Stuárus
Stuárus lii monnii tiiŋgâ teikkâ ääši jiešvuotâ, mon puáhtá mittediđ. Stuárrus árvu mitteduvvoo ohtâduvváin, mii lii sooppum meeri tiätu jiešvuođâ. Mittedmist selvâttuvvoo, mon maaŋgâkiärdásâš mittedum árvu lii, jis verdid tom ohtâdâhân. Stuárrus lohoárvu lii taat kiärdoo já tot almottuvvoo taan lohomere já ohtâduv kiärdumrekinistmin.
Vuáđustuárus já suárgusstuárus
Vuáđustuárus lii stuárus, mon ij pyevti suorgiittiđ monnii eres stuárusist. Stuárráámuu uásist enâmijn sehe tiettust kiävtust leijee SI-vuáháduvvâst vuáđustuáruseh já toi ohtâduvah láá miäruštâllum čuávuvávt:[1]
Stuárus
|
Stuárrus tubdâldâh
|
Stuárrus ohtâdâh
|
Ohtâduv tubdâldâh
|
Čielgiittâs
|
äigi |
t |
seekunt |
s |
Tábáhtusâi ovdánem moonnâmääigist puátteevuotân.
|
kukkodâh, sirdâšem |
l, s, x, r |
meetter |
m |
Kyevti čuogâstuv koskâ.
|
massa |
m |
kilugrammâ |
kg |
Káppáluv jiešvuotâ vuástálistiđ vyemi tovâttâm jotteem.
|
šleđgâvirde |
I |
ampeer |
A |
Šleđgâvárádâs jotteem äigiohtâduvvâst.
|
liegâsvuotâ |
T |
Kelvin |
K |
Tile, mon toovât amnâs ráhtus jotoenergia.
|
amnâsmeeri |
n |
mooli |
mol |
Amnâs ráhtusohtâduvâi meeri.
|
čuovâvyeimi |
Iv |
kandela |
cd |
Čuovâ ađai fotonij meeri komovuotâkulme njeigâ.
|
Suárgusstuárus vuod lii stuárus, mii lii suorgiittum aainâs-uv kyevti eres vuáđu- teikâ suárgustuárusist. Vyelni motomeh suárgusstuáruseh já toi miäruštâlmeh.[2]
Stuárus
|
Stuárrus tubdâldâh
|
Suárgus
|
Ohtâdâh
|
Ohtâduv tubdâldâh
|
Ohtâdâh vuáđuohtâduvâigijn
|
liähtu |
v |
![{\displaystyle {\frac {\text{sirdâšem}{\text{äigi}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/655cc6fd35e5952fe075a6ec26059303abca505a) |
![{\displaystyle {\frac {\text{meetter}{\text{seekunt}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/89630b759e1adcd30eabadc8f4029dbc4f0000f7) |
m/s |
-
|
jođálmemvuotâ |
a |
![{\displaystyle {\frac {\text{liävtu nubástus}{\text{äigi}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/d5ff68e1994659a31a614bdfd7674df25e398870) |
![{\displaystyle {\frac {\text{meetter}{\text{seekunt}^{2}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/fc8ce85ee284ad49b8b34137a903de8fd21258a8) |
m/s² |
-
|
kulmeliähtu |
![{\displaystyle \omega \,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/1caedcdf3f920c9e1271a9500bf2621df8a46c0c) |
![{\displaystyle {\frac {\text{tääsikulme nubástus}{\text{äigi}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b728df1c7b3e191922fe724d2b987b5867abc534) |
![{\displaystyle {\frac {\text{radiaan}{\text{seekunt}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ee087471efe1d951bac22661c32dd62d63a2a7e7) |
rad/s |
-
|
távjudâh |
f |
![{\displaystyle {\frac {\text{tábáhtusâi meeri}{\text{äigi}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7b5a1c86e5d14dcf4b21daf4e10a88d067c44f9a) |
Hertsi |
Hz |
|
vyeimi |
F |
maaŋah suárguseh |
Newton |
N |
|
vyeimi moomeent |
M, ![{\displaystyle \tau \,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8661cd2a09f95bb46a58ad86eebc9c7d81a31bea) |
![{\displaystyle {\text{vyemi}\cdot {\text{moomeentveerdi kukkodâh}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/2acdba1b8015e7b537e4215448d36bc81b0747bd) |
Newtonmeetter |
Nm |
|
teedâ |
p |
![{\displaystyle {\frac {\text{vyeimi}{\text{vijđodâh}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/3ebeeba502f67706b3257a9b37f7267f29a86318) |
Pascal |
Pa |
|
energia, pargo |
E, W |
maaŋah suárguseh |
Joule |
J |
|
piähtu |
P |
![{\displaystyle {\frac {\text{energia}{\text{äigi}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/3f95f947e334187788ad6083ccf7180850a7c0bd) |
Wattâ |
W |
|
saahâdvuotâ |
![{\displaystyle \rho \,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/a1d651c28959a0f15127c097ff4488b123d9e708) |
![{\displaystyle {\frac {\text{massa}{\text{saijaasvuotâ}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7b6e148899db4e2e48e76b531c0df83958077522) |
![{\displaystyle {\frac {\text{kilugrammâ}{\text{meetter}^{3}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/1d72aec3702b085b296c0297379b79cf7bd4677d) |
kg/m³ |
-
|
moolimassa |
M |
![{\displaystyle {\frac {\text{massa}{\text{aamnâsmeeri}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/aa53a9e5575c948e26fead5149f7630d56a321b8) |
![{\displaystyle {\frac {\text{grammâ}{\text{mooli}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/f1f7c3a2087fbe60da60f4791f168cd00e3eb4d7) |
g/mol |
-
|
konsentraatio |
c |
![{\displaystyle {\frac {\text{aamnâsmeeri}{\text{saijaasvuotâ}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b85411a30f523e58d31f3af7505a9c91dc46101d) |
![{\displaystyle {\frac {\text{mooli}{\text{desimeetter}^{3}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/cdbafcd3a72f84ab236550d5a43e9ffb283e5bf0) |
mol/dm³, M |
-
|
šleđgâvárádâs |
Q |
![{\displaystyle {\text{šleđgâvirde}\cdot {\text{äigi}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/85e5d7fcf993eb7192f25088fbf010f1aecc67fe) |
Coulomb |
C |
|
keeldâ |
U, V, E |
![{\displaystyle {\frac {\text{šleđgâpiähtu}{\text{šleđgâvirde}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/6a294601262df52fe725f366b69376f1561bc2e2) |
volttâ |
V |
|
resistans |
R |
![{\displaystyle {\frac {\text{keeldâ}{\text{šleđgâvirde}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/50f95963508a8a4b4f73b456d375ce39c3165628) |
ohmi |
![{\displaystyle \Omega \,}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/771ad27abf999ca4ae152aeb523d93eca2447b7e) |
|
konduktans |
G |
![{\displaystyle {\frac {\text{šleđgâvirde}{\text{keeldâ},{\frac {\text{1}{\text{resistans}](https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/c4661199bae581a7c063461878e37ba7189c4109) |
Siemens |
S |
|
Vektor- já skalaarstuárus
Stuárus puáhtá leđe skalaarstuárus teikâ vektrostuárus. Skalaarstuárusist lii tuše styeresvuotâ, mut vektorstuárusist lii lasseen sunde. Skalaarstuáruseh láá ovdâmerkkân massa, šleđgâvirde sehe energia já vektrostuáruseh ovdâmerkkân vyeimi, liähtu já jođálmemvuotâ. Fysiikâst stuárruseh merkkejuvvoo táválávt tubdâlduvâigijn. Skalaarstuárus merkkejuvvoo táválâš pustavijn, mut vektorstuárrus tubdâlduv paajaapeln lii vijve teikâ nuolâ (ovdâmerkkân liähtu lii
teikâ
) teikâ puustav puáiduduvoo (liähtu
).
Käldeeh
Jurgâlus Taat artikkâl teikkâ uási tast lii jurgâlum teikkâ toos láá uccum tiäđuh ereskielâlâš Wikipedia artikkâlist.
Algâalgâlâš artikkâl:
fi:Suure