แม่น้ำเจ้าพระยา

แม่น้ำเจ้าพระยา
แม่น้ำเจ้าพระยามุมมองจากสะพานตากสิน ฝั่งซ้าย (โรงแรม เพนนินซูลา ศูนย์การค้าไอคอนสยาม โรงแรมมิลเลนเนียม ฮิลตัน) ฝั่งขวา (โรงแรมแชงกรี-ลา กรุงเทพฯ อาคารโทรคมนาคมแห่งชาติ บางรัก)
แผนที่แสดงตำแหน่งลุ่มน้ำเจ้าพระยารวมกับลุ่มน้ำสาขาต่าง ๆ
ที่ตั้ง
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นครสวรรค์, อุทัยธานี, ชัยนาท, สิงห์บุรี, อ่างทอง, พระนครศรีอยุธยา, ปทุมธานี, นนทบุรี, กรุงเทพมหานคร, สมุทรปราการ
ลักษณะทางกายภาพ
ต้นน้ำ	ปากน้ำโพ
• ตำแหน่ง	ตำบลปากน้ำโพ อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์
• พิกัด	15°42′02.0″N 100°08′28.4″E / 15.700556°N 100.141222°E / 15.700556; 100.141222
• ระดับความสูง	25 เมตร (82 ฟุต)
ปากน้ำ	ปากน้ำเจ้าพระยา
• ตำแหน่ง	ตำบลท้ายบ้าน อำเภอเมืองสมุทรปราการ และตำบลแหลมฟ้าผ่า อำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ
• พิกัด	13°32′37.9″N 100°35′28.8″E / 13.543861°N 100.591333°E / 13.543861; 100.591333
• ระดับความสูง	0 เมตร (0 ฟุต)
ความยาว	372 กิโลเมตร (231 ไมล์)
พื้นที่ลุ่มน้ำ	20,125 ตารางกิโลเมตร (7,770 ตารางไมล์)
ลุ่มน้ำ
ระบบแม่น้ำ	ลุ่มน้ำเจ้าพระยา
ลำน้ำสาขา
• ซ้าย	แม่น้ำน่าน, แม่น้ำลพบุรี, คลองบางแก้ว, คลองเมือง, แม่น้ำป่าสัก, คลองบ้านพร้าว, คลองบางหลวงเชียงราก, แม่น้ำลัดเกร็ด
• ขวา	แม่น้ำปิง, แม่น้ำสะแกกรัง, แม่น้ำท่าจีน, แม่น้ำน้อย, คลองบางบาล, คลองอ้อมนนท์, คลองบางกรวย, คลองบางกอกน้อย, คลองบางกอกใหญ่

แม่น้ำเจ้าพระยา เป็นแม่น้ำสายสำคัญของประเทศไทย เกิดจากการรวมตัวของแม่น้ำสาขาหลัก 2 สายจากภาคเหนือ คือ แม่น้ำปิงและแม่น้ำน่าน โดยมาบรรจบกันที่ปากน้ำโพ อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ โดยจะเห็นความแตกต่างของสายน้ำทั้งสองได้อย่างชัดเจน กล่าวคือ แม่น้ำน่านมีสีค่อนข้างแดง ส่วนแม่น้ำปิงมีสีค่อนข้างเขียว เมื่อมาบรรจบกันแล้วจึงค่อย ๆ รวมตัวเข้าด้วยกันกลายเป็นแม่น้ำสายใหญ่^[1] จากนั้นไหลลงไปทางทิศใต้ ผ่านจังหวัดอุทัยธานี ชัยนาท สิงห์บุรี อ่างทอง พระนครศรีอยุธยา ปทุมธานี นนทบุรี และกรุงเทพมหานคร ก่อนออกสู่อ่าวไทยที่ปากน้ำ ในอำเภอเมืองสมุทรปราการและอำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ

จุดเริ่มของแม่น้ำเจ้าพระยาอยู่ที่บริเวณปากน้ำโพ อำเภอเมืองนครสวรรค์ จังหวัดนครสวรรค์ โดยการรวมของแม่น้ำปิงและแม่น้ำน่าน แม่น้ำทั้งสองรับน้ำมาจากทิวเขาถนนธงชัยและทิวเขาผีปันน้ำ ที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยามีพื้นที่ 20,125 ตารางกิโลเมตร (ไม่รวมลุ่มน้ำปิง วัง ยม น่าน สะแกกรัง ป่าสัก และท่าจีน) และมีความยาวถึง 372 กิโลเมตร โดยแยกออกเป็นแม่น้ำท่าจีน (คลองมะขามเฒ่า) ที่จังหวัดชัยนาท

พระราชพงศาวดาร ฉบับพระราชหัตถเลขา ระบุว่า เมื่อ พ.ศ. 2041 ในสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ได้มีการขุดลอกคลองสำโรงเนื่องจากคลองตื้นเขิน เรือใหญ่เดินทางไปมาผ่านคลองสำโรงไม่สะดวก และมีการขุดพบรูปเทพารักษ์ 2 องค์ได้แก่ พระยาแสนตาและพระยาบาทสังขกร จึงเรียกชุมชนบริเวณนี้ว่า บางเจ้าพระยา ซึ่งต่อมาได้นำชื่อชุมชนบริเวณปากน้ำนี้มาตั้งเป็นชื่อแม่น้ำ^[2]

แม่น้ำเจ้าพระยาเป็นแม่น้ำเก่าในยุคไพลสโตซีน เป็นหนึ่งในแควหลักของแม่น้ำซุนดาเหนือ ร่วมสมัยกับแม่น้ำแม่กลอง แม่น้ำพุมดวง–ตาปี ต่อมาช่วงต้นยุคโฮโลซีน น้ำทะเลเพิ่มสูงขึ้นจากการละลายของน้ำแข็ง ทำให้ขอบเขตแม่น้ำเจ้าพระยาหายไป เนื่องจากพื้นที่ลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาจมอยู่ใต้อ่าวไทยโบราณ จากนั้นเริ่มมีการทับถมของดินตะกอนใหม่อีกครั้ง จนเป็นแม่น้ำเจ้าพระยาในปัจจุบัน^[3]

การขุดลัดแม่น้ำเจ้าพระยาในบริเวณกรุงเทพมหานคร ทั้ง 3 ครั้งในสมัยอยุธยา ประกอบด้วยคลองลัดบางกอก พ.ศ. 2065^[4] รัชสมัยสมเด็จพระไชยราชาธิราช, คลองลัดบางกรวย พ.ศ. 2081 รัชสมัยสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ, คลองลัดนนทบุรี พ.ศ. 2179 รัชสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง และในสมัยรัตนโกสินทร์มีการขุดลอกคลองลัดโพธิ์ บริเวณตำบลทรงคะนองและตำบลบางยอ อำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ เพื่อช่วยในการระบายน้ำและผลิตกระแสไฟฟ้า^{[ต้องการอ้างอิง]}

ด้วยความที่แม่น้ำเจ้าพระยามีความสำคัญเปรียบเสมือนเส้นเลือดใหญ่ของภาคกลาง ทั้งในด้านการเดินทางและวิถีชีวิต นอกจากจะมีการสร้างสะพานและท่าน้ำจำนวนมากแล้ว ยังมีลำน้ำสาขา คลองธรรมชาติ และคลองขุด ซึ่งเชื่อมโยงแม่น้ำเจ้าพระยากับพื้นที่ภายในให้สามารถติดต่อถึงกันได้ โดยลำน้ำสาขาและคลองมีจำนวนมาก แบ่งออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่ ๆ ดังนี้

ต้นน้ำซึ่งได้ไหลมาลงยังแม่น้ำเจ้าพระยาประกอบด้วย

• แม่น้ำปิง
• แม่น้ำวัง
• แม่น้ำยม
• แม่น้ำน่าน

• แม่น้ำท่าจีน
• แม่น้ำน้อย

• คลองบางบาล (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
• คลองโผงเผง (บางหลวง)
• คลองตะเคียน
• คลองหันตรา
• คลองพระยาบรรลือ ออกแม่น้ำท่าจีน

• คลองสระ
• คลองควาย
• คลองบางเตย
• คลองบางโพธิ์เหนือ
• คลองวัดโคก
• คลองบางหลวง
• คลองบางโพธิ์ใต้
• คลองบางเดื่อ
• คลองบางคูวัด
• คลองเกาะเกรียง

• คลองบางตะไนย์
• คลองบ้านแหลมเหนือ
• คลองบ้านแหลม
• คลองพระอุดม
• คลองบางภูมิ
• คลองบางวัด
• คลองบางพลับ
• คลองบางน้อย
• คลองบางบัวทอง
  • คลองพระพิมล ออกแม่น้ำท่าจีน
• คลองโยธา
• คลองวัดแดง
• คลองบางกำลัง
• คลองสวนพริก
• คลองอ้อมนนท์ (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
  • คลองวัดพุฒิ
  • คลองบางศรีเมือง
  • คลองวัดโตนด
  • คลองบางกร่าง
  • คลองบางประดู่
  • คลองวัดบางระโหง
  • คลองวัดขวัญเมือง
  • คลองบางรักน้อย
  • คลองวัดประชารังสรรค์
  • คลองวัดโบสถ์ดอนพรหม
  • คลองบางรักใหญ่
  • คลองบางพลู
  • คลองบางไผ่
  • คลองบางสะแก
  • คลองวัดเสาธงหิน
  • คลองบางใหญ่ คลองโยง ออกแม่น้ำท่าจีน
• คลองบางสีทอง
• คลองบางไผ่ใหญ่
• คลองบางไผ่น้อย
• คลองบางกรวย (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)

• คลองบางละมุด
• คลองเตย
• คลองข้างมัสยิดดารุลอิหฺซาน
• คลองบางอ้อ
• คลองสะพานยาว
• คลองมอญ
• คลองเตาอิฐ
• คลองบางพระครู
• คลองมะนาว
• คลองบางพลัด
• คลองบางพลู
• คลองซอยเทพนิมิตร
• คลองต้นซอยวัดภคินีนาถ
• คลองปลายซอยวัดภคินีนาถ
• คลองบางจาก
• คลองวัดบวรมงคล
• คลองหลังโรงเรียนวัดคฤหบดี
• คลองวัดคฤหบดี
• คลองบางยี่ขัน
• คลองวัดดาวดึงษ์
• คลองเจ้าครุฑ
• คลองวัดดุสิต
• คลองขนมจีน
• คลองบางกอกน้อย (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า เดิมชื่อ ลำน้ำธนบุรี)^{[ต้องการอ้างอิง]}
  • คลองพิณพาทย์ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองต้นไทร แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองน้ำดอกไม้ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองผักหนาม แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองพริกป่น แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองบางบำหรุ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองตราชู แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองพิกุล แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองคูเมืองตะวันตก-คลองบ้านขมิ้น ขุดแยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย ผ่านคลองมอญ ไปบรรจบคลองบางกอกใหญ่
  • คลองวัดทอง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองชักพระ
  • คลองบางขุนนนท์ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองวัดทอง
  • คลองวัดใหม่ภาวนา แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย บรรจบคลองบางขุนนนท์
  • คลองวัดไก่เตี้ย แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองสวนแดน แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองมหาสวัสดิ์ ขุดแยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย เชื่อมแม่น้ำท่าจีน
  • คลองวัดพิกุลทอง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดสนามนอก แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดเกตุ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางยี่พระ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดโตนด แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดโพธิ์บางโอ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดสักน้อย แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดสักใหญ่ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองยายจีน แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดบางอ้อยช้าง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองหมอจำปี แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองป้าจุไร แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดแก้วฟ้า แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองตาหมอวัน แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองวัดแดงประชาราษฎร์ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองยายเล็ก แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองบางขนุน แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางกร่าง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งขวา
  • คลองบางขุนกอง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองวัดไทยเจริญ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางนายไกร แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางราวนก แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางคูเวียง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางค้อ แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
  • คลองบางม่วง แยกจากคลองบางกอกน้อยฝั่งซ้าย
• คลองชักพระ (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
  • คลองวัดตลิ่งชัน แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย
    • คลองบางระมาด แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
  • คลองบ้านไทร แยกจากคลองบางระมาดฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
    • คลองลัดถมยา แยกจากคลองบ้านไทรฝั่งซ้าย เชื่อมคลองบางพรม
    • คลองลัดกัลยา แยกจากคลองบ้านไทรฝั่งซ้าย เชื่อมคลองบางระมาด
    • คลองลัดมะยม แยกจากคลองบ้านไทรฝั่งซ้าย เชื่อมคลองบางเชือกหนัง
    • คลองบัว-คลองขื่อขวาง แยกจากคลองบ้านไทรฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองมหาสวัสดิ์
  • คลองบางพรม แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
  • คลองวัดแก้ว แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย
  • คลองผ้าลุ่ย (คลองพระจุ้ย) แยกจากคลองชักพระฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองบางน้อย
  • คลองบางเชือกหนัง แยกจากคลองบางน้อยฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
    • คลองบางน้อย แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
    • คลองลัดวัดฉิม ขุดแยกจากคลองบางเชือกหนังฝั่งซ้าย เชื่อมคลองบางจาก
  • คลองวัดเจ้าอาม แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองขุนคลัง แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองวัดช่างเหล็ก แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองเชิงเลน แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองวัดมะลิ แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองวัดทอง (คลองจักรทอง) แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา ไปบรรจบคลองบางกอกน้อย
  • คลองวัดยาง แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา ไปบรรจบคลองวัดทอง
  • คลองวัดรวกสุทธาราม แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
  • คลองกระท้อนแถว แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา ไปบรรจบคลองวัดยาง
  • คลองทรงเทวดา แยกจากคลองชักพระฝั่งขวา
• คลองวัดระฆัง
• คลองมอญ
• คลองวัดอรุณ ไปบรรจบคลองมอญ
• คลองบางกอกใหญ่ (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
  • ลำรางซอย สน.บางเสาธง แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองบางแวก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
  • คลองข้างโรงเรียนเปี่ยมสุวรรณ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองวัดคูหาสวรรค์ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองบางจาก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมคลองทวีวัฒนา
    • คลองบางเพลี้ย แยกจากคลองบางจากฝั่งขวา
    • คลองวัดประดู่ ขุดแยกจากคลองบางจากฝั่งซ้าย ออกคลองภาษีเจริญ
    • คลองบางด้วน แยกจากคลองบางจากฝั่งขวา เชื่อมคลองพระยาราชมนตรี
    • คลองบางหว้า แยกจากคลองบางจากฝั่งซ้าย เชื่อมคลองภาษีเจริญ-คลองด่าน
  • คลองสวน แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • ลำรางข้างโรงพยาบาลพญาไท 3 แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองภาษีเจริญ ขุดแยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมแม่น้ำท่าจีน
    • คลองพระยาราชมนตรี เชื่อมคลองบางเชือกหนัง-คลองภาษีเจริญ-คลองสนามชัย
    • คลองทวีวัฒนา เชื่อมคลองบางใหญ่-คลองมหาสวัสดิ์-คลองภาษีเจริญ
  • คลองด่าน คลองบางหลวงน้อย-คลองสนามชัย-คลองมหาชัย ขุดแยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย เชื่อมแม่น้ำท่าจีน
    • คลองขุนราชพินิจใจ (เชื่อมคลองสนามชัย-คลองสรรพสามิต)
  • คลองบางสะแก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองดาวคะนอง
  • คลองบางน้ำชน แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา
  • คลองสำเหร่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา
  • คลองศรีภูมิ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองบางไส้ไก่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา
  • คลองบุปผาราม แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองต้นตาล (อาชีวธนบุรี) แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดดีดวด แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองซอยกิตติกมล แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดเจ้ามูล แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองอภิชาติ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดคูหาสวรรค์ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดท่าพระ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองซอยจรัญสนิทวงศ์ 1 แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • ลำกระโดงเชิงสะพานบางไผ่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • ลำกระโดงอำนวยสุข แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองแยกวัดประดู่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดประดู่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองบ้านข้าว แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คูข้างเขตบางกอกใหญ่ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองศาลเจ้า แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองต้นไทร แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองต้นตาล (เกษจำเริญ) แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองโรงสีไฟ แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา ไปบรรจบคลองวัดอรุณ
  • คลองบางลำเจียกน้อย แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองบางลำเจียก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • ลำกระโดงข้างวัดสังข์กระจาย แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
  • คลองวัดสังข์กระจาย แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา ไปบรรจบคลองวัดราชสิทธาราม
  • คลองในตรอกกระจก แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย
  • คลองวัดราชสิทธาราม แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองวัดอรุณ
  • คลองวัดหงส์รัตนาราม แยกจากคลองบางกอกใหญ่ฝั่งขวา
• คลองวัดกัลยาณ์
• คลองกุฎีจีน
• คลองวัดประยูร
• คลองตลาดสมเด็จ บรรจบคลองสมเด็จเจ้าพระยา
• คลองบ้านหลวงวารี
• คลองวัดทองธรรมชาติ
• คลองวัดทองนพคุณ (เหนือ)
• คลองวัดทองนพคุณ (ใต้)
• คลองสาน
• คลองวัดทองเพลง
• คลองวัดสุวรรณ (เหนือ)
• คลองวัดสุวรรณ (ใต้)
• คลองต้นไทร
• คลองพนาโรจน์
• คลองบางลำภูล่าง บรรจบคลองบางไส้ไก่
• คลองพระยาเกษม
• คลองโรงหนัง
• คลองโรงปลา
• คลองภาษี (คลองโรงปูน)
• คลองบางไส้ไก่
• คลองสำเหร่
• คลองบางน้ำชน
• คลองข้างวัดบุคคโล
• คลองดาวคะนอง
• คลองบางปะแก้ว
• คลองบางปะกอก
• คลองราษฎร์บูรณะ
• คลองผู้ใหญ่สังข์
• คลองบางบูน
• คลองแจงร้อน

• คลองสำโรง
• คลองบางพึ่ง
• คลองลัดหลวง (บรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา)
• คลองลัดโพธิ์ (บรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา)
• คลองบางกระเจ้า
• คลองบางกระเบื้อง
• คลองสวนหมาก
• คลองแพเช็ง
• คลองบางกอบัวบน
• คลองแพ
• คลองเรือบิน
• คลองครูเสริม
• คลองบางน้ำผึ้ง
• คลองสรรพสามิต-คลองพิทยาลงกรณ์-คลองสหกรณ์ (เชื่อมแม่น้ำท่าจีน)

• แม่น้ำลพบุรี
• คลองบางขวด
• คลองท่อ
• คลองมะขามเรียง
• คลองหันตรา
• คลองเปรมประชากร
• คลองประปา

• คลองบ้านพร้าว - คลองเชียงราก - คลองบางหลวงเชียงราก (แม่น้ำเจ้าพระยาสายเก่า)
• คลองประปา
• คลองเปรมประชากร
• คลองรังสิตประยูรศักดิ์ (ออกแม่น้ำนครนายก)

• คลองบ้านใหม่ (คลองบ้านใหม่ตลาดเนื้อ)
• คลองบ้านเก่า
• คลองวัดช่องลม
• คลองบางพัง
• คลองบางพูด
• แม่น้ำลัดเกร็ด
• คลองกลางเกร็ด
• คลองบางตลาด
• คลองท่าทราย
• คลองวัดตำหนักใต้
• คลองบางธรณี
• คลองวัดแคนอก
• คลองอ้อช้าง
• คลองสร้อยทอง
• คลองบางกระสอ
• คลองบางซื่อ
• คลองมะขามโพรง
• คลองบางแพรก
• คลองบางขวาง
• คลองบางตะนาวศรี
• คลองบางขุนเทียน
• คลองบางบุนนาค

• คลองบางเขน ไปบรรจบคลองบางบัว
  • คลองวัดเสาหิน (คลองบางซ่อน) แยกจากคลองบางเขนฝั่งซ้าย ไปบรรจบคลองบางซ่อน (คลองกระดาษ) และคลองบางโพ
• คลองบางเขนใหม่ ไปบรรจบคลองบางเขน
• คลองส้มป่อย
• คลองซุง
• คลองบางซ่อน (คลองกระดาษ)
• คลองบางโพขวาง (คลองบ้านญวน)
• คลองบางโพ
• คลองสาธารณประโยชน์ (คลองขรัวตาแก่น)
• คลองบางซื่อ ไปบรรจบคลองลาดพร้าว
• คลองบางกระบือ
• คูข้างวิทยาลัยเกื้อการุณย์
• คลองบ้านญวนสามเสน
• คลองวัดราชาธิวาส
• คลองท่าวาสุกรี
• คลองสามเสน ไปบรรจบคลองแสนแสบ
• คลองผดุงกรุงเกษม
• คลองบางลำภู คลองมหานาค-คลองแสนแสบ (ออกแม่น้ำบางปะกง)
• คลองรอบกรุง
• คลองคูเมืองเดิม
• คลองศาลเจ้าแม่ทับทิม
• คลองซุง
• คลองสาทร
• คลองวัดยานนาวา
• คลองกรวย
• คลองขวางสะพานเตี้ย
• คลองสวนหลวง
• คูน้ำซอยมาตานุสรณ์
• คลองโรงฆ่าสัตว์
• คลองบางคอแหลม
• คลองวัดจันทร์ใน
• คูข้างหมู่บ้านภักดี
• คลองบางโคล่น้อย
• คลองบางโคล่สาร
• คลองบางโคล่ใหญ่ (คลองบางโคล่กลาง)
• คลองบางโคล่ (คลองบางโคล่นอก)
• คลองตาเหล็ก
• คลองวัดไทร
• คลองบางมะนาว
• คลองเสาหิน
• คลองโรงน้ำมัน
• คลองวัดดอกไม้
• คลองวัดทองบน
• คลองบางโพงพางเหนือ
• คลองบางโพงพางใต้
• คลองปริวาส
• คลองแฝด
• คลองวัดด่านเหนือ
• คลองวัดด่าน
• คลองโบสถ์
• คลองสาน
• คลองใหม่
• คลองภูมิ
• คลองหีบ
• คลองสวน
• คลองตาห่วง
• คลองยายหรั่ง
• คลองตาเริก
• คลองวัดช่องนนทรี
• คลองช่องนนทรี
• คลองขุด (ท่าเรือ) เข้าท่าเรือกรุงเทพ
• คลองพระโขนง-คลองประเวศบุรีรมย์ (ออกแม่น้ำบางปะกง)
  • คลองเตย-คลองหัวลำโพง
• คลองเจ็ก
• คลองบางจาก
• คลองบางอ้อ
• คลองบางนา

• คลองวัดโยธินประดิษฐ์
• คลองสำโรง (ออกแม่น้ำบางปะกง)
• คลองบางนางเกรง (บรรจบแม่น้ำเจ้าพระยา)
• คลองมหาวงษ์ บรรจบคลองสำโรง
• คลองบางปิ้ง เชื่อมกับคลองชลประทาน (เลียบถนนสุขุมวิท) ไปบรรจบคลองสำโรง

แม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเส้นทางคมนาคมอีกเส้นทางสำหรับคนกรุงเทพมหานครและปริมณฑล จึงทำให้มีการสร้างท่าน้ำจำนวนมากเพื่อรองรับการขนส่งทางน้ำ โดยท่าน้ำในการเดินเรือโดยสารในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล มีดังนี้^[5]

• วัดศรีสวรรค์สังฆาราม

• เขื่อนเจ้าพระยา^[7][8]
• ศาลหลักเมืองจังหวัดชัยนาท
• วัดปากคลองมะขามเฒ่า
• วัดพระบรมธาตุวรวิหาร
• วัดธรรมามูลวรวิหาร

• พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติอินทร์บุรี
• วัดอัมพวัน (จังหวัดสิงห์บุรี)

• วัดไชโยวรวิหาร
• วัดต้นสน (จังหวัดอ่างทอง)
• วัดอ่างทองวรวิหาร
• ศาลากลางจังหวัดอ่างทอง
• วัดป่าโมกวรวิหาร
• วัดสระแก้ว
• วัดท่าสุทธาวาส (จังหวัดอ่างทอง)

• วัดพนัญเชิงวรวิหาร
• วัดพุทไธศวรรย์
• วัดไชยวัฒนาราม
• พระราชวังบางปะอิน
• ศูนย์ศิลปาชีพบางไทร
• วัดกษัตราธิราชวรวิหาร
• วัดสวนหลวงสบสวรรค์
• สะพานกษัตราธิราช
• ป้อมเพชร
• พระตำหนักสิริยาลัย
• หมู่บ้านญี่ปุ่น
• หมู่บ้านโปรตุเกส
• วัดนิเวศธรรมประวัติราชวรวิหาร
• บ้านฮอลันดา
• วัดนางกุย
• วัดท่าการ้อง

• วัดโบสถ์
• วัดไผ่ล้อม
• วัดมะขาม
• พระตำหนักจักรีบงกช
• วัดสิงห์
• วัดสำแล

• วัดปรมัยยิกาวาส
• วัดกลางเกร็ด
• เกาะเกร็ด
• กรมชลประทาน
• กรมราชทัณฑ์
• กระทรวงพาณิชย์
• วัดแคนอก
• อุทยานเฉลิมกาญจนาภิเษก
• วัดเฉลิมพระเกียรติวรวิหาร
• วัดเขมาภิรตารามราชวรวิหาร
• การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย

• วัดสร้อยทอง
• สัปปายะสภาสถาน
• วัดวิมุตยาราม
• วังเทเวศร์
• วังบางขุนพรหม
• วัดบางน้ำผึ้งนอก
• วัดปทุมคงคาราชวรวิหาร
• วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร
• สวนใต้สะพานพระราม 8
• สวนสันติชัยปราการ
• โรงพยาบาลศิริราช
• มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ท่าพระจันทร์
• โรงเรียนราชินี
• หอประชุมกองทัพเรือ
• วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร
• โบสถ์ซางตาครูส
• วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร
• สำนักการศึกษากรุงเทพมหานคร
• ริเวอร์ซิตี
• เอเชียทีค เดอะ ริเวอร์ฟรอนท์ เดสติเนชั่น
• ไอคอนสยาม
• อาสนวิหารอัสสัมชัญ
• โบสถ์กาลหว่าร์
• วัดยานนาวา
• วัดบุคคโล
• วัดราษฎร์บูรณะ
• วัดแก้วฟ้าจุฬามณี
• สวนสาธารณะเฉลิมพระเกียรติ 6 รอบ ใต้สะพานพระราม 9
• ธนาคารกสิกรไทย สาขาสำนักราษฎร์บูรณะ
• ท่าเรือกรุงเทพ
• ดินแดนสรวงสวรรค์แห่งพระราชา (โครงการ)

• ประตูระบายน้ำคลองลัดโพธิ์
• วัดพระสมุทรเจดีย์
• ศาลากลางจังหวัดสมุทรปราการ
• ป้อมพระจุลจอมเกล้า
• โรงเรียนนายเรือ

แม่น้ำเจ้าพระยาเป็นแหล่งผลิตน้ำประปาสำคัญของการประปาส่วนภูมิภาคในพื้นที่ภาคกลาง ส่วนเขตจังหวัดนนทบุรี กรุงเทพมหานครและจังหวัดสมุทรปราการ รับผิดชอบโดยการประปานครหลวง โดยมีสถานีสูบน้ำดิบสำแล ตั้งอยู่ที่ตำบลบ้านกระแชง อำเภอเมืองปทุมธานี จังหวัดปทุมธานี

ในช่วงเดือนตุลาคมถึงธันวาคม พ.ศ. 2562 กรมเจ้าท่าได้ประกาศกำหนดควบคุมการจราจรทางน้ำในแม่น้ำเจ้าพระยาเพื่อการซ้อมรูปขบวนเรือพระราชพิธี ในการเสด็จพระราชดำเนินเลียบพระนครโดยกระบวนพยุหยาตราชลมารค เนื่องในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พุทธศักราช 2562

• วาฬบรูด้า^[9]
• ปลาทรงเครื่อง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Epalzeorhynchos bicolor อยู่ในวงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae) มีรูปร่างคล้ายปลากา (Labeo chrysophekadion) ซึ่งเป็นปลาในวงศ์เดียวกัน แต่มีรูปร่างที่เพรียวยาว มีขนาดเล็กกว่ามาก สีลำตัวสีแดงอ่อน ครีบหางสีแดงเข้ม มีขนาดโตเต็มที่ไม่เกิน 12 เซนติเมตร และยังเป็นปลาน้ำจืดเฉพาะถิ่นของไทย และพบได้ในแม่น้ำเจ้าพระยาตอนบนเท่านั้น^[10]

• รายชื่อจุดข้ามแม่น้ำเจ้าพระยา
• ปลาที่พบในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา
• รายชื่อแม่น้ำในประเทศไทย

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ แม่น้ำเจ้าพระยา