บาทบริจาริกา

บาทบริจาริกา หมายถึง ภรรยาที่เป็นสามัญชนของพระมหากษัตริย์ พระมหาอุปราช และเจ้าฟ้า^[1]

ราชสำนักไทยในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระมหากษัตริย์นอกจากมีพระภรรยาเจ้าแล้ว ยังมีบาทบริจาริกาซึ่งแบ่งได้เป็น 4 ชั้นย่อย^[2] ได้แก่

1. พระสนม คือเจ้าจอมมารดาหรือเจ้าจอมอยู่งานที่ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดีเป็นเครื่องยศ^[3] มี 2 ชั้น คือ
   1. พระสนมเอก ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดี พานทอง และเครื่องทองคำอย่างใหญ่ เป็นเครื่องยศ^[3]
   2. พระสนมโท ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำลงยาราชาวดี พานทอง และเครื่องทองคำอย่างน้อย เป็นเครื่องยศ^[3]
2. เจ้าจอมอยู่งาน คือนางอยู่งานที่ได้รับพระราชทานหีบหมากทองคำเป็นเครื่องยศ ถ้ามีพระราชโอรสพระราชธิดาเรียกว่าเจ้าจอมมารดา^[4]
3. นักสนม คือบาทบริจาริกาซึ่งไม่ใช่เจ้าจอมหรือเจ้าจอมมารดา^[5] ได้ถวายการรับใช้ในพระราชมนเทียร จึงเรียกอีกอย่างว่านางอยู่งาน ได้รับพระราชทานหีบหมากเงินกะไหล่ทองเป็นเครื่องยศ

• มาดาม เดอ ปงปาดูร์ พระสนมเอกในพระเจ้าหลุยส์ที่ 15 แห่งฝรั่งเศส

บาทบริจาริกาที่สำคัญในประวัติศาสตร์อังกฤษ เช่น

• แอนน์ บุลิน บาทบริจาริกาในพระเจ้าเฮนรีที่ 8 แห่งอังกฤษ
• บาร์บารา พาล์มเมอร์ บาทบริจาริกาในพระเจ้าชาลส์ที่ 2 แห่งอังกฤษ
• หลุยส์ เดอ เครูอาล บาทบริจาริกาในพระเจ้าชาลส์ที่ 2 แห่งอังกฤษ
• วอลลิส ซิมป์สัน บาทบริจาริกาในสมเด็จพระเจ้าเอดเวิร์ดที่ 8
• คามิลลา แชนด์ บาทบริจาริกา (ปัจจุบันเป็นพระอัครมเหสีและสมเด็จพระราชินี) ในสมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 แห่งสหราชอาณาจักร

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม