáimálâš)
Tile Suomâst	LC (eellimvuáimálâš)[1]
Tieđâlâš luokittâllâm
Doomeen	Sellâvááimusliih Eucarya
Kodde	Elleekodde Animalia
Uáiviráiđu	Savosuonâsiih Chordata
Vyeliráiđu	Čielgitávtáliih Vertebrata
Luokka	Lodeh Aves
Lahko	Känilodeh Galliformes
Hiäimu	Puigâkäänih Phasanidae
Vyelihiäimu	Meccikäänih Tetraonidae
Suuhâ	Riävskáh Lagopus
Šlaajâ	muta

Kiärun lii puigâkaanij hiäimun kullee meccikänilodde.

Kiärun lii 33–38 cm kukke já tiäddá 450–600 g. Tot loonoot kirjáás tulgijdis iveaaigij mield: keessiv tot lii ränisruškâd vielgis čovjijn já tälviv masa ollásávt vielgâd. Tuodârjolgâdâsâst kiärun lii tuođâi siämmááivnásâš ko pirrâsis. Kiärrun jienâ lii jiešlágán kiicâ. Kiärun sulâstit ennuv riävská, mut jienâ já eellimpirrâs vuáđuld toh láá táválávt älkkeeh iäruttiđ. Kiärun lii meid váhá ucceeb ko riävská, já orráás čalme já njune kooskâst lii čapis säärgis, mii riävskást ij lah.^[2]

Kiärun lii päikkilodde, mii iälá tuodârjolgâdâsâin já váráduvâin Euroop já Aasia taveoosijn sehe Tave-Amerikist.^[3] Kiärun viettee ubâ ive ollâgâsâst ordârääji paajaabeln. Suomâst kiärun iälá tuše Paje-Laapi tuodârkuávluin. Suomâ kiärunnääli lii suulân 4 000–9 000 paarrâd.^[2]

Kiärun mannee vyesi-kesimáánust táválávt 7–11 manneed já niŋálâs láálá taid 21–26 peivid. Piervâl lii tuodârjolgâdâsâst keeđgij paaldâst teikkâ skierij syejeest. Uđâgááh kirdeškyetih 5–15 peeivi ahasâžžân.^[2]

Kiärun porá raasij uurbijd, versoid já loostâid, tälviv eromâšávt skieri umolijd. Uđâgááh poreh elimis aalgâst tuše tiivrijd.^[2]

Kiärun lii rávhuidittum masa ubâ Suomâst. Miäcástem lii loválâš tuše Aanaar, Ucjuuvâ já Iänuduv kieldâin čohčâmáánust njuhčâmáánu loopân.^[4]