Hemedan Antlaşması

Hemedan Antlaşması
1730 yılına doğru Osmanlı ve İran coğrafyası
TürBarış antlaşması
İmzalanma4 Ekim 1727
YerHemedan, İran

Hemedan Antlaşması, 4 Ekim 1727 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile (İran'da yönetimi Safevîlerden ele geçirmiş olan) Afgan Hotakî Devleti arasında imzalanan ve 1723-1727 Osmanlı-İran Savaşı'nı Osmanlılar lehine sona erdiren barış antlaşması.

Antlaşma öncesi gelişmeler

Eşref Han

Osmanlı ordusunun 1723-1726 arasında Kafkasya ve Batı İran'daki geniş fetihleri, 1726 yılında Ancedan Muharebesi'nde alınan yenilgiyle durdu. Bununla birlikte, Osmanlı ordusunun geri çekilmesinin ardından Eşref Han Osmanlı ordusunu takip edecek kudrette de değildi. 1727 yılına gelindiğindeyse; Osmanlılar Hotakîler'e nihaî darbeyi vurmak için daha düzenli bir hazırlık içindeyken, Hotakîler ise II. Tahmasb liderliğindeki Safevîler'in İsfahan üzerindeki baskısına karşı koymakla meşguldüler.

Bu çerçevede Hotakîlerce Hemedan'daki Ahmed Paşa'ya önce Hacı İsmail ardından ise Molla Nusret adlı elçiler gönderilerek barış teklifinde bulunuldu. Ana Osmanlı ordusunun Kirmanşah'tan Hemedan'a gelerek taarruza hazırlandığı bir dönemde müzakereler başladı (23 Eylül). 4 Ekim'de ise 12 maddelik bir antlaşma üzerinde uzlaşıldı.

Antlaşma

Hemedan Antlaşması'na göre;

  • Hotakîler Osmanlıların 1723'ten beri Kafkasya ve Batı İran'daki toprak kazançlarını tanıdılar ve 1729 senesine kadar Osmanlılara vassal oldular[1][2]
  • Osmanlılar, Hotakîleri (Safevîler döneminde olduğu gibi) protokoler açıdan eşit muhatap olarak tanıdılar (2. madde). Bu çerçevede, Eşref Han'ın Şah unvanı Osmanlılarca kabul edildi.
  • Osmanlılar, Hotakîlerin İran'dan Osmanlı topraklarına kadar hac yolunun güvenliğini sağlama mesuliyetlerini de tanıdılar.
  • Taraflar, ticarî çıkarlarının korunması için karşılıklı olarak başkentlerinde görevli (kadı) bulundurma hakkı üzerinde uzlaştılar (6. madde).
  • Hotakîler, Basra kabileleriyle savaşmamayı ve Osmanlılar bu kabileleri tam hakimiyet altına alırlarsa bunların hakim olduğu (Basra Körfezi'nin kuzeyindeki) bölgelerdeki Osmanlı hakimiyetini tanımayı taahhüt ettiler (7. madde).
  • Hotakîler, Andecan Muharebesinden sonra işgal ettikleri Zencan, Sultaniye ve Abhar'ı Osmanlılara iade ettiler (10. madde).
  • Taraflar sınırın belirlenmesi için hudut komisyonu teşkili hususunda uzlaştılar (11. madde).

Antlaşma sonrası

1727 yılında imzalanan Hemedan Antlaşması'nın ömrü ise çok uzun olmadı. Osmanlı, Rus ve Afgan işgaline uğramış İran'ı ayağa kaldıran Nadir Şah 1729'da Afgan Hotakîler'i yenerek İsfahan'a girdi ve İran'daki Safevî hakimiyetini II. Tahmasb adına yeniden ihya etti. 1730 yılında ise Osmanlıların ele geçirdiği toprakları ele almak için taarruza geçti. Bunun sonucunda Osmanlılar kendilerini 1746'ya kadar kesintilerle süren şiddetli bir savaşın içinde buldular.

Nadir Şah'ın 1730 yılındaki hücumu ve Osmanlıların gafil avlaması İstanbul'da sarsıcı bir etki yarattı ve 1718'den beri süren Lale Devri'nin sonunu getiren Patrona Halil İsyanı'nın patlamasına yolaçtı.

Kaynakça

  1. ^ Shiraliyev, R. (2015). At the beginning of the XVIII century the reinforcing policy of the Safavid in the area of European countries. Гілея: науковий вісник, (102), 135-138. 
  2. ^ H., Aboul-Enein, Youssef (2012). Iraq In Turmoil : Historical Perspectives Of Dr. Ali Al-Wardi, From The Ottoman Empire To King Feisal. Naval Institute Press. ISBN 978-1-61251-100-9. OCLC 947057413.