Ayvalı, Oltu

Ayvalı
Mahalle
Erzurum'un Türkiye'deki konumu
Erzurum'un Türkiye'deki konumu
Erzurum üzerinde Ayvalı
Ayvalı
Ayvalı
Ayvalı'nın Erzurum 'daki konumu
Ülke Türkiye
İlErzurum
İlçeOltu
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
Rakım1276 m
Nüfus
 (2022)[1][2]
 • Toplam791
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu0442
İl plaka kodu25
Posta kodu25400

Ayvalı, Erzurum ilinin Oltu ilçesine bağlı bir kırsal mahalledir.

Tarihçe

Ayvalı'nın eski adı Hosor'dur. Nitekim 1886 tarihli Rus nüfus sayımında Hoosr (Хосоръ) şeklinde yazılmıştır.[4] Bu yer adı 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Hosor (خوصور) olarak geçer.[5]

Hosor köyü, orta çağda Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Tao'da yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyde varlığı bilinen iki kilise bu dönemden kalmış olmalıdır.[6]

Hosor köyü, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması'yla Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Bu yerleşim, 1886 tarihli nüfus tespitinde Rus idaresince Parakez köyüyle birlikte Parakez-Hosor (Паракезъ-Хосоръ) adıyla kaydedilmiştir. Parakez-Hosor, Oltu sancağında Tausker kazasına bağlı Tausker nahiyesinin 21 köyünden biriydi ve nüfusu, 58'i erkek ve 58'i kadın olmak üzere, 30 hanede yaşayan ve tamamı Türk olarak yazılan 116 kişiden oluşuyordu.[4] Rus nüfus tespitinde Parakez olarak geçen yerleşim 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterinde Parakes (پراكس) şeklinde yazılmıştır.[7]

Rus idaresi sırasında, 20. yüzyılın başlarında Hosor köyünü gezmiş olan Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili'nin 1907 yılında verdiği bilgiye göre burada Rus sınır karakolu bulunuyordu. Bu karakolun yakınında, Oltu Çayı kıyısında terk edilmiş bir köyde iki kilisenin yıkıntıları vardı. Köy bu tarihte bataklık alanda bulunuyordu. Takaişvili Hosor köyünü Oltu sancağındaki en alçak yer olarak tarif etmiştir. Bataklıkta sazlar bir orman oluşturacak şekilde büyüyordu. Sivrisinekler havada bir bulut oluşturacak kadar fazlaydı. Rus karakolunda görev yapanlar da buraya altı aydan fazla dayanamıyordu. Takaişvili’nin ekibindeki kişiler burada sıtmaya yakalanmış, ekip bundan dolayı Oltu kasabasına dönmek zorunda kalmıştı. Takaişvili ise, sivrisineklerin sokmasına karşı önlem aldığı için sıtmaya yakalanmamıştı.[6]

Köyün adı 1928 tarihli Osmanlıca köy listesinde de Hosor (خوصور) olarak geçer. Bu tarihte Hosor, Erzurum vilayetinin Oltu kazasının merkez nahiyesinin bir köyüydü.[5] 1935 genel nüfus sayımında aynı idari konuma sahip olan Hosor'da 278 kişi yaşıyordu.[8] Hosor "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Ayvalı olarak değiştirilmiştir.[9] 1965 nüfus sayımına göre Ayvalı köyünde 400 kişi yaşıyor ve bu nüfus içinde 90 kişi okuma yazma biliyordu.[10]

Hosori köyünde iki kilisenin varlığı bilinmektedir. Biri köyün doğu kesiminde bulunuyordu. Yol geçirilerek kilise tamamen yıkılmıştır. İkinci kilisenin yeri ise bilinmemektedir. İki kilise de tek nefli köy kilisesiydi.[11] Ayvalı'da görece sağlam kalmış bir yapı daha bulunmaktadır. Cami mahallesindeki bu yapının kilise olma ihtimali vardır.[12]

1993 yılında Büyükşehir olan Erzurum’da, 2012 yılında 6360 Sayılı Yasa ile, tüm köylerin tüzel kişiliği kaldırılmıştır. Bu köy de Oltu Belediyesi’nin bir mahallesi olmuştur.[13]

Coğrafya

Mahalle, Erzurum il merkezine 140 km, Oltu ilçe merkezine 65 km uzaklıktadır.[14] Mahalle, Oltu'nun kuzeybatısında olup, numaralı Artvin- Kars (Yusufeli-Olur) devlet yolu üzerindedir. Oltu Çayı kenarında ve Ayvalı Barajı yakınındadır.[15]

Nüfus

Yıllara göre mahalle nüfus verileri
2022 791[1]
2021 814[1]
2020 859[1]
2019 835[1]
2018 804[1]
2017 768[1]
2016 772[1]
2015 776[1]
2014 781[1]
2013 801[1]
2012 826[2]
2011 822[2]
2010 802[2]
2009 794[2]
2008 789[2]
2007 793[2]
2000 913[2]
1990 795[16]
1985 731[17]
1965 400[18]

Kaynakça

  1. ^ a b c d e f g h i j k "Erzurum Oltu Ayvalı Mahalle Nüfusu". Nufusune.com. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  2. ^ a b c d e f g h "TÜİK Merkezi Dağıtım Sistemi Nüfus Verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Ayvali, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 31 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  4. ^ a b "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, "Kars oblastı" - Sıra no: 801". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023. 
  5. ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 224.
  6. ^ a b "Ekvtime Takaişvili, 1907 Yılı Kola-Oltisi ve Çangli'de Arkeolojik Araştırmalar Gezisi (Gürcüce), Paris, 1938, s. 74". 29 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2023. 
  7. ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (გურჯისტანის ვილაიეთის დიდი დავთარი), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1947-1958, 3 cilt, III. Cilt (1958), s. 597". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2023. 
  8. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 178" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021. 
  9. ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 679". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2021. 
  10. ^ 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 258.
  11. ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 125, ISBN 9789941478178.
  12. ^ 2016 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2017, s. 312 17 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9470-8-7
  13. ^ "6360 sayılı kanun". Resmî Gazete. 10 Aralık 2012. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022. 
  14. ^ "Ayvalı Mahallesi". YerelNet.org.tr. 4 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ekim 2023. 
  15. ^ "Google Maps detay". Google Maps. Erişim tarihi: 4 Ocak 2024. 
  16. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020. 
  17. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 
  18. ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1968). "1965 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). kutuphane.tuik.gov.tr. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. 

Dış bağlantılar