Artiofabula

Artiofabula; Vargu kohor: Early Eocene to present
Klasifikimi shkencor
Mbretëria:	Animalia
Filumi:	Chordata
Nënfilumi:	Vertebrata
Klasa:	Mammalia
Rendi:	Artiodactyla
Pa klasifikuar:	Artiofabula
Nëngrupet
	Suina Cetruminatia

Artiofabula është një kladë e përbërë nga Suina dhe Cetruminantia . ^[1] Klada u gjet në analizat filogjenetike molekulare dhe kundërshtoi marrëdhëniet tradicionale të bazuara në analiza morfologjike.^[1]^[2]

Etimologjia

Emri Artiofabula rrjedh nga fjalët greke "artios" (që do të thotë e plotë ose e përsosur e llojit të tij ose, në lidhje me numrat, madje), dhe "fabula" (që do të thotë fabul). Kjo e fundit iu referua thyerjes së pamjeve tradicionale mbi taksonominë artiodaktile të bazuar në analiza morfologjike, kur devetë grupoheshin me ripërtypësit, hipopotamët me derrat dhe balenat që nuk kishin lidhje.^[1]

Eulipotyphla

Ferungulata

Pegasoferae

Chiroptera

Zooamata

Ferae

	Carnivora

	Pholidota

Perissodactyla

Cetartiodactyla

Tylopoda

Artiofabula

Suina

Cetruminantia

Ruminantia

Cetancodonta

	Hippopotamidae

	Cetacea

Filogjenia

Analizat filogjenetike të artiodaktilave zbuluan marrëdhëniet e mëposhtme:^[2]^[3]

Klasifikimi

Rendi Artiodactyla (dythundrakët)
- Nënrendi Tylopoda (kamelidët)
- Artiofabula^[1] (ruminants, derrat, pekarët, balenat, dhe delfinët)
  - Nënrendi Suina (derrat dhe pekarët)
    - Familja Suidae 19 lloje (derrat)
    - Familja Tayassuidae 4 lloje (pekarët)
  - Cetruminantia^[1] (ruminantët, balenat, dhe delfinët)
    - Nënrendi Ruminantia (antelopat, buallicat, lopët, dhitë, delet, drerët, gjirafat, dhe çervotainët)
      - Familja Antilocapridae (pronghorni)
      - Familja Bovidae, 135 lloje (antelopat, bizonët, buajt, lopët, dhitë, dhe delja)
      - Familja Cervidae, 55 - 94 lloje (drerët)
      - Familja Girafidae, 2 lloje (gjirafat, okapit)
      - Familja Moshidae, 4 - 7 lloje (dreri i myshqeve)
      - Familja Tragulidae, 6 - 10 lloje (drerët-minj)
    - Nënrendi Whippomorpha^[1] (dythundrakë gjysëm ose plotësisht ujor)
      - Infrarendi Acodonta
        Familje Hippopotamidae, 2 lloje (hipopotamët)
      - Infrarendi Cetacea (balenat, delfinët, dhe marusinët)
        Parvrendi Mysticeti (balenat me mustaqe)
        Familja Balaenidae, 2 - 4 lloje (balenat e duhura dhe gungaçe)
        
        Familja Balaenopteridae, 6 - 9 lloje (balenat e mëdha)
        
        Familja Eschrichtiidae, 1 specie (balena e hirtë)
        
        Familja Neobalaenidae, 1 specie (balena e duhur e vogël)
        
        Parvrendi Odontoceti (balenat me dhëmbë, delfinët, dhemarusinët)
        Mbifamilja Delphinoidea (delfinët, balenat artike, marusinët, dhe të tjerët)
        Familja Delphinidae, 38 lloje (delfinët,balena vrasëse dhe të tjerët)
        
        Familja Monodontidae, 2 lloje (beluga dhe narvali)
        
        Familja Phocoenidae, 6 lloje (marusinët)
        
        Mbifamilja Physeteroidea (kashaloti)
        Familja Kogiidae, 2 lloje (kashalotët e vegjël)
        
        Familja Physeteridae, 1 specie (kashaloti)
        
        Mbifamilja Ziphoidea (balenat me sqep)
        Familja Ziphidae, 22 lloje (Balenat moderne me sqep)
        
        Mbifamilja Platanistoidea (delfinat e lumenjve)
        Familja Platanistidae, 1 - 2 lloje (delfinat e lumejnve aziatik)
        
        Mbifamilia Inioidea
        Familja Iniidae, 1 - 3 lloje (delfinat e lumjenve amerikanojugor)
        
        Familja Pontoporiidae, 1 sepcie (delfini i La Plata)
        
        Mbifamilja Lipotoidea
        Familja Lipotidae, 1 specie (baixhi)

Referime

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Waddell, Peter J.; Okada, Norihiro; Hasegawa, Masami (1999). "Towards Resolving the Interordinal Relationships of Placental Mammals" (PDF). Syst. Biol. 48 (1): 1–5. doi:10.1093/sysbio/48.1.1. {cite journal}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ ^a ^b Gatesy, John; Milinkovitch, Michel; Waddell, Victor; Stanhope, Michael; Waddell, Peter (1999). "Stability of Cladistic Relationships between Cetacea and Higher-Level Artiodactyl Taxa". Systematic Biology. 48 (1): 6–20. doi:10.1080/106351599260409. ISSN 1076-836X. {cite journal}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
^ Meredith, R. W.; Janecka, J. E.; Gatesy, J.; Ryder, O. A.; Fisher, C. A.; Teeling, E. C.; Goodbla, A.; Eizirik, E.; Simao, T. L. L.; Stadler, T.; Rabosky, D. L.; Honeycutt, R. L.; Flynn, J. J.; Ingram, C. M.; Steiner, C.; Williams, T. L.; Robinson, T. J.; Burk-Herrick, A.; Westerman, M.; Ayoub, N. A.; Springer, M. S.; Murphy, W. J. (2011). "Impacts of the Cretaceous Terrestrial Revolution and KPg Extinction on Mammal Diversification". Science. 334 (6055): 521–524. doi:10.1126/science.1211028. ISSN 0036-8075. {cite journal}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[Waddell-1999-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Waddell, Peter J.; Okada, Norihiro; Hasegawa, Masami (1999). "Towards Resolving the Interordinal Relationships of Placental Mammals" (PDF). Syst. Biol. 48 (1): 1–5. doi:10.1093/sysbio/48.1.1. {cite journal}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[GatesyMilinkovitch1999-2] Gatesy, John; Milinkovitch, Michel; Waddell, Victor; Stanhope, Michael; Waddell, Peter (1999). "Stability of Cladistic Relationships between Cetacea and Higher-Level Artiodactyl Taxa". Systematic Biology. 48 (1): 6–20. doi:10.1080/106351599260409. ISSN 1076-836X. {cite journal}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[MeredithJanecka2011-3] Meredith, R. W.; Janecka, J. E.; Gatesy, J.; Ryder, O. A.; Fisher, C. A.; Teeling, E. C.; Goodbla, A.; Eizirik, E.; Simao, T. L. L.; Stadler, T.; Rabosky, D. L.; Honeycutt, R. L.; Flynn, J. J.; Ingram, C. M.; Steiner, C.; Williams, T. L.; Robinson, T. J.; Burk-Herrick, A.; Westerman, M.; Ayoub, N. A.; Springer, M. S.; Murphy, W. J. (2011). "Impacts of the Cretaceous Terrestrial Revolution and KPg Extinction on Mammal Diversification". Science. 334 (6055): 521–524. doi:10.1126/science.1211028. ISSN 0036-8075. {cite journal}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)

[1]

[2]

[3]