Nomifensin
Nomifensin, trisiklik antidepresanlardan farklı bir yapıya sahip, aminoketon sınıfına dahil olan ve norepinefrin-dopamin geri alım inhibitörü (NDRI) olarak çalışan bir antidepresan ilaçtır. 1976 yılında Hoechst AG (şimdi Sanofi) tarafından geliştirilmiş ve 1980'lerin başında piyasaya sürülmüştür. Ancak, bazı ciddi advers reaksiyonlar nedeniyle 1986 yılında piyasadan çekilmiştir.
Kimyasal Yapı ve Özellikler
- Kimyasal Adı: 2-Metil-1-fenil-3-(N-morfolin)propan-1-on
- Moleküler Formül: C₁₄H₁₉NO₂
- Moleküler Ağırlık: 233.31 g/mol
- CAS Numarası: 3200-78-4
- Yapı: Nomifensin, trisiklik ve tetrasiklik antidepresanlardan farklı olarak aminoketon yapısına sahiptir ve bupropiona kimyasal olarak benzer.[1]
Farmakoloji
Nomifensin, esas olarak norepinefrin ve dopamin geri alımını inhibe ederek etki gösterir. Serotonin sistemine etkisi minimaldir, bu da trisiklik antidepresanlarla karşılaştırıldığında daha az sedasyon ve antikolinerjik yan etki yaratmasını sağlar.[2]
- Norepinefrin Geri Alım İnhibisyonu: Nomifensin, sinaptik aralıkta norepinefrin seviyelerini artırarak uyanıklık, enerji ve motivasyonu artırır.
- Dopamin Geri Alım İnhibisyonu: Dopamin seviyelerini artırarak ödül sistemini güçlendirir ve depresyonun bazı semptomlarını hafifletir.
- Serotonin Üzerine Etkisi: Serotonin geri alımı üzerinde çok az etkisi vardır, bu yüzden SSRI'lara kıyasla anksiyete üzerinde daha az etkilidir.[3]
Kullanım Alanları
Nomifensin, özellikle majör depresif bozukluk ve distimi gibi depresyon türlerinin tedavisinde kullanılmıştır. Trisiklik antidepresanlara kıyasla daha az sedasyon yapması ve antikolinerjik yan etkilerinin düşük olması nedeniyle tercih edilmiştir.
Nomifensin ayrıca aşağıdaki durumlarda da araştırılmıştır:
- Kronik yorgunluk sendromu
- Parkinson hastalığında dopamin eksikliği tedavisi
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) (deneysel kullanım)
- Fibromiyalji ve kronik ağrı sendromları[4]
Tarihçesi ve Piyasadan Çekilmesi
Nomifensin, 1976 yılında Avrupa'da ve 1981'de ABD'de Merital ticari adıyla piyasaya sürülmüştür. Ancak, 1980'lerin ortalarında ilacın hemolitik anemi, böbrek yetmezliği ve anafilaktik reaksiyonlar gibi ciddi advers etkileri olduğu rapor edilmiştir.
1986 yılında artan güvenlik kaygıları nedeniyle üretici firma Hoechst AG, ilacı gönüllü olarak piyasadan çekmiştir.
Nomifensin'in çekilmesine neden olan başlıca sorunlar:
- Hemolitik Anemi: İlacın bağışıklık sistemini tetikleyerek eritrosit yıkımına neden olduğu bildirilmiştir.
- Hipersensitivite Reaksiyonları: Anafilaksi ve şiddetli alerjik reaksiyonlar gözlenmiştir.
- Hepatotoksisite ve Nefrotoksisite: Karaciğer ve böbrek fonksiyon bozuklukları rapor edilmiştir.
Bu yan etkiler nedeniyle, nomifensin ticari kullanımdan tamamen kaldırılmıştır.[5]
Yan Etkiler ve Güvenlik
Sık görülen yan etkiler:
Ciddi yan etkiler:
- Hemolitik Anemi: Bağışıklık sisteminin eritrositleri hedef alması
- Anafilaktik Şok: Şiddetli alerjik reaksiyonlar
- Karaciğer ve Böbrek Yetmezliği
- Hipertansiyon ve Kardiyovasküler Sorunlar
Nomifensin'in bu ciddi yan etkileri, ilacın güvenliğini tartışmalı hale getirmiş ve piyasadan çekilmesine yol açmıştır.[6]
Nomifensin ve Diğer Antidepresanlarla Karşılaştırma
| Özellik | Nomifensin | Trisiklik Antidepresanlar | SSRI’lar |
|---|---|---|---|
| Ana Etki Mekanizması | Norepinefrin ve Dopamin Geri Alım İnhibisyonu | Serotonin ve Norepinefrin Geri Alım İnhibisyonu | Serotonin Geri Alım İnhibisyonu |
| Sedasyon | Düşük | Yüksek | Orta |
| Antikolinerjik Etkiler | Düşük | Yüksek | Çok Düşük |
| Kardiyotoksisite Riski | Orta | Yüksek | Düşük |
| Ana Kullanım Alanı | Majör Depresyon | Depresyon, Anksiyete | Depresyon, Anksiyete |
Nomifensin, SSRI’lara göre daha farklı bir etki mekanizmasına sahip olup, dopamin sistemine etki eden az sayıdaki antidepresandan biridir. Ancak, ciddi advers etkileri nedeniyle kullanımı tamamen sona ermiştir.[7][8]
Modern Alternatifler
Nomifensin’in dopamin sistemine etkili olması nedeniyle, günümüzde benzer etki mekanizmalarına sahip bazı ilaçlar depresyon tedavisinde kullanılmaktadır:
- Bupropion: Norepinefrin-Dopamin Geri Alım İnhibitörü (NDRI), nomifensine benzer bir profil gösterir ancak daha güvenlidir.[9]
- Reboksetin: Norepinefrin geri alım inhibitörü olarak etki gösterir.
- Vortioksetin: Serotonin modülatörü olup kognitif işlevleri artırabilir.
Bu ilaçlar, nomifensinin olumsuz etkilerinden arındırılmış alternatifler olarak günümüzde yaygın olarak kullanılmaktadır.[10]
Ayrıca Bakınız
Kaynakça
- ^ RICHELSON, ELLIOTT (1994). "Pharmacology of Antidepressants—Characteristics of the Ideal Drug". Mayo Clinic Proceedings. 69 (11): 1069-1081. doi:10.1016/s0025-6196(12)61375-5. ISSN 0025-6196.
- ^ DAVIS, GLENN C. (1983). "Clinical Pharmacology in Psychiatry: Neuroleptic and Antidepressant Research". American Journal of Psychiatry. 140 (3): 361-361. doi:10.1176/ajp.140.3.361. ISSN 0002-953X.
- ^ &NA; (1986). "Psychosis Associated with Withdrawal of Nomifensine Therapy". Journal of Clinical Psychopharmacology. 6 (5): 314. doi:10.1097/00004714-198610000-00017. ISSN 0271-0749.
- ^ Greenblatt, David J.; Shader, Richard I.; MacLeod, Stuart M.; Sellers, Edward M. (1978). "Clinical Pharmacokinetics of Chlordiazepoxide". Clinical Pharmacokinetics. 3 (5): 381-394. doi:10.2165/00003088-197803050-00004. ISSN 0312-5963.
- ^ "CSM Update: Withdrawal of nomifensine". BMJ. 293 (6538): 41-41. 5 Temmuz 1986. doi:10.1136/bmj.293.6538.41. ISSN 0959-8138.
- ^ SHADER, RICHARD I.; GREENBLATT, DAVID J. (1986). "Nomifensine???A Farewell and Future Concerns". Journal of Clinical Psychopharmacology. 6 (3): 133. doi:10.1097/00004714-198606000-00001. ISSN 0271-0749.
- ^ "WHO Expert Committee on Drug Dependence: Twenty-eighth report". PsycEXTRA Dataset. 1993. Erişim tarihi: 17 Şubat 2025.
- ^ Charney, Dennis S.; Heninger, George R.; Sternberg, David E. (1982). "Failure of chronic antidepressant treatment to alter growth hormone response to clonidine". Psychiatry Research. 7 (2): 135-138. doi:10.1016/0165-1781(92)90085-h. ISSN 0165-1781.
- ^ Davis, Rick; Wilde, Michelle I. (1996). "Mirtazapine". CNS Drugs. 5 (5): 389-402. doi:10.2165/00023210-199605050-00007. ISSN 1172-7047.
- ^ Commissioner, Office of the (15 Ocak 2025). "U.S. Food and Drug Administration". FDA (İngilizce). 15 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2025.