Federasyon

  Federal devletler
  Üniter devletler
Siyaset serisinin bir parçası
Hükûmet biçimleri
Hükûmet biçimleri listesi
İktidar kaynağı
Demokrasi
(çoğunluğun yönetimi)
Oligarşi
(azınlığın yönetimi)
Otokrasi
(bir kişinin yönetimi)
Anarşi
(kimse tarafından yönetilmeme)
İktidar ideolojisi

(sosyo-politik ideolojiler)

(sosyo-ekonomik ideolojiler)
  • Dinî
  • Seküler

(jeo-kültürel ideolojiler)
Güç yapısı
Üniterlik
Bağımlı devlet
Federalizm
Uluslararası ilişkiler
İdari bölünüş
İlgili

Federasyon veya federal devlet, coğrafi yapılarına göre oluşmuş birden fazla devletin kendi istekleriyle bir araya gelerek dışarıya karşı tek bir siyasal güç olarak görülmeleri ve bu amaçla kurdukları örgütün, kendisini oluşturan devletlerin üzerinde olması; iç işlerinde ise, yine aralarındaki anlaşmaya göre geniş veya dar ölçüde özerk olmaları ile oluşan topluluk.

Federal devlet; bu anlamda iç yapıları itibarıyla özerk olan devletlerin (federe devlet) oluşturduğu siyasi bir birliktir. Federe devletlerin her biri kendi ülkesine, anayasasına sahip iken diğer devletlerle olan ilişkilerin düzenlenmesinde yetki federal devlete aittir. Bununla birlikte federe devletlerin içinde kendi yasama, yürütme ve yargı organları da vardır. Fakat yasalar üst devlet (federal devlet) kimliğine ait anayasaya aykırı olmama koşulu taşır. Federe devletler iç güvenliklerini sağlamak amacı ile kendi polis teşkilatını kurabilir ve farklı yargılama hususları belirleyebilir. Bir federe devlet için suç teşkil eden bir yasa diğer devlet için suç teşkil etmeyebilir. Farklı federe devlet yasalarının uygulanmasında çoğunlukla bulunulan yer göz önüne alınır fakat uygulamada kişilerin hangi federe yapıya bağlı bulunduğu hususuna göre de hareket edildiği görülmektedir. Bu durum ülkeden ülkeye ve özerklik genişliğine göre farklılık taşımaktadır. Yine uygulamada görülen başka bir durumda dolaşım esnasında olan vatandaşın çelişen yasalara muhatap kalması durumunda üst anayasa kanunlarının geçerli olabileceğidir.

Kuruluş biçimleri

Birleşme yoluyla federalizm

Birbirlerinden bağımsız olan üniter devletler, bir araya gelerek federal devlet oluştururlar. Bu geçiş aşamasında devletler, ilk önce konfederasyon meydana getirirler. Oluşturulan konfederasyon daha sonra federasyona dönüşür. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri ve İsviçre Federal Devletleri birleşme yoluyla kurulmuştur.[1]

Ayrılma yoluyla federalizm

Üniter nitelikte olan bir devletin il gibi birimleri ayrılmak isteyebilir. Ayrılmak isteyen birimler bağımsız devletler kurmak yerine, federe devlet haline gelmeyi tercih ederler. Bunun sonucunda federe devlet haline gelirler. Örneğin, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun 1918 tarihinde dağılmasından sonra Avusturya, federal devlet haline gelmiştir. Rusya 1924 tarihinde Sovyetler Birliğine dönüşmüştür.[1]

Federal devletler

Federal cumhuriyetler

Ana madde: Federal cumhuriyet
Tah. Yıl Federasyon Federatif birimler Başlıca federatif birimleri Küçük federatif birimleri
1776[2]  ABD Amerika Birleşik Devletleri'nin eyaletleri 50 eyalet 1 federal bölge; 4 Milletler Topluluğu; 1 sözleşmeli toprak, 11 bağlı özerk toprak (ABD hakimiyeti altında bulunsa da, anayasanın bazı kısımlarından yararlanabilen topraksal bölge)
1821  Meksika Meksika'nın idari bölümleri 31 eyalet 1 federal bölge
1848   İsviçre İsviçre'nin kantonları 26 kanton
1853  Arjantin Arjantin'in eyaletleri 23 eyalet 1 özerk şehir
1863  Venezuela Venezuela'nın eyaletleri 23 eyalet 1 federal bölge, 1 federal bağımlılık
1889  Brezilya Brezilya'nın eyaletleri listesi 26 eyalet (1822 ve 1889 yılları arasındaki monarşik dönemde 18 eyalet) 1 federal bölge ve 5,565 belediye
1920  Avusturya Avusturya'nın eyaletleri 9 eyalet
1949  Almanya Almanya'nın eyaletleri 16 eyalet
1950  Hindistan Hindistan'ın idari yapılanması 28 eyalet 7 Birlik Bölgesi (Ulusal Başkent dahildir)
1956  Sudan Sudan'ın en üst düzey idari birimleri 17 eyalet
1956  Pakistan Pakistan'ın yönetim birimleri 4 il 4 federal bölge
1963  Nijerya Nijerya'nın eyaletleri 36 eyalet 1 toprak
1975  Komorlar 3 ada
1979  Mikronezya Federal Devletleri Mikronezya Federal Devletleri'nin idari bölümleri 4 eyalet
1992  Rusya Rusya'nın federal yapılanması 21 cumhuriyet, 46 oblast, 9 kray, 1 özerk oblast, 4 özerk okrug, 2 federal düzeyde şehir[3]
1995  Etiyopya Etiyopya'nın bölgeleri 9 bölge 2 sözleşmeli şehir
1995  Bosna-Hersek Bosna-Hersek siyasi bölünmeleri 2 kuruluş 1 ilçe
2005  Irak Irak'ın illeri 18 il
2008    Nepal Nepal'in bölgeleri 14 bölge 75 ilçe
2011  Güney Sudan Güney Sudan'ın eyaletleri 10 eyalet
2012  Somali Somali'nin eyalet ve bölgeleri 18 eyalet[4][5]

Federal monarşiler

Ana madde: Federal monarşi
Tah. Yıl Federasyon Federatif birimler Başlıca federatif birimleri Küçük federatif birimleri
1867  Kanada Kanada'nın eyaletleri ve bölgeleri 10 eyalet 3 topraksal bölge
1901  Avustralya Avustralya'nın eyalet ve bölgeleri 6 eyalet 2 topraksal bölge
1963  Malezya Malezya'nın eyaletleri 13 eyalet 3 federal topraksal bölge
1970  Belçika Belçika'nın idari birimleri 3 Komünite, 3 Bölge
1971  Birleşik Arap Emirlikleri Birleşik Arap Emirlikleri'nin emirlikleri 7 emirlik
1983  Saint Kitts ve Nevis Adalar/Saint Kitts ve Nevis'in bucakları 2 ada/14 mahalle

Uzun şekilde sınıflandırma

Feshedilenler

Bazı Arap konfederasyonlar ve de facto durumda olan federasyonlarda bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukuna Giriş, Ekin Kitabevi, 21. baskı, 2013. ISBN 978-605-5187-65-1. 
  2. ^ ABD Anayasası, Articles of Confederation and Perpetual Union , was drafted in 1787 and was ratified in 1788. The first Congress ve President did not take office until March 1789.
  3. ^ Rusya'nın Federal yapısı 25 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Rusya Anayasası Madde 65.
  4. ^ "Guidebook to the Somali Draft Provisional Constitution". 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2012. 
  5. ^ "Somali Federal Cumhuriyeti – Uyumlaştırılmış Taslak Anayasası" (PDF). Somali Federal Cumhuriyeti. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2012. : Kabul edilen anayasa, mevcut bölgesel yönetimleri, federal Meclis ve halk Meclisi tarafından belirlenecek federal üye devletlerin nihai sayısı ve sınırlarını içerir.
  6. ^ 1957 yılında bağımsızlığını kazanmış, Sabah ve Sarawak'a katılmış ve Singapur'un oluşturulması için 1963 yılında Malezya adını almıştır.
  7. ^ The USSR was a federation according to the letter of its constitution, but, at least until its final years in the late eighties and early nineties of the 20th century, its governance was highly centralized in practice. See: Soviet Union section.
  8. ^ The Socialist Federal Republic of Yugoslavia was officially proclaimed in 1963. Prior to this, the communist Yugoslav state was named Democratic Federal Yugoslavia in 1943 and then Federal People's Republic of Yugoslavia in 1946. See: Socialist Federal Republic of Yugoslavia.