Kongo Cumhuriyeti

Kongo Cumhuriyeti République du Congo (Fransızca) Repubilika ya Kongo (Kituba) Republiki ya Kongó (Lingala) Kongo Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan Unité, Travail, Progrès(Fransızca) "Birlik, İş, İlerleme"
Millî marş La Congolaise
Kongo Cumhuriyeti konumu Kongo Cumhuriyeti haritası
Başkent ve	Brazzaville
Resmî dil(ler)	Fransızca
Tanınan bölgesel dil(ler)	Kongo/Kituba, Lingala
Demonim	Kongolu
Hükûmet	Üniter yarı başkanlık sistemi cumhuriyet
• Devlet Başkanı Denis Sassou Nguesso • Başbakan Anatole Collinet Makosso
Yasama organı	Parlamento
• Üst meclis	Senato
• Alt meclis	Ulusal Meclis
Tarihçe
• Bağımsızlık 15 Ağustos 1960
Yüzölçümü
• Toplam	342.000 km2 (64.)
• Su (%)	3,3
Nüfus
• 2018 tahminî	5.244.359 (117..)
• Yoğunluk	12,8/km2 (204.)
GSYİH (SAGP)	2019 tahminî
• Toplam	32,516 milyar $
• Kişi başına	7.119 $ [1]
GSYİH (nominal)	2019 tahminî
• Toplam	11,162 milyar $
• Kişi başına	2.444 $ [1]
Gini (2011)	40.2[2] orta
İGE (2019)	0.574[3] orta · 149.
Para birimi	Orta Afrika CFA frangı (XAF)
Zaman dilimi	UTC+1 (WAT)
Trafik akışı	sağ
Telefon kodu	242
İnternet alan adı	.cg

Kongo Cumhuriyeti, Afrika kıtasının orta batı bölümünde yer alan bir ülkedir. Kongo-Brazzaville olarak da adlandırılan ve 1969 ile 1991 yılları arasında Kongo Halk Cumhuriyeti olarak varlığını sürdüren ülkenin sınır komşularını (kuzeyden saat yönünde ilerlendiğinde) Kamerun, Orta Afrika Cumhuriyeti, Kongo DC, Angola'ya bağlı olan ancak anakara ile fiziki bağlantısı bulunmayan Cabinda bölgesi, Gabon ve Atlas Okyanusu oluşturmaktadır. Ülkenin başkenti Brazzaville'dir.

Ülke adı

Kongo Cumhuriyeti geçmişinde birçok kez resmi adında değişiklik yaşanmış olup, belli dönemlerde komşu ülke Kongo DC ile resmi olarak aynı isim kullanılmıştır. Aşağıdaki tabloda Kongo bölgesinin tarihsel isimleri yer almaktadır.

Kongo Bölgesi Tarihsel İsimlendirmeleri
Eski Belçika Kolonisi (Günümüzde Kongo Demokratik Cumhuriyeti)	Eski Fransa Kolonisi (Günümüzde Kongo Cumhuriyeti)*	Eski Portekiz Sömürgesi
1877'den itibaren kolonileşme	1880'li yıllarda kolonileşme**	1885'ten itibaren Portekiz-Kongosu
1885'ten itibaren Kongo Bağımsız Devleti	1903'ten itibaren Orta Kongo
1908'den itibaren Belçika Kongosu	1910 Fransız Kongosu
	1958'den itibaren Kongo Cumhuriyeti
Bağımsızlık 30 Haziran 1960	Bağımsızlık 15 Ağustos 1960
1960 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan) 1960 yılında Özgür Kongo Cumhuriyeti olarak direnişçiler tarafından bağımsızlık ilanı (26 ülke bağımsızlığı tanıdı, yaklaşık bir yıl sonra hükûmet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uğratılmıştır)	1960 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville olarak adlandırılan)	1956 Angola ile ortak yönetime sahip olan Portekiz Kongosu
1961 Federal Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan)[1] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,[2] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 1964'te direnişçiler tarafından Kongo Halk Cumhuriyeti'nin Stanleyville'de ilanı (sadece 7 ülke tarafından tanınmış, birkaç ay sonra hükûmet yanlısı askerler tarafından yenilgiye uğratılmıştır)
1964 Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Kongo-Léopoldville olarak adlandırılan) [3] 31 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.	1965 Kongo Cumhuriyeti (Kongo-Brazzaville olarak adlandırılan)
1966 Kongo Demokratik Cumhuriyeti (Kongo-Kinşasa olarak adlandırılan)
1971 Zaire Cumhuriyeti	1969 Kongo Halk Cumhuriyeti	1974 Portekiz Kongosu Angola tarafından ilhak edildi
1991/92 (Kongo-Zaïre) Mobutu tarafından yasaklanan Ulusal Egemenlik Meclisi tarafından Anayasa taslağı oluşturma
1997'den bu yana  Kongo DC	1991'den bu yana  Kongo Cumhuriyeti	1975'ten bu yana Cabinda, Angola'ya bağlı bölge  Angola
*Fransız Ekvatoral Afrikası'nın bir parçası olarak **1888-1910 Gabun'da Fransız-Kongosu'nun bir parçasıydı

Coğrafya

Kongo Havzası'nın en kuzeybatı bölgesinde yer alan ülkede Kongo nehri ve Ubangi nehri ülkenin doğu ve güneydoğu bölgelerinde sınır oluşturmaktadır. Başkent Brazzaville, Kongo nehrinin bir göl gibi genişlediği Malebo Havuzu üzerinde yer almakta olup, nehrin diğer kıyısında komşu ülke Demokratik Kongo Cumhuriyeti'nin başkenti Kinşasa yer almaktadır. Bu durumları ile Brazzaville ve Kinşasa dünya üzerinde birbirine en yakın başkentler statüsünü elde etmektedir.

Ekvator üzerinde kıtanın orta batı bölümünde yer alan ülke bitki örtüsü ve yaban hayat açısından zengin çeşitliliğe ve doğal alanlara sahiptir. Ülkenin toplamda sahip olduğu 5.504 km'lik kara sınırdan 201 km'si Angola (Cabinda bölgesi), 523 km'si Kamerun, 467 km'si Orta Afrika Cumhuriyeti, 2.410 km'si Demokratik Kongo Cumhuriyeti, 1.903 km'si Gabon ile oluşurken, ülkenin ayrıca Atlas Okyanusu'nda 169 km'lik sahil şeridi bulunmaktadır.

İklim

Ekvator çizgisinin ülkeyi neredeyse ikiye böldüğü Kongo Cumhuriyeti'nde bu özelliği nedeniyle tropikal iklim gözlemlenmektedir. Ülke içerisinde yıl içerisinde yaşanan iki yağmur sezonundan ilki Ocak-Mayıs dönemlerinde yaşanırken, ikinci yağmur sezonu Ekim-Aralık arasında yaşanmaktadır. Yıllık yağış ortalaması sahil kesiminde daha da az olmak üzere 1400 ile 1900 mm düzeyindedir. Atlas Okyanusu sahil şeritindeki dar kıyı ovalarında gözlemlenen Mangrov ve savan alanlarından ülkenin iç kesimlerine doğru ilerlendiğinde yüksek platolar gözlemlenmekte olup, Gabon sınırı yakınlarında 1.040 m yükseltilere ulaşmaktadır. Ülke topraklarının yarıdan fazlası, %57,2'si tropikal yağmur ormanları ile kaplı olan Kongo'nun, kuzeydoğu bölgelerinde Ubangi nehri ve Sanga nehrinin alt kısımlarında geniş bataklık alanları yer almaktadır.

Nüfus

Ülkede 2013 tahmini nüfus sayım verilerine göre 4,492,689 kişi yaşamaktadır. Ülke genelinde nüfusun yaş ortalaması 19,2 düzeyinde olup, nüfus yoğunlu km²'ye 11 nüfus ile düşük yoğunluk oluşturmaktadır.

Kongo Cumhuriyeti genç bir nüfusa sahip olup, 2020 tahmini verilerine göre %58,71'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,20'si 65 yaş ve üzerindedir.^[4]

0-14 yaş: %41.57 (erkek 1,110,484/kadın 1,089,732)
15-24 yaş: %17.14 (erkek 454,981/kadın 452,204)
25-54 yaş: %33.5 (erkek 886,743/kadın 886,312)
55-64 yaş: %4.59 (erkek 125,207/kadın 117,810)
65 yaş ve üzeri: %3.20 (erkek 75,921/kadın 93,676)

Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %68,7 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %2,34 düzeyindedir.^[4]

Etnik gruplar

Kongoluların %98'i kendisini Bantu etnik grubuna mensup olarak ifade etmektedir. Nüfusun %40'ı Bantu grubunun bir kolu olan Baskongo ve Vil-Kongo etnik gruplarına mensup olup, %25'i Batéké, %12'si Mboschi, %11'i Kuyu ve %6 Bavili etnik grubuna dahildir. Ülkenin kuzeydoğusundaki ormanlık ve bataklık alanlarında yaşayan Pigmeler ise nüfusun sadece %1'ini oluşturmaktadır. Ülke genelinde az sayıda Avrupalı da yaşamaktadır.^[5]

Dil

Kongo Cumhuriyeti'nde Fransa'nın sömürgesi olması nedeniyle bağımsızlık sonrası sömürge devletinin miras olarak bıraktığı Fransızca dili ülkenin resmi dili olmuştur. Fransızca haricinde Kongo Cumhuriyeti anayasasında Lingála ve Kituba dilleri ülke içerisinde ulusal iletişim dilleri olarak ifade edilmiştir. Lingála dili ülkenin kuzey bölgelerinde yaşayana nüfusun yarısı tarafından konuşulan bir dil konumundayken, Kituba dili ülkenin güney bölgelerinde yaşayan nüfusun büyük çoğunluğu tarafından konuşulmaktadır. Bu diller haricinde küçük halk toplulukları tarafından konuşulan geleneksel Kikongo, Mbosi, Koyo ve Teke dilleri mevcuttur.^[5]

Din

Ülke genelinde nüfusun %50'si Hristiyan dinine mensuptur. Fransa sömürgesi olduğu dönemlerde yapılan yoğun misyonerlik faaliyetleri neticesinde yerel dinlerden Hristiyan dinine geçen Kongoluların birçoğu da Katolik mezhebine bağlı olarak dinini yaşamaktadır. Ülke nüfusunun Hristiyan dinine mensup topluluklarının %40'ı Katolik mezhebinde iken, %10'u Protestan, %2'si ise 19. yüzyılda Almanya'da ortaya çıkan bir Hristiyanlık olan Yeni Apostolik Kilise'yi benimsemektedir. İslamiyet Kongo Cumhuriyeti'nde yoğun olarak görülen bir din olmayıp, ülke nüfusunun sadece %2'si İslami değerlere uygun yaşantısını sürdürmektedir. Ülke nüfusunun %48'lik dilimi ise Animizm ve diğer Afrika yerel dinlerine inanmaktadır.^[6]

Sosyal durum

Eğitim

Ülke genelinde okuma yazma oranı yüksek bir seviyede olup, 2003 verilerine göre bu oran %83,8 düzeyindedir. Erkeklerde %89,6 olan okuma yazma oranı, kadınlarda %78,4 seviyesindedir.^[7] Eğitim giderleri için GSYİH'den 2001 ile 2005 yılları arasında ayrılan pay 1991 yılında ayrılan paydan daha düşük bir konumda gerçekleştirilmiştir. Üniversite eğitiminin de mümkün olduğu ülkede, 16 yaşına kadar devlet tarafından ücretsiz eğitim alınması sağlanan okullara gitme mecburiyeti bulunmaktadır.

Sağlık

Ülkenin büyük bir nüfusunun açlık sınırının altında bir yaşam sürdürdüğü Kongo Cumhuriyeti'nde, 2010 yılı verilerine göre GSYİH'nin sağlık giderlerine ayrılan pay %2,5 düzeyinde yer almıştır. 2013 verilerine göre ülke genelinde ortalama yaşam 55,6 düzeyinde gözlemlenmekte olup, bu oran erkeklerde 54.27, kadınlarda ise 56.96 seviyesindedir.^[8]

Tarih

Kongo, ilk olarak 15. yüzyılda Kongo nehri ağzından Portekiz gezginlerin ve tüccarların gelmesi ile Avrupalılar ile tanışmıştır. O dönem bu bölgede hakimiyet süren Kongo Krallığı, Portekizli tüccarlar ile ticari faaliyetlerde bulunmuşlardır.

Fransız Ekvatoral Afrikası

1880'li yılların sonlarında Fransız hakimiyetin giren bölgede, İtalyan asıllı bir Fransız olan Pierre Savorgnan de Brazza (günümüzde Brazzaville onun adını taşımaktadır), Belçika kralı II. Léopold'un gönderdiği temsilciler ile mücadele ederek Kongo Havzası'nın Fransız hakimiyeti altına girmesi için uğraşta bulunmuştur. 15 Kasım 1884'ten 26 Şubat 1885 tarihleri arasında gerçekleştirilen Berlin Konferansı ile birlikte Avrupalı devletler günümüzde Demokratik Kongo Cumhuriyeti olan bölgeyi II. Léopold'un özel mülkü olarak kabul ederek kullanımına vermişlerdir. Burada Fransa 5 Şubat 1885 tarihinde diğer Kongo katılımcıları ile sınır çizgileri konusunda anlaşmaya vararak bölgelerini belirginleştirmiştir. Buna ek olarak 1882 ile 1891 yılları arasında çeşitli dönemlerde Kongo ile Ubangi nehirlerinin batısında kalan bölgelerin yerel liderleri ile kendilerini koruma vaatleri ile yapılan anlaşmalarla söz konusu nehirler sınır olarak belirlenmiştir.

1910 yılında günümüzde Kongo Cumhuriyeti (o dönem Merkez Kongo), Gabon, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Çad olan sömürge bölgelerini Fransız Ekvatoral Afrikası adı altında birleştiren Fransa, bölgenin başkentini de Brazzaville olarak belirlemiştir.

Kongo nehrinin aşağı kısımları gemi taşımacılığına uygun olmadığı için 1924 ile 1934 yılları arasında Brazzaville ile liman kenti Pointe-Noire arasında demiryolu bağlantısı sağlayan Fransa, bu şekilde bu bölgede faaliyetlerini devam ettirebilmiştir. 1940 yılında Fransa'nın yenilgisi ile sonuçlanan II.Dünya Savaşı neticesinde koloni yönetimi Charles de Gaulle önderliğinde oluşturulan Özgür Fransa hareketinin yanında yer almış, Brazzaville'de bu hareketin sözde başkenti olarak belirlenmiştir. Bölge 1945'ten bağımsızlığın elde edildiği yıla kadar Paris'teki ulusal mecliste Jean Félix-Tchicaya tarafından temsil edilmiştir.

28 Eylül 1958 yılında Fransız Ekvatoral Afrikası kolonisinin Fransa tarafında lağvedilmesi ile birlikte oluşturulan dört farklı koloniden biri olan Merkez Kongo, 28 Kasım 1958 yılında yapılan isim değişikliği ile Kongo Cumhuriyeti olarak adlandırılmış ve 15 Ağustos 1960 tarihinde de Kongo bağımsızlığına kavuşturulmuştur.^[9]

1960-1992 dönemi

1960 yılında kazanılan bağımsızlık ile ülkenin ilk devlet başkanlığı görevine eski bir Katolik papaz olan Fulbert Youlou getirilmiştir. Youlou, 1963 yılına kadar sürdürdüğü görevi boyunca ülkede etnik ve siyasi çatışmaların yaşanmasına engel olamamış, yaşanan olumsuzluklar üzerine 1963 yılında gerçekleştirilen darbe ile görevinden uzaklaştırılmıştır. Bu darbe sonrası kısa bir süre askeri rejim ile yönetilen ülkede Aralık 1963 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerde Alphonse Massemba-Débat devlet başkanlığına seçilmiş, Pascal Lissouba ise başbakan olmuştur.

Ülke Şubat 1964'te Çin ile Mart 1964'te ise Sovyetler Birliği ile diplomatik ilişkilere başlamış, 10 Ocak 1966 yılında ise ülkenin tek yasal partisi olan ve parti programında partinin devletin en yüksek organı olarak ifade edildiği Mouvement National de la Révolution (MNR) kurulmuştur. Ülkenin sahip olduğu askeri güç ise 23 Haziran 1966 tarihinde Ulusal Halk Ordusu ismini almıştır. Ağustos 1968 yılında yapılan yeni bir darbe ile görevden uzaklaştırılan devlet başkanı Massamba-Debat'ın yerine kısa süreliğine Alfred Raoul devlet başkanlığı makamına oturmuş, 31 Aralık 1968 tarihinde yapılan yeni bir değişiklik ile de Marien Ngouabi bu görevi üstlenmiştir. Ngouabi devlet başkanlığı döneminde ülkenin isminde ve bayrağında değişikliğe gitmiş, sosyalist simge ve isimler ile ülkesini Sovyetler Birliği'nin yakın müttefiki konumuna getirmiştir. 31 Aralık 1969 tarihinde yapılan bu değişiklikler sonucunda ülkenin adı Kongo Halk Cumhuriyeti olmuş, kurduğu Marksist-Leninist ideolojisindeki Parti Congolais du Travail-PCT (Kongo İşçi Partisi) ülkenin tek yasal partisi konumuna getirilmiş ve ulusal meclis lağvedilmiştir. Ülke tek partili, komünist sistem içerisinde diğer tüm sosyalist ülkelerin olduğu gibi Sovyetler Birliği ile iyi ilişkiler içerisinde bulunmuş ve Doğu Bloku'nun bir parçası olmuştur. 18 Mart 1977 yılında öldürülene kadar iktidarda kalan Ngouabi, bu tarihte uğradığı saldırı sonucu hayatını kaybetmiş, yerine Joachim Yhombi-Opango devlet başkanlığı makamına getirilmiştir. Yhombi-Opango'da yolsuzluk ve parti programını dışına çıktığı gerekçeleri ile görevinde alınmış, 5 Şubat 1979 tarihinde ise Denis Sassou-Nguesso bu makama getirilmiştir.

Sovyetler Birliği'nin yıkılışına kadar mevcudiyetini sürdüren ülke, 10 Haziran 1991'de ülke isminden Halk ibaresinin kaldırılmasıyla, bayrak ve armada yapılan değişiklikler ile tekrar günümüzde de varlığını sürdüren Kongo Cumhuriyeti ismini alarak, komünist düzenden tekrar demokratik bir yapıya geçmiştir.

1992'den günümüze

Sovyetler Birliği'nin yıkılması ile siyasi düşüncede de yaşanan değişimler ile tek partili sistemden vazgeçen ülke, yeniden çok partili bir düzene geçmiş, bu bağlamda 1992 yılında yapılan ilk bağımsız seçimlerde Sassou-Nguesso'yu yenen Pascal Lissouba devlet başkanlığı koltuğuna oturmuştur. 31 Ağustos 1992'de göreve gelen Lissouba, Kasım 1992'de meclisi feshederek, 1993 seçimlerine girmiş ve tartışmalı bir şekilde kazanmıştır. Yaşanan bu durum karşısında ülkede ortaya çıkan çatışma ve düzensizlik Şubat 1994'e kadar devam etmiştir.

Temmuz 1997 için planlanan seçimler öncesinde Lissouba ve Sassou-Nguesso destekçileri arasında başlayan çatışmalar neticesinde, devlet başkanı Lissouba'nın askeri birlikleri 5 Haziran'da Sassou-Nguesso'nun Brazzaville'de bulunan evini çevrelemesi ve Sassou-Nguesso'nun kendi birliklerine saldırma emri vermesi üzerine şiddetlenen çatışmalar dört ay boyunca sürmüş, bu dönemde başkent Brazzaville büyük hasar görmüştür. Ekim 1997'de Angola askeri birliklerinin, eski devlet başkanı Sassou-Nguesso'nun yanında çatışmalara müdahale etmesi sonucu Ekim ortası Lissouba devrilerek Sassou-Nguesso yeniden devlet başkanı makamına getirilmiştir. Sassou-Nguesso son olarak 2016 yılında yapılan seçimleri de kazanarak günümüzde de Kongo Cumhuriyeti'nin devlet başkanlığı görevini yürütmektedir.^[10]

2009 yılında kaldırılan başbakanlık makamının Nisan 2016'da yeniden oluşturulması ile birlikte Clément Mouamba yedi yıl aradan sonra ülkede ilk başbakan olarak bu makama getirilmiştir. Mayıs 2016 itibarıyla da kabinesini oluşturan Mouamba, görevine başlamıştır.^[11]

Siyaset

Kongo Cumhuriyeti, 20 Ocak 2002 tarihinde yapılan referandum ile kabul edilen ve 20 Ağustos 2002 tarihinde de resmen yürürlüğe giren karar neticesinde başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Ülkede Ulusal Meclis ve Senato olmak üzere iki yasama meclisine sahiptir. Ulusal mecliste bulunan 137 sandalyenin, beş yılda bir yapılan seçimler ile üyeleri belirlenirken, 66 sandalyeye sahip senato üyeleri ise altı yılda bir yapılan seçimlerle belirlenmektedir. Ülke içerisinde etkinliği en fazla olan parti ise Parti Congolais du Travail-PCT 'dir.

Ülke yönetiminin en üst kademesinde ise devlet başkanı yer almaktadır. Devlet başkanı silahlı kuvvetlerin başkomutanının olmasının yanı sıra 2009 ile 2016 yılları arasında başbakanlık makamı kaldırıldığı için aynı zamanda hükûmetin de başında yer almaktaydı. 23 Nisan 2016 tarihi itibarıyla başbakanlık makamının yeniden oluşturulması ile birlikte hükûmete başbakan başkanlık etmektedir. Devlet başkanı mutlak çoğunluk ile yedi yıllık bir süre için bu göreve getirilmekte olup, ikinci bir yedi yıl içinde seçilme hakkı bulunmaktadır.

İdari yapılanma

Kongo Cumhuriyeti üniter bir devlet yapısı ile yönetilmekte olup, toplamda 12 adet ile sahiptir. Merkezi bir yönetim ile yönetilen illerden biri konumunda olan Pointe-Noire Belediye, başkent Brazzaville'de Başkent Belediyesi ile farklı bir statüye sahiptir.

Ülkenin en büyük dört şehir şu şekilde sıralanmaktadır: Brazzaville 1.408.150 kişi, Pointe-Noire 829.134 kişi, Dolisie 128.032 kişi ve Nkayi 63.104 kişi.^[12]

Ekonomi

Ülke topraklarında var olan zengin yeraltı madenleri ve petrol yatakları olmasına rağmen, ülke genelinde yüksek işsizlik oranı yaşanmakta, yönetim, idari ve ulaşım ağı alanlarında büyük eksiklikler gözlemlenmektedir. Bu tür zenginliklere rağmen ülkenin dış borcu yüksek düzeyde seyretmekte olup, birçok gıda maddesi yurt dışından ithal edilmektedir.

Tarım faaliyetleri yok denecek kadar az olan ülkede, ekimi yapılan birçok ürün şahsi tüketim için ekilmektedir. Şahsi tüketim için genelde manyok, yam, mısır, fındık ve plantains ekimi yapılmaktadır. Ülkede petrolün yanı sıra kahve, kakao ve şeker kamışı gibi tarım ürünleri de da az da olsa ihraç edebilmek için yetiştirilmektedir.

Yeraltı zenginlikleri açısından birçok madene sahip olan ülkede yüksek miktarda potasyum, demir ve bakır cevheri, altın, fosfat, magnezyum ve boksit bulunmaktadır. Ülkenin ihracat ve ithalat bilgileri şu şekildedir:^[13]

İhracat: $12.14 milyar (2012 tahmini)

İhraç ürünleri: Petrol, kahve, kakao, şeker kamışı

İhracat yapılan ülkeler: Çin %38,9, Amerika Birleşik Devletleri %12,9, Fransa %9,5, Avustralya %8,8, Hollanda %6,8, İspanya %5,3, Hindistan %5,3 (2012)^[14]

İthalat: $5.835 milyar (2012 tahmini)

İthalat ürünleri: Sanayi ekipmanları, inşaat malzemeleri, gıda maddeleri

İthalat yapılan ülkeler: Fransa %19,2, Çin %13,3, Brezilya %9,0, Amerika Birleşik Devletleri %6,1, Hindistan %5,7, İtalya %4,8, Belçika %4,3 (2012)^[15]

Ulaşım

Ulusal karayolları

Ayrıca bakınız

• Kongo Halk Cumhuriyeti

Kaynakça