Fenike alfabesi

Fenike alfabesi
TürAlfabe
DillerFenikece
DönemM.Ö.1200– M.Ö.150 [1]
Aile sistemi
Mısır hiyeroglifleri [2]
  • Ön-Kenan
    • Fenike alfabesi
ISO 15924rtl, Phoenician
YönSağdan sola
Unicode adıPhoenician
Unicode aralığıU+10900–U+1091F
Bu sayfa UFA fonetik Unicode semboller içerir. Doğru bir görüntüleme desteğiniz bulunmadığı takdirde, soru işaretleri, kutular veya diğer Unicode karakterleri görebilirsiniz. IPA sembolleri ile ilgili rehberi okumak için, bakınız Yardım:IPA.

Fenike alfabesi, tahminen MÖ 1200 yılında ortaya çıkmış, Fenike dilini yazmak için kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan birçok çağdaş alfabe Fenike alfabesinden türemiştir. Paleo-İbrani alfabesi, doğrudan Fenike yazı sisteminden gelmektedir. Modern Arap alfabesinin kökeni olan Arami alfabesi; Avrupa'da Yunan alfabesi, Yunan alfabesi üzerinden Kiril alfabesi ve Latin alfabesi, Fenike alfabesinden türemiş alfabelerdir. Fenikelilerden önce yazı, resimlerden oluşmaktaydı ve her kelimeye karşılık bir resim çizilirdi. Fenikeliler, her ses için bir sembol kullanarak bu sesleri birleştirip kelimeler oluşturdular. Bu sayede cümleler, artık resimlerin birleştirilmesiyle değil; seslerin birlikteliğini içerir kelimelerin birleştirilmesiyle kuruluyordu.

Bugün Fenike alfabesi ile ilgili arkeolojik kalıntılar, Mısır ve Lübnan'ın tarihi bölgelerinde bulunabilir. Fenike Alfabesi olarak adlandırılan ve ilk alfabe olduğu iddia edilen yazıt, İtalya'nın Toskana bölgesinde bulunan Marsilya Yazıtı'dır. Kazım Mirşan tarafından Türkçe okunan bu yazıt, bir yazı tahtası olarak adlandırılabilecek yüzeyi düz bir taşın üzerinde bulunmuştur. Yazıtta: "Tanrı namına elde olunan zaferleri halka anlatmayı mümkün kılan yazıları okutan harfler" denmektedir.[3]

Alfabe

Harf İsim Anlamı Transliterasyon Karşılık gelen harf
İbrani Arap Yunan Latin Kiril
Aleph Aleph Alef öküz ʼ א ﺍ Αα Aa Аа
Beth Beth Bet ev b ב ﺏ Ββ Bb Бб, Вв
Gimel Gimel Gimel deve g ג ﺝ Γγ Cc, Gg Гг
Daleth Daleth Dalet kapı d ד ﺩ Δδ Dd Дд
He He He pencere h ה ﮬ Εε Ee amig, Єє
Waw Waw Vav kanca w ו ﻭ (Ϝϝ), Υυ Ff, Uu, Vv, Ww, Yy Уу
Zayin Zayin Zayin silah z ז ﺯ Ζζ Zz Зз
Heth Heth Het duvar, avlu ḥ ח ﺡ Ηη Hh Ии
Teth Teth Tet tekerlek ṭ ט ﻁ Θθ Фф
Yodh Yodh Yud el y י ﻱ Ιι Ii, Jj Іі
Kaph Kaph Kaph avuç çizgileri k כ ﻙ Κκ Kk Кк
Lamedh Lamedh Lamed üvendire l ל ﻝ Λλ Ll Лл
Mem Mem Mem su m מ ﻡ Μμ Mm Мм
Nun Nun Nun balık n נ ﻥ Νν Nn Нн
Samekh Samekh Sameh sütun, mesnet s ס س Ξξ, Χχ Xx Xx
Ayin Ayin Ayın göz ʿ ע ﻉ Οο Oo Оо
Pe Pe Pe ağız p פ ﻑ Ππ Pp Пп
Sade Sade Tsade av, bitki ṣ צ ﺹ Ϡϡ Цц, Чч
Qoph Qoph Qaf iğne deliği q ק ﻕ Ϙϙ Qq
Res Res Reş baş r ר ﺭ Ρρ Rr Рр
Sin Sin Şin dişler š ש ش Σσ Ss Сс, Шш
Taw Taw Tav işaretleme t ת ﺕ Ττ Tt Тт

Fenike Alfabesinden türeyen alfabeler

Bu tabelada Fenike Alfabesinden türeyen diğer alfabelerden örnekler gösterilmektedir. Böylece ortak kökenli harflerin zaman ile değişimi gözlemlenebilmektedir.

Fenike Alfabesi
Euboia (Eğriboz) Alfabesi
İyon Alfabesi –
Antik Yunan Alfabesi Α,α B,β Γ,γ Δ,δ Ε,ε (Ͱ,ͱ) (Ϝ,ϝ) (Ͷ,ͷ) Ζ,ζ Η,η Θ,θ Ι,ι Κ,κ Λ,λ Μ,μ Ν,ν Ξ,ξ Ο,ο Π,π (𐌑,ϻ) (Ͳ,ͳ) (Ϡ,ϡ) (Ϙ,ϙ) (Ϟ,ϟ) Ρ,ρ Σ,σ,ς Τ,τ Υ,υ Φ,φ Χ,χ Ψ,ψ Ω,ω (Ϸ,ϸ)
Fenike alfabesi
Arami alfabesi 𐡀 𐡁 𐡂 𐡃 𐡄 𐡅 𐡆 𐡇 𐡈 𐡉 𐡊 𐡋 𐡌 𐡍 𐡎 𐡏 𐡐 𐡑 𐡒 𐡓 𐡔 𐡕
Süryani alfabesi ܐ ܒ ܓ ܕ ܗ ܘ ܙ ܚ ܛ ܝ ܟ ܠ ܡ ܢ ܣ ܥ ܦ ܨ ܩ ܪ ܫ ܬ

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Earliest attestation in the Bronze Age collapse period, classical form from about 1050 BC; gradually died out during the Hellenistic period as its evolved forms replaced it; obsolete with the destruction of Carthage in 149 BC.
  2. ^ Himelfarb, Elizabeth J. "First Alphabet Found in Egypt", Archaeology 53, Issue 1 (Jan./Feb. 2000): 21.
  3. ^ Mirşan, Kazım. Etrüskler, MMB, Bodrum, 1998, s.61

Dış bağlantılar