Can Yücel

Can Yücel
Doğum21 Ağustos 1926(1926-08-21)
İstanbul, Türkiye
Ölüm12 Ağustos 1999 (72 yaşında)
İzmir, Türkiye
MeslekYazar, çevirmen, spiker, rehber, şair
MilliyetTürk
VatandaşlıkTürkiye
EvliliklerGüler Yücel
Çocuklar3

Can Yücel (21 Ağustos 1926, İstanbul - 12 Ağustos 1999, İzmir[1][2]), modern Türk şair ve çevirmendir. Kullandığı kaba ama samimi dil ve bariton[3] sesiyle okuduğu şiirlerle Türk Edebiyatı'nda farklı bir tarz yaratmıştır. 7 yıl süreyle Millî Eğitim Bakanlığı yapan Hasan Âli Yücel'in oğludur.[3]

Hayatı

1943 yılında, yakın dostu ve Ankara Atatürk Lisesi’nden sınıf arkadaşı Gazi Yaşargil ile birlikte yurt dışı eğitim bursu kazandığı halde, babası, dönemin Millî Eğitim Bakanı Hasan Âli Yücel "Bakan, kendi oğluna torpil yaptı derler" diyerek karşı çıktığı söylendi. Gazi Yaşargil, bu bilginin doğru olmadığını, ikisinin de ailelerinin imkânlarıyla yurt dışına gittiklerini açıkladı.[4] Ankara ve Cambridge üniversitelerinde Latince ve Yunanca okudu. Çeşitli elçiliklerde çevirmenlik, Londra’da BBC’nin Türkçe bölümünde spikerlik yaptı. Askerliğini Kore’de yaptı. 1958’de Türkiye’ye döndükten sonra bir süre Bodrum ve Marmaris’te turist rehberi olarak çalıştı. Ardından bağımsız çevirmen ve şair olarak yaşamını İstanbul’da sürdürdü. 1956 yılında Güler Yücel ile evlendi. Bu evlilikten iki kızı (Güzel ve Su) ve bir oğlu (Hasan) oldu.

Son yıllarında Eski Datça’ya yerleşti ve her hafta Leman, her ay Öküz dergilerinde yazıları ve şiirleri yayımlandı. 1996 yılında kurulan Emek Partisi’nin kurucu üyeleri arasında yer aldı. Şairin "Hava döndü" şiiri EMEP'in parti marşı olarak kullanılmaktadır. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e hakaretten de yargılanan Yücel, 1999 Türkiye genel seçimleri’nde Özgürlük ve Dayanışma Partisi’nin İzmir 1. sıra milletvekili adayı oldu. 12 Ağustos 1999 gecesi ölen şair, çok sevdiği günebakan çiçekleriyle uğurlanarak Datça’ya defnedildi.[5][6]

Sanat hayatı

Can Yücel, 1945-1965 yılları arasında Yenilikler, Beraber, Seçilmiş Hikayeler, Dost, Sosyal Adalet, Şiir Sanatı, Dönem, Ant, İmece ve Papirüs adlı dergilerde yazdı. Daha sonraları Yeni Dergi, Birikim, Sanat Emeği, Yazko Edebiyat ve Yeni Düşün dergilerinde yayımladığı şiir, yazı ve çeviri şiirleri ile tanınan Yücel, 1965'ten sonra siyasal konularda da ürün verdi. 12 Mart 1971 döneminde Che Guevara ve Mao'dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 15 yıl hapse mahkûm oldu. 1974'te çıkarılan genel afla dışarı çıktı. Dışarı çıkışının ardından hapiste yazdığı Bir Siyasinin Şiirleri adlı kitabını yayımladı. 12 Eylül 1980 sonrasında müstehcen olduğu iddiasıyla "Rengahenk" adlı kitabı toplatıldı.

1962'de İngiltere'deyken, 1709 yılından kalma, Latin harfleriyle taş baskısı olarak basılmış bir Türkçe dilbilgisi kitabı bulması geniş yankı uyandırdı.

Can Yücel, taşlama ve toplumsal duyarlılığın ağır bastığı şiirlerinde, yalın dili ve buluşları ile dikkati çekti. Can Yücel'in ilham kaynakları ve şiirlerinin konuları; doğa, insanlar, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve duygulardır. Şiirlerinin çoğunda sevdiği insanlar vardır. Şairin kitaplarından birine koyduğu bir isim de “Maaile” olmuştur. Can Yücel için ailesi çok önemlidir: eşi, çocukları torunları, babası… Bu insanlarla olan sevgi dolu yaşamı şiirlerine yansımıştır. “Küçük Kızım Su'ya”, “Güzel'e”, “Yeni Hasan'a Yolluk”, “Hayatta Ben En çok Babamı Sevdim” bu sevgi şiirlerinden bazılarıdır.

Can Yücel ayrıca Lorca, Shakespeare, Brecht ve Wilde gibi önemli yazarların oyunlarından çeviriler yaptı. Shakespeare çevirileri (Hamlet, Fırtına ve Bir Yaz Gecesi Rüyası) aslına bağlı kalmayan, eserleri topluma aktarma amacıyla yaptığı çevirilerdir. Shakespeare'in ünlü 'to be or not to be' sözünü 'bir ihtimal daha var, o da ölmek mi dersin' şeklinde Türkçeleştirmiştir. 1959'da ilk baskısı yayımlanan 'Her Boydan' adlı kitabında dünya şairlerinin şiirlerini serbest ama çok başarılı bir biçimde Türkçeye çevirmiştir.

12 Ağustos 1999 tarihinde ölen Yücel'in cenazesi dönemin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Ahmet Piriştina'nın katkıları ile Datça'ya getirildi ve 17 Ağustos 1999 tarihinde 1999 Gölcük depreminin meydana geldiği tarihte defnedildi.[3] Ölüm yıldönümlerinde anma törenleri, "şarap" içiliyor gerekçesi ile Datça Belediyesi tarafından yapılmadı.[7] "Mekanım Datça Olsun" isimli bir kitap yazması ve yayınlaması nedeniyle, Datça'ya defnedilen Yücel'in mezarı, Datça'da adına tören düzenlenmemesi ve başka yerlerde yapılan törenler nedeniyle yıkıma uğratıldı ve mezar taşı parçalandı.[7][8] Mezarı yakınında bulunan "Can Evi" isimli alan ise, bu yıkımın ardından kapatıldı.[7]

Eserleri

Can Yücel'in Eski Datça'daki evinin bahçesinde, üzerinde imzasının bulunduğu taş.
  • 1950: Yazma
  • 1957: Her Boydan (Çeviri Şiirler)
  • 1974: Sevgi Duvarı
  • 1974: Bir Siyasinin Şiirleri
  • 1976: Ölüm ve Oğlum
  • 1981: Şiir Alayı (ilk dört şiir kitabı)
  • 1982: Rengâhenk
  • 1984: Gökyokuş
  • 1985: Beşibiyerde (ilk beş şiir kitabı)
  • 1985: Canfeda
  • 1988: Çok Bi Çocuk
  • 1990: Kısa Devre
  • 1990: Kuzgunun Yavrusu
  • 1991: Gece Vardiyası
  • 1993: Güle Güle - Seslerin Sessizliği
  • 1994: Gezintiler
  • 1995: Maaile
  • 1997: Seke Seke
  • 1999: Alavara
  • 1999: Mekânım Datça Olsun

Çevirileri

  • 1953: Hatırladıklarım - Eleanor Roosevelt - SEÇİLMİŞ HÄ°KÂYELER DERGÄ°SÄ° - Ankara
  • 1956: Yeni Türkiye Bir Garp Devleti - Georges Duhamel
  • 1957: Herboydan: Dünya Şiirinden Seçmeler - Seçilmiş Hikâyeler Dergisi
  • 1958: Anne Frank'ın Hatıra Defteri - Anne Frank - Dost Yayınları - Ankara
  • 1959: LORD STRATFORDUN TÜRKÄ°YE HATIRALARI - STANLEY LANE POOLE
  • 1964: Muhteşem Gatsby (The Great Gatsby, F. Scott Fitzgerald), Ağaoğlu Yayınevi
  • 1967: Lenin Petrogirad'da - Sosyalist Akımın Gelişmesi - EDMUND WILSON - Ağaoğlu Yayınevi
  • 1967: Gerilla Harbi - MAO TSE TUNG - Ernesto Che Guevara - Payel
  • 1967: Küba'da Sosyalizm ve Ä°nsan - Ernesto Che Guevara - Payel
  • 1968: Siyah Ä°ktidar - Stokely Carmichael - Ant Yayınları
  • 1972: Salozun Mavalı (Peter Weiss) - Yöntem Yayınları
  • 1977: Yeni Başlayanlar İçin Marks - Rius - Vardiya Yayınları
  • 1980: Kafkas Tebeşir Dairesi - Bertolt Brecht - Ä°zlem Yayınları - Ä°stanbul
  • 1981: Bahar Noktası (Bir Yaz Gecesi Rüyası'nın çevirisi) - Shakespeare - Ağaoğlu Yayınevi
  • 1982: Şvayk Hitler'e Karşı - Bertolt Brecht - Ä°zlem Yayınları
  • 1983: Snoopy - Bir Fıstık Kitabı - Charles M. Schulz - Kaktüs
  • 1996: Hamlet - Shakespeare - Papirüs Yayınları
  • 1988: Batı Yakasının Hikâyesi - ARTHUR LAURENTS - Gözlem Yayıncılık
  • 1991: Kızıl Komser - Yaroslav Haşek - Cem Yayınevi
  • 1991: Snoopy Kar Korkusu 2 - Charles M. Schulz - Papirus Yayınları
  • 1991: Fırtına - William Shakespeare - Adam Yayınları
  • 2018: Maksat Samimiyet (Oscar Wilde) - İş Bankası Yayınları ISBN 978-605-295509-3

Kaynakça

  1. ^ "Can Yücel'in Ölmeden Önceki Son Röportajı". odatv. 12 Ağustos 2011. 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014. 
  2. ^ "TÜRKÄ°YE'nin ünlü şairlerinden Can Yücel,Bozkırın edebiyatçısı öldütedavi gördüğü Dokuz Eylül Üniversitesi Hastanesi'nde 73 yaşında vefat etti". Hürriyet. 13 Ağustos 1999. 7 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2022. 
  3. ^ a b c Yıldız, Ahmet (27 Ağustos 2010). "O Gömülürken Yer Sarsıldı". odatv. 20 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014. 
  4. ^ "Ünlü beyin cerrahı [[Gazi Yaşargil]]'den tarihi düzeltme". 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2012. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016. 
  7. ^ a b c "Can Yücel'e anma yok!". sabah. 8 Ağustos 2012. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014. 
  8. ^ "Can Yücel'in vasiyeti olduğu ileri sürülerek mezarına şarap dökülmüştü. Bu görüntü tepki toplamıştı. Bugün Can Yücel'in mezar taşının kırıldığı görüldü". internethaber. 19 Ağustos 2011. 19 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014. 

Dış bağlantılar

Vikisöz'de Can Yücel ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.