ಅಮಾಸೆ

ಪಂಚಾಂಗೊದ ಆಧಾರೊಡು ಅಮವಾಸ್ಯೆ ಪನ್ಪೆರ್.

ನಿಘಂಟ್ ಕಾರೆರೆ ಪ್ರಕಾರೊ,

1. ಅಮಾಸೆ ಪಂಡ ಅಮವಾಸೆ. Amase, Amavasya, New moon day (amavasya)(Tulu Dictionary M. Mriappa Bhat, 1967. page 10)
2. ಅಮವಾಸ್ಯೆಗ್ ಅಮವಾಸಿ, ಅಮಾವಾಸಿ, ಅಮಾವಾಸೆ, ಅಮಾವಸೆ, ಅಮಸೆ, ಅಮಾಸಿ, ಅವಸೆ,ಅವಸಿ, ಅಷ್ಟಯುಜ ದಮವಾಸೆ, ಆದಿತ್ಯವಾರ ಸೂರ್ಯಗ್ರಹಣ, ಅಮಾಸೆ(ತುಳು), ಅಮಾವಾಸ್ಯಾ(ಸಂ) [ಕನ್ನಡ ನಿಘಂಟು, ಸಂಪುಟ ೧, ಕ.ಸಅ.ಪ. ೧೯೭೦, ಪುಟ ೨೪೨-೪೩]
3. ಅಮವಾಸ್ಯಾ/ಅಮವಾಸ್ಯೆ - ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷೊದ ಪದಿನೈನೆ ತಿಥಿ(ಸಂಸ್ಕೃತ-ಕನ್ನಡ ಶಬ್ದಕೋಶ-ಪ್ರಥಮ ಭಾಗ, ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಗೋಪಾಲಾಚಾರ್ಯ, ೧೯೬೧-ಪುಟ ೧೭೨)
4. The day of new moon, when the sun & moon dwell together or are conjunction the 15th day of the dark half of every lunar month. (Sanskrit-English dictionary, U.S.APTE, 1965, Page 137)
5. ಚಂದ್ರ ಸೂರ್ಯೆರೆ ರೇಖಾಂಶೊಲು ಸಮಾನಗ ಅಮಾಸೆ, ಅವೆನ ವ್ಯತ್ಯಾಸೊ ೧೮೦ ಆನಗ ಪುಣ್ಣಮೆಲಾ ಆಪುಂಡು.
6. ಅಮಾಸೆ ಉನ್ಪುನೆ - ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಕಕ್ಕೆಲೆಗ್ ಉನುಪ್ಪು ದೀಡ್ದ್S ಒಂಜಿ ಪೊರ್ತ್‌ದ ಒನಸ್ ಮಲ್ಪುನೆ. ಅಮ್ಮೆ ಸೈತಿನಕುಲು ಅಮಾಸೆ ಉನ್ಪುನೆ ಉನ್ಪುನೆ.

ಪಂಡಿತೆರ್ ಪಂಚಾಂಗೊದ ಆಧಾರೊಡು ಒಂಜಿ ತಿಂಗೊಲುನು ರಡ್ಡ್ ಭಾಗೊ ಮಲ್ಪುವೆರ್.

1. ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷೊ – ಪುಣ್ಣಮೆಡ್ದ್ ಅಮಾಸೆಗ್ ಇಪ್ಪುನ ೧೫ ದಿನೊತ್ತ ಅಂತರೊಗು ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷೊ ಪನ್ಪೆರ್.
2. ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷೊ – ಅಮಾಸೆಡ್ದ್ ಪುಣ್ಣಮೆಗ್ ಇಪ್ಪುನ ೧೫ ದಿನೊತ್ತ ಅಂತರೊಗು ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷೊ ಪನ್ಪೆರ್.

ಚಂದ್ರಗ್ರಹೊದ ಮಿನ್ಕುನ ಭಾಗೊನು ಚಂದ್ರಕಲೆ ಪನ್ಪೆರ್. ಅವು ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಸೊನ್ನೆ ಆಪುಂಡು. ಆನಿಗ್ ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರೆರೆನ ರೇಖಾಂಶೊ ಸಮೊ ಆದಿಪ್ಪುಂಡು. ಪುಣ್ಣಮೆಡ್ದ್ದ ಬುಕ್ಕೊ ಚಂದ್ರೆ ಪಡ್ಡೋಯಿ ಮೋರೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಪೋಪೆ. ಇಂಚ ಚಂದ್ರೋದಯ ಒಂಜಿ ಬಯ್ಯಡ್ದ್ ಮನತ್ತಾನಿದ ಬಯ್ಯಗ್ಮುಮಟ್ಟ ತಗ್ಗೋಂದು ಪೋಪುಂಡು. ಅಪಗ ಚಂದ್ರಕಲೆಲಾ ತಗ್ಗೊಂದು ಪೋಪುಂಡು. ಇತ್ತೆ ಚಂದ್ರೆ ಮೂಡಾಯಿಡ್ದ್ಡ ಬೊಳ್ಳು ಹಚ್ಚ ಮಲ್ತೊಂದು ಪೋಪೆ. ಇಂಚ ಜಾಸ್ತಿಯಾವೊಂದು ಪೋಪುನ ಪದಿನೈನೆನೆ ದಿನೊಕ್ಕು ಪುಣ್ಣಮೆ ಆಪುಂಡು. ಕುಡಾ ಚಂದ್ರನ ಕಲೆ ಕಮ್ಮಿಯಾವೊಂದು ಪದಿನೈನ್ ದಿನೊಕು ಸೂರ್ಯಚಂದ್ರೆರ್ ೩೬೦ ಡಿಗ್ರಿ ಪಂಡ ಸೊನ್ನೆ ಡಿಗ್ರಿಡ್ ಇಪ್ಪುವೆರ್. ಆನಿ ಅಮಾಸೆ ಆಪುಂಡು.

ಅಮಾಸೆ ಪಂಡ ವೃತೊ ಮಲ್ಪುನೆ. ಅಮ್ಮೆ ಸೈತಿನಾಯೆ ಅತ್ತಂಡ ಆಳ್ ಅಮಾಸೆದಾನಿ ವೃತೊ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಅಮಾಸೆ ಆಚರಣೆ ಪಂಡ ಪಿತೃಪೂಜೆ ಮಲ್ಪುನೆ. ಪಿತೃಪೂಜೆ ಮಲ್ಪುನಕುಲು ಒವ್ವೇ ಸೂತಕೊಡು ಅಸುದ್ದೊಡು ಇಪ್ಪಿಯರ ಬಲ್ಲಿಂದ್ ನಂಬಿಕೆ ಉಂಡು. ಅಮಾಸೆ ವೃತೊ ಆಚರಣೆ ಮಲ್ಪುನಕುಲು ಬೊಲ್ಪುಡುದೇ ಒವ್ವೇ ತೆನಸ್ ದೆನುಜೆರ್. ಮಧ್ಯಾಹ್ನೊಗು ಮೀದ್ ಬೊಳ್ದು ಕುಂಟುನು ತರೆಕ್ಕ್ ಮೇಲ್ಗ್ಣ ಸುತ್ತೊನುವೆರ್. ಮೀದ್ ಬನ್ನಗ ಒಂಜಿ ಚೆಂಬುಡು ನೀರ್ ಕೊನರುವೆರ್. ಇಲ್ಲ್‌ದ ಚಾವಡಿಗ್ ಬತ್ತ್‌ದ್ ಮೂಡಾಯಿ ಮೋನೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಮಣೆಟ್ಟ್ ಕುಲ್ಲುವೆರ್. ಬಸ್ಮೊನು ದೆತೊಂದು ಮುಂಡೊಗು, ಕೈಕ್, ಎದೆಕ್ಕ್, ಬೆರಿಕ್ಕ್ ಪೂಜೊನುವೆರ್. ಮುಂಡೊಗೊಂಜಿ ಗಂಧೊದ ಬೊಟ್ಟು ಪಾಡೊನುವೆರ್. ಅಮಾಸೆದ ದಿನೊ ಇಲ್ಲ್‌ಗ್ ಅಂಬಿ ಅಡಿತ್ತ್‌ದ್ ಸುದ್ದೊ ಮಲ್ತಿಪ್ಪುವೆರ್. ಆನಿದ ಅಡಿಗ್ಗೆ ಮಲ್ಲಪುನಕುಲುಲಾ ಸುದ್ದೊಡು ಇಪ್ಪುವೆರ್. ಬುಕ್ಕೊ ಒನಸ್ಗ್ಡ ರಡ್ಡ್ ಇರೆ ಪಾಡುವೆರ್. ಒಂಜಿ ಮಲ್ಲ ಇರೆ. ನಾನೊಂಜಿ ಎಲ್ಯ ಇರೆ. ಅಮಾಸೆದಾನ ಮಾಸೊದ ಒನಸ್ ಆವೊಡೆ. ಸುರುಕು ಮಲ್ಲ ಇರೆಕ್ ಉನುಪ್ಪು ಕಜಿಪ್ಪು ಬಲಸ್ಸುವೆರ್. ಅಯಿಡ್ದ್ ರಡ್ಡ್ ಮುದ್ದೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಎಲ್ಯ ಇರೆಟ್ಟ್ ದೀಡುವೆರ್. ಅಯಿಡ್ದ್ಮ ಬುಕ್ಕೊ ಚೆಂಬುದ ನೀರ್ನ್ಲ ಬಲತ್ತ ಕೈಯಿಟ್ಟ್ ಪತ್ತೊಂದು ತರೆಕ್ಕ್ ೩ ಸುತ್ತು ಕೊಂಡತ್ತ್‌ದ್ ಎಲ್ಯ ಇರೆತ್ ಕೊಡಿಕ್ಕ್ ಮೈಪುವೆರ್. ಅಯಿಡ್ದ್ಕ ಬುಕ್ಕೊ ಪಿತೃಲೆನ್ ಮನಸ್ಡೆ ಸುಗಿತೊಂದು ಒನಸ್ಸ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಒನಸ್ಸ್ ಆಯಿ ಬುಕ್ಕೊ ಎಲ್ಯ ಇರೆನ್ ಇಲ್ಲ ಕೈತಲ್ದ ಬಸೆಲೆ ಚಪ್ಪರೊಡೊ, ಮಣೊಳಿ ಚಪ್ಪರೊಡೊ ದೀಡುವೆರ್. ಅಯಿನ್ ನಾಯಿ, ಪುಚ್ಚೆ, ಕೋರಿ, ಪಂಜಿ ತಿನಂದಿನಂಚನೆ ಎತ್ತೊರೊಡು ದೀಡುವೆರ್. ಅಂಚ ದೀಡ್ನಂ ಉನುಪ್ಪುದ ಮುದ್ದೆನ್ ಕಕ್ಕೆ ತಿನೊಡುಂದು ನಂಬುವೆರ್. ಕೆಲವರ್ ಪರಪ್ಪುನ ನೀರ್ಡ್ತ ಬೊಲ್ಲೊಗು ಬುಡುಪ್ಪೆರ್. ಇನಿಕ್ಕ್‌ಲಾ ಅಮಾಸೆ ಉನ್ಪುನಕುಲು ಕಕ್ಕೆ ಎಂಕ್ಲೆನ ಪಿತೃನ ಕಡೆತಕುಲುಂದು ನಂಬಿಕೆ ಉಂಡು. ಮಧ್ಯಾಹ್ನೊ ಒನಸ್ಸ್. ರಾತ್ರಿ ಪಲಾರೊ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ಪಲಾರೊಗು ಉನುಪ್ಪು ಅತ್ತಂದಿನ ಒವ್ವೇ ತೆನಸ್ಸ್ ರೊಟ್ಟಿ, ದೋಸೆ, ಸಜ್ಜಿಗೆ, ಪಲಾವು ಇಂಚ ಮಲ್ಪೊಲಿ. ಇಂಚ ತಿಂಗೊಲುಗೊಂಜಿ ಅಮಾಸೆ ವೃತೊ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಉನ್ಪೆರ್.^[೧]

1. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಪುಟ್ಯರ ಬಲ್ಲಿ. ಆನ್ ಪುಟ್ಟ್‌ಂಡ ಅಮ್ಮಗ್ ಮರಣೊ, ಆಯೆ ಕಳುವೆ ಆಪೆಗೆ.
2. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಆನ್ಜೋವುನಕುಲು ಚೌರ ಮಲ್ಪುಜೆರ್.
3. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಅಪ್ಪೆ ಅಮ್ಮೆ ಇಪ್ಪುನ ಪೊನ್ಜೋವುನಕುಲು ತರೆಕ್ಕ್ ಮೀಪುಜೆರ್
4. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಪೆತ್ತ ಕಂಜಿ ಪಾಡ್ಯರ ಆವಂದ್‍ಗೆ.
5. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಕಂಡ ಅಡಪ್ಪುಜೆರ್.
6. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಬೊಳ್‍ನೆಯಿ ಕಾಯಿಪುಜೆರ್.
7. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಅಲೆಕ್ಕ್ ಮಂತ್ ಪಡುಜೆರ್.
8. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಉಬ್ಬೆಸೊ, ನೇವಸೊದಂಚಿನ ಕಾಯಿಲೆಲು ಜಾಸ್ತಿ ಆಪುಂಡು.
9. ಮಾಟ ಮಂತ್ರೊ ಮಲ್ಪುನಕುಲು ಅಮಾಸೆದಾನಿ ಮಲ್ಪುವೆರ್.
10. ಅಮಾಸೆದಾನಿ ರಾತ್ರಿ ಒರಿಯೆನೆ ಪೋಯರ ಬಲ್ಲಿ.

1. ಅಮಾಸೆಡ್ ಬಾಲೆ ಪುಟ್ಟ್ಂಡ ಅಮ್ಮಗ್ ಹಾಳ್
2. ಅಕ್ಕ ಸೈತ್‍ಂಡ ಅಮಾಸೆ ಉಂತುಜಿ
3. ನಡಪೆರೆ ತೀರಂದಿನಾಲೆಗ್ ಅಮಾಸೆ ಮೀಪುನ ಬೇಲೆ ದಾಯೆ
4. ಅಮಾಸೆಡ್ ಆಣ್ ಪುಟ್ಯರೆ ಬಲ್ಲಿ

1. ಅಮಾಸೆಡ್ ಪುಟ್ಟಿನಾಯ
2. ಅಮಾಸೆಗೊರೊ ಪುಣ್ಣಮೆಗೊರೊ ಬರ್ಪುನೆ

1. ಆಟಿ ಅಮಾಸೆ
2. ಇರನ ಅಮಾಸೆ
3. ಮಾರ್ಣೆಮಿ ಅಮಾಸೆ
4. ಪರ್ಬೊ ಅಮಾಸೆ
5. ಭೀಮನ ಅಮವಾಸೆ^[೨]