Kip (dilbilgisi)

Kip, dilbilgisinde konuşucunun tutumunu gösteren kategorilerdir.

İstenilen veya tasarlanan bir hareketi anlatan kiplerdir. Bu kiplerde açıkça bir zaman ifadesi bulunmaz. Dilek kipleri dörde ayrılır:

Emir kipinin eki yoktur ancak şahıs eki alabilir. Emir kipinde çekilen bir fiilde yalnızca fiil kökü ve şahıs eki bulunur. Bütün dillerde bu kip, acil durumlarda da kullanıldığından fiilin en kısa şeklidir. 1. tekil (ben) ve çoğul (biz) için çekimi yoktur:

• gel, gel-sin, gel-in(iz), gel-sinler
• git, git-sin, gid-in(iz), git-sinler
• yap, yap-sın, yap-ın(ız),yap-sınlar

Türkçede -meli/-malı ekleriyle oluşturulur.

• düş-meli, git-meli, al-malı, yap-malı

Türkçede -a/-e ekleriyle oluşturulur.

• gel-e-y-im, gel-e-sin, gel-e (3. tekil), gel-e-l-im, gel-e-siniz, gel-e (3. çoğul)

Türkçede -se/-sa ekiyle oluşturulur.

• O gelirse ben de gelirim.

Altay ve Ural dillerine dâhil olmayan dillerde kipler genellikle kelimenin sonlarına gelen eklerle oluşturulmazlar. Türkçedeki bazı kipler, mesela Hint-Avrupa dillerinde yoktur. Hint-Avrupa dillerinden Almancada istek kipi (Almanca: optativ) incelenecek olursa, Türkçede tek başına bir cümleyi oluşturan geleyim kelimesi, Almancaya şu şekillerde tercüme edilebilir:

• Ich soll (mal) kommen.
• Ich komme (mal).
• Ich möchte (mal) kommen.
• Ich darf (mal) kommen. …

Başka bir örnek:
Eski Yunanca: εἰ γὰρ πορεύοισθε, Latin harflerle: Yunanca: ei gar poreuoisthe, Türkçe: „Seyahat etseydiniz ya!“.

Sümerce gibi bazı dillerde dilek-şart kipi, birinci tekil şahıs için başka şekilde oluşturulmaktadır: