ร้อยเอก

ร้อยเอก (อังกฤษ: captain มาจากภาษาฝรั่งเศสว่า capitaine) เป็นยศของนายทหารชั้นสัญญาบัตรกองทัพบกตามประวัติศาสตร์เนื่องจากสอดคล้องกับการบังคับกองร้อยทหาร ยศนี้ใช้งานโดยกองทัพอากาศและนาวิกโยธินบางประเทศ แต่มีความหมายถึงนายทหารระดับอาวุโส ปัจจุบันร้อยเอกมักจะเป็นผู้บังคับหน่วยหรือรองผู้บังคับหน่วยระดับกองร้อยหรือกองร้อยปืนใหญ่ (หรือกองร้อยทหารม้ากองทัพบกสหรัฐ หรือกองพันทหารม้าในเครือจักรภพ) ในกองทัพปลดปล่อยประชาชน ร้อยเอกอาจจะเป็นผู้บังคับกองร้อย หรือเป็นรองผู้บังคับกองพัน และยศนี้ถูกเริ่มต้นในประเทศไทยเมื่อปี พ.ศ. 2435 สมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รวมทั้งยศนี้สูงกว่าร้อยโท และตํ่ากว่าพันตรี

ในกองทัพบางประเทศ เช่น กองทัพบกสหรัฐและกองทัพอากาศสหรัฐ และกองทัพบกสหราชอาณาจักร ร้อยเอกเป็นยศเริ่มต้นสำหรับผู้สมัครนายทหารที่มีคุณวุฒิวิชาชีพ อาทิ ผู้เชี่ยวชาญทางการแพทย์ส่วนใหญ่ (แพทย์ เภสัชกร ทันตแพทย์) และทนายความ ในกองทัพสหรัฐ ทนาายความที่ไม่ได้เป็นนายทหารระดับร้อยเอกหรือสูงกว่านั้นจะได้รับยศร้อยโทในระหว่างการฝึก และได้รับการเลื่อนยศเป็นร้อยเอกหลังจากเสร็จสิ้นการฝึกแล้วหากประจำอยู่ในหน่วยปฏิบัติการหรือเวลาผ่านไปแล้วระยะหนึ่ง ปกติจะใช้ระยะเวลาหนึ่งปีนับจากวันที่ได้รับแต่งตั้งให้เป็นร้อยโท

ยศร้อยเอกในภาษาอังกฤษนั้นเหมือนกันกับยศนาวาเอก (captain) ของกองทัพเรือ หรือยศนาวาอากาศเอก (group captain) ของกองทัพอากาศ ซึ่งทั้งสองยศนี้เทียบเท่าพันเอกของกองทัพบก

ที่มาของชื่อยศนี้ย้อนกลับไปถึงในช่วงลาตินตอนปลาย คำว่า capitaneus หมายความว่า "หัวหน้า, ที่โดดเด่น" (chief, prominent)^[1] ในภาษาอังกฤษสมัยกลางได้ปรับมาใช้เป็นคำว่า capitayn ในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 14 จากภาษาฝรั่งเศสโบราณคือ capitaine

ยศทหารที่เรียกว่าร้อยเอก (captain) นั้น ใช้งานมาช่วงคริสต์ทศวรรษที่ 1560 มีความหมายถึงนายทหารที่บังคับกองร้อย ในความหมายทางเรือ หมายถึง นายทหารที่บังคับการเรือรบฝรั่งเศส (man-of-war) โดยมีใช้งานมาตั้งแต่ช่วงคริสต์ทศวรรษ 1550 ต่อมาได้ขยายควาหมายเป็น "นายหรือผู้บังคับหน่วยเรือทุกประเภท"

คำว่า captain (ร้อยเอก) ในช่วงก่อนที่จะมีกองกำลังติดอาวุธเกิดขึ้นประจำการในประเทศในยุโรปภายหลังจากการปฏิวัติฝรั่งเศส ในช่วงเริ่มต้นการสงครามสมัยใหม่ตอนต้น ขุนนางจะสามารถซื้อสิทธิ์การเป็นหัวหน้ากองร้อยได้จากผู้ถือสิทธิ์คนก่อน เขาจะจ่ายเงินให้กับขุนนางอีกคนเพื่อมาทำหน้าที่เป็น lieutenant (ร้อยโท) ซึ่งเงินทุนในการจัดการกองทหารไม่ได้มาจากพระมหากษัตริย์หรือรัฐบาล แต่ captain จะต้องรับผิดชอบในการหาอาหาร ที่อยู่อาศัย และการจัดเตรียมกองร้อย หากไม่สามารถสนับสนุนหรือดูแลกองร้อยหรือต้องขึ้นศาลทหาร เขาจะถูกไล่ออก (จากการฝ่าฝืนวินัย) พระมหากษัตริย์จะขายตำแหน่งสัญญาบัตรของเขาให้กับขุนนางคนอื่นเพื่อบังคับกองร้อยต่อไป ฉะนั้นวิธีการเกษียณตัวเองออกจากการเป็นหัวหน้ากองร้อยคือการขายสิทธิ์ให้กับขุนนางคนอื่นต่อเพื่อรับเงินและเกษียณตัวเองจากตำแหน่ง

ในกองทัพอากาศหลายแห่ง เช่น กองทัพอากาศสหรัฐ ใช้โครงสร้างยศและเครื่องหมายยศคล้ายคลึงกับของกองทัพบก

อย่างไรก็ตาม กองทัพอากาศสหราชอาณาจักร กองทัพอากาศหลายประเทศในเครือจักรภพ และกองทัพอากาศนอกเครือจักรภพอีกจำนวนหนึ่งใช้โครงสร้างยศเฉพาะตัวของกองทัพอากาศ^[2] คือเรืออากาศเอก (flight lieutenant) ใช้รหัส OF-2 ในขณะที่นาวาอากาศเอก (group captain) ได้มาจากยศทางเรือของร้อยเอก

ประเทศแคนาดาเป็นอีกข้อยกเว้นที่ไม่เหมือนกับใคร เนื่องจากการรวมเหล่าทัพแคนาดาในปี พ.ศ. 2511 ชื่อยศของกองทัพอากาศจึงเหมือนกันกับกองทัพบกแคนาดา อย่างไรก็ตาม เช่นเดียวกับประเทศในเครือจักรภพอื่น ๆ คือการใช้งานเครื่องหมายยศเป็นแถบเปียยศสีเทามึกและเพิ่มขึ้นทีละครึ่งขีด โดยมีการตัดสินใจว่าจะไม่นำระบบยศเก่ากลับมาใช้งานอีกครั้งในส่วนของกองทัพอากาศแคนาดา เนื่องจากก่อให้เกิดความสับสนเกินไป^[3]

• 
  Capitán
  กองทัพบกอาเจนตินา
• 
  กองทัพบกออสเตรเลีย
• 
  กองทัพบกบังกลาเทศ
• 
  กองทัพบกเบลเยียม
• 
  กองทัพบอสเนียและเฮอร์เซโกวีนา
• 
  Capitão
  กองทัพบกบราซิล
• 
  กองทัพบกสหราชอาณาจักร / ราชนาวิกโยธิน
• 
  กองทัพบกแคนาดา
• 
  กองทัพบกโคลอมเบีย
• 
  Kapitán
  กองทัพบกเช็คเกีย
• 
  Kapteeni
  กองกำลังป้องกันฟินแลนด์
• 
  Capitaine
  กองทัพบกฝรั่งเศส
• 
  კაპიტანი (K’ap’it’ani) กองทัพบกจอร์เจีย
• 
  กองทัพบกอินเดีย
• 
  Kapten
  กองทัพบกอินโดนีเซีย
• 
  Captaen
  กองทัพบกไอร์แลนด์
• 
  Capitano
  กองทัพบกอิตาลี
• 
  Kapitonas
  Lithuanian Land Force
• 
  Капетан (Kapetan)
  กองทัพมาซิโดเนียเหนือ
• 
  Capitán
  กองทัพบกเม็กซิโก
• 
  Kapitein
  กองทัพบกเนเธอร์แลนด์
• 
  Kaptan
  กองทัพบกปากีสถาน
• 
  Capitán (Spanish)
  Kapitán (Filipino)
  กองทัพบกฟิลิปปินส์
• 
  Captain
  กองทัพสิงคโปร์
• 
  Kaptein
  กองทัพบกแอฟริกาใต้
• 
  กองทัพบกศรีลังกา
• 
  Kapten
  กองทัพอากาศสวีเดน
• 
  Kapten
  กองทัพบกสวีเดน
• 
  กองทัพบกไทย
• 
  Yüzbaşı
  กองทัพบกตุรกี
• 
  Yüzbaşı
  กองทัพอากาศตุรกี
• 
  กองทัพบกสหรัฐ

• กาปิตัน (ยศ)
• ร้อยเอก (กองทัพบกและนาวิกโยธินสหราชอาณาจักร)
• ร้อยเอก (สหรัฐ O-3)
• ร้อยเอกอาวุโส
• สตาฟกัปตัน
• ริทมาสเตอร์