Thema

Thema ka qenë njësi ushtarake-administrative dhe më vonë kadastrale-fiskale në Perandorinë Bizantine, nga e cila rekrutohej një repart ushtarak i caktuar që e kishte vendqëndrimin aty. I diktuar nga nevoja për të përballuar rrezikun e jashtëm, sistemi i themave shfrytëzonte forcat ushtarake vendase për të ruajtur sundimin bizantin. Në trevat shqiptare sistemi i themave u vendos aty nga dekadat e para të shek.IX me themën e Durrësit që përfshinte pjesën më të madhe të trojeve të banuara nga shqiptarët që nga Tivari në veri e deri në Gjirin e Vlorës, kurse në lindje shkonte deri në lumin Drin. Tokat shqiptare jugore u përfshinë në themën e Nikopolit, ndërsa ato lindore e verilindore fillimisht bënin pjesë në themën e Selanikut e më pas në atë të Shkupit. Krahinat më veriore u vunë nën administratën e themës së Dalmacisë. Në krye të themës qëndronte strategu (duka), me pushtet të plotë ushtarak e civil.

• Thema e Durrësit
• Thema e Nikopojës
• Thema e Delmacisë
• Perandoria Bizantine

• Angold, Michael (1975). A Byzantine Government in Exile: Government and Society Under the Laskarids of Nicaea (1204–1261). Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 0-19-821854-0. {cite book}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Ahrweiler, Hélène (1960), "Recherches sur l'administration de l'empire byzantin aux IX-XIème siècles", Bulletin de correspondance hellénique (në frëngjisht), 84 (1): 1–111, doi:10.3406/bch.1960.1551
• Bréhier, Louis (2000) [1949], Les institutions de l'empire byzantin (në frëngjisht), Paris: Albin Michel, ISBN 978-2-226-04722-9
• Bury, John B. (1911), Imperial Administrative System of the Ninth Century, Published for the British Academy by Henry Frowde, Oxford University Press {citation}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Cheynet, Jean-Claude, red. (2006), Le Monde Byzantin II: L'Empire byzantin (641–1204) (në frëngjisht), Paris: Presses Universitaires de France, ISBN 978-2-13-052007-8
• Cheynet, Jean-Claude (2008), Administration de l'Asie Mineure byzantine (në frëngjisht), Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor, marrë më 2009-12-04
• Haldon, John F. (1990), Byzantium in the Seventh Century: The Transformation of a Culture, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-31917-1 {citation}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Krsmanović, Bojana (2008). The Byzantine Province in Change: On the Threshold Between the 10th and the 11th Century. Belgrade: Institute for Byzantine Studies. {cite book}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Kühn, Hans-Joachim (1991), Die byzantinische Armee im 10. und 11. Jahrhundert: Studien zur Organisation der Tagmata (në gjermanisht), Vienna: Fassbänder, ISBN 3-900538-23-9
• McGeer, Eric; Nesbitt, John W.; Oikonomides, Nicolas, red. (2001), Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 4: The East, Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection, ISBN 0-88402-282-X {citation}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Oikonomides, Nicolas (1972), Les Listes de Préséance Byzantines des IXe et Xe Siècles (në frëngjisht), Paris: Editions du Centre National de la Recherche Scientifique
• Ostrogorsky, George (1997), History of the Byzantine State, Rutgers University Press, ISBN 978-0-8135-1198-6 {citation}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Pertusi, A. (1952). Constantino Porphyrogenito: De Thematibus (në italisht). Rome: Biblioteca Apostolica Vaticana.
• Runciman, Steven (1975), Byzantine civilisation, Taylor & Francis, ISBN 978-0-416-70380-1 {citation}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Treadgold, Warren T. (1997), A History of the Byzantine State and Society, Stanford University Press, ISBN 0-8047-2630-2 {citation}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Treadgold, Warren T. (1998), Byzantium and Its Army, 284–1081, Stanford University Press, ISBN 0-8047-3163-2 {citation}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)
• Whittow, Mark (1996), The Making of Byzantium, 600–1025, University of California Press, ISBN 0-520-20496-4 {citation}: Mungon ose është bosh parametri |language= (Ndihmë!)