Karadağca

Karadağca
Crnogorski / Црногорски
Telaffuz[tsr̩nǒɡorskiː]
BölgeBalkanlar
EtnisiteKaradağlılar
Konuşan sayısı232.108  (2011)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemiKiril, Latin (Karadağ alfabesi)
Resmî durumu
Resmî dil Karadağ
Tanınmış azınlık dili Sırbistan
 Arnavutluk
 Bosna-Hersek
Dil kodları
ISO 639-2cnr
ISO 639-3cnr
2011 yılında Karadağlı dilinin konuşulduğu bölgeler (kırmızı)

Karadağca veya Karadağlıca (Crnogorski jezik / Црногорски језик), ana ülke Karadağ'da ve komşu devletlerde (Sırbistan, Hırvatistan) konuşulan Güney Slav dilleri koluna mensup bir Sırp-Hırvatça varyantıdır. Aynı zamanda Karadağ'ın resmî dilidir. Karadağ dili veya Karadağlı dili olarak da isimlendirilebilir. Karadağ Anayasasının “dil ve alfabe” başlıklı 13. maddesinde Karadağlı dilinin resmîyeti ve alfabesi belirtilmiştir.[2]

Yazı dili ve ağız olarak Karadağlıca konuşurlarının sayısı 2011 yılı sayım verilerine göre, Karadağ’da 229.251 kişidir. Anılan konuşur sayısına Karadağ’ın çevresindeki ülkelerden Sırbistan’da 2.519, Hırvatistan’da 876 ve Slovenya’da 462 kişinin eklenmesiyle toplam konuşur sayısı 233.108 olur. Bu sayı 2011 yılındaki nüfus sayımında ana dilini Karadağlıca olarak belirtenleri gösterir.[1] Bazılarınca Hırvatça, Sırpça ve Boşnakçanın da beraber alındığı Sırp-Hırvat dilinin standartlaştırılmış bir formu olarak kabul edilmektedir.[3][4]

Alfabe

Ana madde: Karadağ alfabesi

Karadağcanın alfabesi Latin ve Kiril esaslı iki denk forma sahiptir. Anayasal olarak her iki yazı sisteminin eşit olması sebebiyle, Karadağ alfabesi iki paralel varyanta sahiptir. Alfabe 32 harften oluşur.[5]

Karadağ alfabesi Latin varyantı

Alfabe[6]
Sıra Harf Türk alfabesindeki dengi[5] Sıra Harf Türk alfabesindeki dengi[5]
1 A a A a 17 Lj lj /ly/ telaffuzuna yakın
2 B b B b 18 M m M m
3 C c /ts/ telaffuzuna yakın 19 N n N n
4 Č č Ç ç 20 Nj nj /ny/ telaffuzuna yakın
5 Ć ć Ç ç harfine yakın 21 O o O o
6 D d D d 22 P p P p
7 Dž dž C c 23 R r R r
8 Đ đ C c harfine yakın 24 S s S s
9 E e E e 25 Š š Ş ş
10 F f F f 26 Ś ś /sy/ telaffuzuna yakın
11 G g G g 27 T t T t
12 H h H h 28 U u U u
13 I i İ i 29 V v V v
14 J j Y y 30 Z z Z z
15 K k K k 31 Ž ž J
16 L l L l 32 Ź ź /zy/ telaffuzuna yakın

Karadağ alfabesi Kiril varyantı

Alfabe[6]
Sıra Harf Türk alfabesindeki dengi[5] Sıra Harf Türk alfabesindeki dengi[5]
1 А а A a 17 Н н N n
2 Б б B b 18 Њ њ /ny/ telaffuzuna yakın
3 В в V v 19 О о O o
4 Г г G g 20 П п P p
5 Д д D d 21 Р р R r
6 Ђ ђ C c harfine yakın 22 С с S s
7 Е е E e 23 Ć ć /sy/ telaffuzuna yakın
8 Ж ж J j 24 Т т T t
9 З з Z z 25 Ћ ћ Ç ç harfine yakın
10 З́ з́ /zy/ telaffuzuna yakın 26 У у U u
11 И и İ i 27 Ф ф F f
12 Ј ј Y y 28 Х х H h
13 К к K k 29 Ц ц /ts/ telaffuzuna yakın
14 Л л L l 30 Ч ч Ç ç
15 Љ љ /ly/ telaffuzuna yakın 31 Џ џ C c
16 М м M m 32 Ш ш Ş ş

Tarihçe

Dilin tarihi için MS 9. yüzyıla kadar inen görüşler ortaya atılmıştır. Buradan başlayarak “9-12. yüzyıl”, “12-15. yüzyıl”, “15-18. yüzyıl”, “18. yüzyıl-1830’lar”, “1830’lar-1914” ve “1914’ten günümüze olmak üzere alt dönemler belirtilmiştir.

Karadağlı dili, tarihte 1990 yılına kadar “Sırpça” olarak adlandırılmış ve sınıflandırılmıştır.[7] Dilin Sırpçadan ayrışması ve kendi standartlaştırılmış yazı dilinin oluşturulması 1990 yılında Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin dağılması sonrasında Karadağ bağımsızlığının savunucuları tarafından başlatılmıştır. Karadağlıca 2007 yılında Karadağ Anayasası'nda Karadağ'ın resmî dili olarak ilan edilmiştir ve dilin kullanımı devlet tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir.

Yazı diline iki yeni harf ve çeşitli imla kuralları eklenmiş olmasına rağmen bu yenilikler toplum içerisinde bazı kesimlerce kabul görmemiştir.[8] Bu gibi meseleler siyasi yaklaşım ve etnik aidiyetle ilgilidir. Karadağ’da ve civarında “Sırp” kimliğinden olan veya bu kimliği savunan kişilerde Karadağlıcanın kendi özerk varlığına karşı tutumlar görülebilir.

Kaynakça

  1. ^ a b İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 20. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
  2. ^ Karadağ Anayasası 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Karadağlıca)
  3. ^ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, "Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian".
  4. ^ Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), s. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."
  5. ^ a b c d e İğci, Alpay (2020). "Güney Slav Resmî Dillerinden Karadağlıcaya Genel Bakış". Balkanlarda Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları. 2 (2). s. 24. 7 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2020. 
  6. ^ a b Perović, Milenko; Silić, Josip; Vasiljeva, Ljudmila (2009). Pravopis crnogorskoga jezika i rječnik crnogorskoga jezika (pravopisni rječnik). Podgorica: Ministarstvo prosvjete i nauke Crne Gore. s. 8. 
  7. ^ cf. Roland Sussex, Paul Cubberly, The Slavic Languages, Cambridge University Press, Cambridge 2006; esp. v. pp. 73: "Serbia had used Serbian as an official language since 1814, and Montenegro even earlier.".
  8. ^ "CG: Niko neće crnogorska slova". Večernje Novosti. 1 Ekim 2013. 16 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2019. 

Dış bağlantılar