Lebanon
Ripanen Kunghekwo (黎巴嫩共和國）
Thnganan Ripanen, gaga mniq hunac hraan hidaw(Siya) na Yacow, hraan hidaw Ticunghay, huhay ksun klwaan Cungtung. Daya hraan hidaw o mlutuc dha Siryuya, hunac o mskiyig dha Yiserey/Parestan, gqian hidaw o msdalih dha Ticunghay. Ris ripanen ga pnluban dh aka Citucyaw, mniq Cungtung o ida ini kpiya ka Kunghekwo ni msgqian hidaw ka kndusan dha. Ruwan klwaan Ripanen ga niqan pnlalay na alang ni hncian qyqaya knglangan, snbiyaw bi wada niqan hmrinas 5,000hngkwasan na ris, mniq Ryuyowyey o ida niqan bi hangan na uri.
Pnyahan kari (語源)
Hangan dgiyaq ksun, pneiyah Sanyucu kari Feynici, pusu na kari o : l-b-n, ririh na o embhgay, saw bi pnaah pungpung dgiyaq huda embhgay ka hanganna nii. Gaga sapah patas Aypora na bnatas patas sbiyaw, Ciarceymey cass ni kska patas suyang Siporay, ida mtna mnrngaw hangan Ripanen kana. Hangan Ripanen Kunghekwo ga ida pnaah dgiyaq Ripanen, jiyax 22 idas11 hngkawas 1943 siida ini qlhangi Fakwo dni wada nanaq pgarang saw murux ku nanaq da.
Ris (歷史)
Brah hngkawas 1937 siida, smnruwa ka Fakwo, titu nniqan Ripanen sbiyaw ga ida rngagan dha ripanen ka nniqan mincu cc Syuriya, ida niqan bi ris ni bnsiyaq balay ka nniqan dha. Hangan nii ga ida qntaan brah sci 25-brah sci 23 na pa patas Aypora na. Brah bi hngkawas 2000 siida, seejiq Feynici o gaga mniq dxgal nii, sayangdo brigan Ripanen ga ida qtaan kjiyax ka snalu dha kndadax truma dxgal ciway seejiq Feynici.
Ida tg1 mtqirig elug babaw karac nFeycowka mincu kaseejiq Feynici, gnbgurah sbatas kari Feynici. Ida mnhuma syangpo sexual na ka Ripanen, dbowqax na qhuni ga, ida pusu bi qyqaya ssalu sapah dkiyig klwaan.Quri saw gisu kghak bnatas o ida tduwa qtaan ruwan suyang pataska. Bukuy do, wada mluk Ripanen ka Kurwoma, smalu klaan bi ana ima na sapah teyku Parpey. Sapah teykung nii ga ida malu bi snkuan dha ni paru bi sapah Kurwoma sbiyaw uri.
Yasa gaga tmsqur elug saan ppaisYa Fey Ow ka Ripanen, kiya ni ida egu bi ka mincu mnluk Ripanen. Ida mnlutuc knlwaan Ayci, Yasu, Papirun, Pos ni Rwoma; Paah Sci 7 bitaq pnaah Sci16 maa nArapo Tikwo uri. Hngkawas 1517 siida ida lkan Etuman Tikwo. Bukuy tg1 ppais knglangan do, maa klwaan Fakwo. Idas 6 hngkawas 1941 siida, empsaping Yingkwo ga niqan Putwey Fakwodmayaw mluk Ripanen. Idas 11 do, Putwey Fakwo ga mgarang saw pklawa Ripanen. Jiyax 22 idas 11 hngkawas 1943 do mtutuy nanaq ka Ripanen ini klwai Fakwo da, phiyug Ripanen Kunghekwo. Idas 12 hngkawas 1946 do Ying, Fa ga ini eniq Ripanen da.
Hngkawas 1975 bitaq hngkawas 1990 siida, ppais siida wada sliqan kana ka sapah
Idas 4 hngkawas 1975 siida, ruwan Ripanen Citucyaw niYisrancyaw ga mspais da.Syuryuya ga paah idas 10 hngkaas 1976, asi eniqRipanen ka empsaping Ripanen, kiya ni dmayaw ptutuy ruwan klwaan na Cncutan yowcitwey; Manu ka Yiserey ga tmnais kmlawa hunac Ripanen.
Ldas 10 hngkawas 1989 siida, Yi, Ci dha qpruhan yiyueyndhqun ka “psdhug Tayifu”, emkingal masug cngc cyueynri dungan. Hngkawas 1990 mnhdu ppais ka ruwan Ripanen. Jiyax 26 idas 4 hngkawas 2005 siida, Syuriyaga ksaw pnrngagan Reynhekwo ni ini eniq Ripanen da, mhdu 29 hngkwasan asi klawa Ripanen da. jiyax 12 idas 7 hngkawas 2006 do, manu ka Yiserey ni Cncutang Ripanen ga mtjiyan duri; jiyax 14 idas 8 do manu ka Yiserey ni Cncutang Ripanen ga smruwa pnrngagan Reyhekwo snpgan 1701, tduwa ini ppais da. jiyax 7 idas 6 hngkawas 2009 do, manu ka Ripanen ga mnuda mgaaw yihwey tg14 cey, Saate-Hari ka
Cngc (政治)
Cungtung Ripanen o kika qbsuran bi klwaan Ripanen, sbiyaw han o ida Teyncucyaw Marungpay empsaping ka peuda, Cungri Ripanen o kika pusu bi tunux cngfu Ripanen. Kwohwey Ripanen ga ida yiyueync , mgaya bi yihwey mincuc, niqan 260 cngtang, kghak ka biyax, iyux ktnaan ka knmalu kana tangpay kika mduuy piri taypyawc ksun, ungac cngtang o ida mabang malu kiya wah! Pusu bi cngtang o niqan:
Cangcyangtang na Ripanen :pnhiyug idas 11 hngkawas 1936, Teyncucyaw Marungpay cngtang, msdalih gqian hidaw.
Cngcutang: pnhyugan hngkawas 1982, msdalih ka dhaYisrancyaw cayey pusu cyawpay cngtang, msdalih Yirangni syuriya, smruwa phngun ka Yiserey msa, miniq hunac Ripanen o ida niqan paru bi biyax dha.
Sneasug singcn (行政劃區)
Ripanen ga snakan Peyrute, daya, hungac, dgiyaq Ripanen, Peyqa, Aqaar, Paarpeyqe-Hearmeyre, Meyre, Napatiya dnii 8 sng,
Pusu alang o Peyrute (Beirut), yabi 150 kbuhug hiyi, kana ka sjiqan klwaan o wada hari 40%, ida kskaan cngc ni cingci klwaan Ripanen. Ida hini ka kskaan bi niqan balay hangan sangyey, cinnung, cyawtung, ryuyow nisinun cupan Cungtung, ini uda pspais ka ruwan klwaan han o ida thnganan “Cungtung Pari”.
Tiri (地理)
Gaga miniq gqian hidaw Yacow ticyu ka Ripanen, mskiyig ka dha Ticunghay, niqan 225km2 (140 ingri) knbragan ka kiyug gsilubg na hraan hidaw ni dya o mskiyig dha Syuriya, hunac o mskiyig dha Yiserey. Ayus Ripanen ni Syuriya ga niqan 375 km2(233 ingri), ayus Ripanen ni Yiserey o niqan 79 km2 (49ingri). Kska Keran kawti hiya ga niqan kingal ka nluk Ripanen Sapa nungcan ksun, ida niqan kari na ka Yiserey ni Syuriya, ida wada ssusan Reynhekwo ka ayus dha da. Dxgal Ripanen ga ida snegaaw dgiyaq kana, wana bi kiyig gsilung ni dxgal ayug Peyqa ka breenux hari, hini ga kika pusu bi nungyey Ripanen.
Karac Ripanen ga nTicunghay cihow, karac kiyig gsilung ga misan o muxul ni mrusaw, rbagan do mtalux ni mdngu, quyux kingal kngkawas o yabi hari 900ml, dgiyaq o dhuq hari 2000ml. Nasi saw daya dgiyaq o mskuy ni truma 0 spgan, misan do thuda paru. Qtaan ka dha kiyig na o ida qmuyux ni egu hari ka qsiya qnuyux na, manu ka daya hraan hidaw ni duma na o, yasa niqan bowqax ddgiyaq, htran na ka pneiyah Ticunghay rulung quyux, kika ini hari quyux kida.
Sbiyaw balay han o kska bbuyu Ripanen ga niqan egu bi qhuni syueysung ksun, manu ka snkrayan klwaan dha o ida niqan hnruan nii. Kiya ni yabi piya na sci mawyi ksun do wada dha pryuxan qyqaya kana ka rnaaw syueysungda.
Waycyaw (外交)
Syuriya
Malu balay pnluban dha ka Syuriya ni Ripanen,Etumatikwo siida ida mnsupu “paru Syuriya sng” ka dhiya, wada bitaq 350 hngkwasan. Sci 19, tjiyan ka Rpanen Marung cyawpay ni Teruc cyawpay, Etuman Tuarci ga yasa Fakwo, iyux na qmlahang Citucyawtu ka dgiyaq cyawcyu plaxan na kaSyuriya. Mnhdu mspais do, Ripanen o klwaan Fakwo, Syuriya o klwaan Ingkwo kida.
Hngkawas 1920 Reyhekwo ga bqanan na Fakwo ka Syuriya ni Ripanen, dha klwaan nii wada murux nanaq hngkawas 1941 ni hngkawas 1943 da. Syuriyaga ida ini snhiyi saw wada murux ka Ripasun na, sun na nhiya ka Ripanen na. Mspais ka ruwan klwaan Ripanen siida, 3.5 kbuhug “Arapo pskluuy putwey” Syuriya musa klwaan Ripanen, psdhug kiyig klwaan, qmlahang kndusan kleegan sjiqan Ripanen, psdakar miya mrbul pusu klwaan; Mdakar Yiserey mrmux Ripanen uri; Mniq ruwan Ripanen phiyug brax ni sklawan na Ripanen.
Hngkawas 1989 kleegan qpruhan Ripanen ga matas patas “Tayifu supu phdug”, psaping Syuriya ga mnhdu ppais ka ruwan Ripanen do kmdudul musa klwaan dha nanaq da. Ruwan klwaan Ripanen Cituctu ga ida msdakar bi miyah ruwan klwaan ka pasping. Qpruhan psaping Syuriya ga msa rmngaw ida cngfu Ripanen ka mlawa mnan iyah pdhug klwaan nami. Idas 5 hngkawas 1991 siida mnatas patas “phdug mddayaw Ri Syu”, idas 9 do mnatas patas “phdug psblayiq”, patas nii ga asi ka pqlahang biRipanen ka Syuriya. Nasi yahun mrmux Yiserey ka Ripanen do, tduwa mlawa Syuriya miyah dmayaw ka Ripanen.
Syuriya ga ida bsiyaq balay ini sruwa msdangi dha Ripanen, yasa Syuriya ga hniyan niya wada tquan meayus Fakwo uxay nSyuriya msa. Idas 2 hngkawas 2005 do, manu ka brah na Cungri Ripanen Hariri ga wada dha pqilun da, manu ka Syuriya ga mapa paru cniyug pnaah eseisil klwaan, kiya ni mhdu nniqan dha Ripanen 29 hngkwasan ka psaping Syuriya. Jiyax 15 idas10 hngkawas 2008 do Syuriya ni Ripanen ga mniq Tamaske matas reyhe kungpaw, phiyug pnluban dha msdangi da.
Pacistan (巴勒斯坦)
Paah hngkawas 1958 siida, hbaraw na nanmin Parestanga miyah qduriq Ripanen, ida smruwa dArapo ka dhiya. Musrin Ripanen ga lmnglung saw hbaraw ta ka ita, naka ta tduwa mduuy egu cngcyueyn ka ita dh aka Citucyawtu msa. Kiya ni dmudul brbul ni iyux mangal cngcyueyn, hici do jiyagan Amirika ni wada ini baka mipix na kacngfu da. Hngkawas 1970 ceyfang cuc Parestan o maku kndadax Yutan thjilun dhuq Ripanen ka Cungpu dha, ida mneegu hmrinas ayus ni musa mrmux daya Yiserey, manu ka gaga klwaun Citutu na cngfu Ripanen o iyux balay mdakar. Ceyfang cuc Pacistan ga ida gaga mguy lmkuh Musrin ruwan klwaan Ripanen. Hngkawas 1975 siida, bnrbulan ruwan klwaan Ripanen ga ida Musrin ni Parestan o kingal qpruhan, Citutu o kingal qrpuhan mspais, mnhdu hngkawas 1991 do, maa mhuqil ka 14 kbuhug hiyi ni wada sliqan kbkuy hpucing meyyueyn ka cingci uri.
Hnbragan seejiq (人口)
Pusu bi sjiqan Ripanen o mArapo na seejiq Ripanen (snegaaw lutuc seejiq Feynici sbiyaw ni seejiq Arami), niqan 95%, rahuq na o snhiyi Citu cungcyaw na seejiq Yameyniya yabu niqan 4%, duma na sjiqan o yabi niqan 1% kiya. Skari kari Arapo ka klwaan Ripanen, kari Fakwo ni kari Ingkwo ka djiyun dha uri.
Snpgan hngkawas 2008, kana ka hbragan seejiq klwaan Ripanen o yabi 410 kbuhug hiyi (uxay ka bsiyaq mniq Ripanen na 50 kbuhug Parestan Arapo nanmin), kska na mdka hbragan seejiq o ida gaga mssli Peyrute ni Ripanen dgiyaq dha Sng, duma na mdka o gaga mniq duma na 6 Sng.
Sayang dga kska hbragan seejiq Ripanen o, Citutu o niqan 40.6%, Musrin o yabi niqan 54%, Teruc cyawpay o yabi hmrinas hbragan seejiq klwaan, kska na hbragan eseisil klwaan seejiq Riyi Citutu o ida hbaraw bi kiya, kana hbragan seejiq Riyi o yabi niqan 1500 kbuhug hiyi gaga mniq knglangan. Pusu balay o gaga mniq Meycow, Owcow, Feycow ni kiyig gsilung klwaan, ida ini kpiya kaseejiq Cunghwa gaga mniq Ripanen.
Cungcyaw (宗教)
Hbragan seejiq kleegan cungcyaw (snpgan hngkawas 2014)
Yisrancyaw (54%)
Citu cungcyaw (40.4%)
Teruc cyawpay (5.6%)
Citu Cungcyaw: Ris Citu Cungcyaw Ripanen o idabsiyaq bi da, brah murux nanaq han o ida snegaaw Citutu, yabi hari 53%. Kiya ka kiya o kingal Sci nii ga, yasa knttu mrudu ni hbaraw ka thjil ni mlih ka tnqilan Citutu Ripanen, hbragan seejiq sayang o wana 40% da. kska na hiya o niqan Marungpay Teyncucyaw, Sira Cngcyaw, prhulan Yameyniya Cungcyaw ni Cngcyaw yuriya dnii kleegan Cyawpay. Djiyan kari prhulan o niqan kari Sira, kari Arami, kari Yameyniya ni kari Arapo.
Yisrancyaw: Mniq ska klwaan Arapo o ida wana Ripanenka ungac hari hnang ni sjiqun Yisrancyaw. Kiya ka kiya ni yasa tmlaqi bi ka tnsapah Musrin ni hbaraw bi ka seejiq Parestan miyah thjil Ripanen, kiya ni hbragan seejiq Ripanen sayang do wada kmdudul mrana ni yabi dhuq hari 54% ka knhbragan na mniq klwaan da. kska na hiya o Syunnipay ni cayeypay.
Teruc cyawpay: Ida murux na cyawpay ka Teruc cyawpay ksun, kndadax sida Yisran cyaw cayeypayYismayi ka hiya, snhiyi kingal balay Utux baraw. Teruc cyawpay ga mniq klwaan Ripanen o niqan 4.6% ka hbragan na seejiq.
Cyuns (軍事)
psaping Ripanen M113(2008)
smqaya rulu kulu psaping Ripanen
Ungac hari biyax na ka cyuns Ripanen, ungac brahan smiyuk hunac na embiyax na Yiserey.
Biyax msaping: yabi 40,000hiyi.
Qyqaya wuci: brah Sureyn o smalu Tanqe, Meykwo o ppais siida ka Yueycan niqan sapah skaya dnii.
Cingci (經濟)
Snalu baga Mucyangyey Ripanen
Ungac qwangcan, ini kbiyax ka pusu kungyey, smtama bi Kungyey, ida ini ka krana ka nungyey na, hiyi qhuni ni ssama o kika pusu bi pnegalang dha, stngi uqun dha o asi ka kndadax eseisil klwaan, Sangyey ni Fuwuyey o kika pusu bi cingci . Ppana o muda babaw gsilung ni skaya baraw karac ka pusu balay, seejiq dha ga ida niqan egu bi haya knglangan uri.
Ripanen ga seejiq gaga mniq alang paru o, ida niqan bi hangan dha sangyey ciyey. Wada bsiyaq bi pnhiyug sangyey wangru dha nanaq mniq knglangan ka wada thjil eseisil klwaan na seejiq Ripanen. Kiya ni kndadax eseisil klwaan peiyah hbangan dadal dha ruwan klwaan, kana o niqan 56 hpucing meyyueyn, mniq cingci Ripanen o niqan 1/5. Ruwan klwaan Ripanen ga ida niqan egu bi mkla , hnbragan na o mniq kana ka biyax mqpah o ida mtna saw klwaan Owcow, ida dhiya ka egu bi gaga mniq klwaan Arapo.
Ana nanaq niqan smngari ka qsiya ni mhru ana manu ka dxgal ka Ripanen, dungus bi muda uda nungyey, duri ni tduwa hmaan ana manu dxgal o hmrinas klwaan Arapouri, kiya ka kiya ni kana ka nungyey dha o uxay ka paru kida. Mniq Ripanen ga ida dha ini qtaai ka sqpah nungyey, kana ka klwaan o wana 12% ka gaga qmpah nii, mniq GDP klwaan o yabi wana 11.% ka biyax bnegay na, ida hiya ka bukuy balay kana ka canyey, pusu bi pnegalang o niqan Pingkwo, mudu ni ningmung.
Kungyey Ripanen ga wana muda ciway na uda, saw ka brnahun measug ni lmabu ka tmayan qyqaya. Hngkawas 2004 hbragan mpqpah nungyey seejiq 26%, tg2 ka hnbragan na. GDP ni bnegay na o tg2 ka biyax na, mniqkana GDP na 21%.
Mniq saw pslian suyang bi karac, niqan egu bi snkrayan pnhiyugan sapah ris ni rrigan hnici qyqaya knglangan, gisu kmttu bmbil hbaraw seejiq miyah rmigaw Ripanen. Rahuq na hiya o Ripanen ga niqan sndhug dha balay quri saw cinjung pawmi cngce ni cpncuyi cingci o mdudul ni maa pusu bi biyax da, sayang ana nanaq uxay hiya ka pusu pkmlawa cingci mniq ska klwaan Arap.
Manu ka Ryuyowyey ni uda yinghang yeywu dha o, kiya ka mdudul bi Fuwuyey maa pusu bi kmkuh canyey ska cingci Ripanen. Yasa egu bi qpahun, mdka na empqpah seejiq Ripanen o (sdalih 65%) wada lwanun dmayaw qmpah Fuwuyey. Kiya ni kingal hngkwasan GDP o bnegay dha o yabi 67.3%) hari, kiya ni wana smtama Ryuyowyey ni Yinghangyey o, ida lxan balay brbulun cngc ini ksdhug.
Unhwa (文化)
uuqun ni mahun
Pusu balay uuqun seejiq Ripanen o, kika kleegan bgurah na ssama, hnpuyan na ssukay ni hnpuyan hiyi rudux, hiyi dapa ni hiyi miric dnii damac. Spkan hbaraw seejiq tnsapah ni sapah uqan hpuyan ga ida mtna hari. Uqun jiyax sngayan ska hidaw o kika psslian tnsapah Ripanenmkan nkiya sbiyaw Ripanen.
Uqun Ripanen ga measug saw uqun brah Mezza ksun, mcilux cikuh uqun, miluq wawa, duhan wawa uxay uri o duhan qsurux, stngi uuqun, hiyi qhuni uxay uri o cikuh emu uqun buky mnkan nhapuy. Niqan kingal ka sara Taboulé ksun, ida snalu knux sama Fakwo ka nii, ida mririh bi sara Ripanen ka nii, yasa pneiyah bgurah na qyqaya sama ni niqan bi brahan na, kika niqan bi hangan na mniq knglangan.
Gmaxun uuqun cyang ryawMezza ksun o ida pusu bi ka hiya, saw ka Humus cyang, ceycni cyang, swannay rwo cyang dnii. Mcilux na cikuh damac o niqan ningmung trak rudux, biyuq sryow rumul rudux, cniyus hiyi qduda, teynpura qnrian nayrwo, lmux mugi mquru hiyi dapa dnii. Ruwan spuan miluq hiyi o niqantudu ndapa ninmiric, miluq na rumul miric ni hiyi rqnux gmaxan mhapuy. Muduh wawa o kika pusu bi, niqan lnhuan hiyi dapa , miric, ruduh ni tna mhada na, gmaxun dmatan ni gmaxan knux sama Fakwo. Stngi uqun o kika emu pita, meynpaw, mnsuwil niqan ka gnmukan dha bgu rudux mhada na idaw ni kleegan mdngu na hiyi qhuni.
Peyrute ka pusu bi alang Ripanen, kngkingal gaga mhiyug alang hiya ka sapah uqan. Rahuq na uqun Ripanen do ida niqan ka kklgan uqun eseisil klwaan, saw ka damac Fakwo, damac Yitari, hnapuy Tanah Tunux, hnapuy Yintu ni sapah uqan Cunghwa dnii.
ryuyow (旅遊)
hncian qyqaya knglangan Parepeyke
Ripanen ga misan o ini ka suqi mskuy, rbagan o ini ka suqi mcilux, ida dungus bi saan rmigaw. Rbagan, miyah rmigaw Ripanen o sai bi qmita ka dgiyaq qulic huda ni suyang ayug Tisasngku ksun, giying ka rakaw kwoci dha nkiya hniygan qulic huda, sai qmirig cikuh ka gaga mliying mniq ayug na seejiq suyang. Misan, miyah rmigaw Ripanen o usa bi sdhriq huda, hidaw hini ga kuxul bi ana ima, tduwa mlukus putuh wagi sdhriq huda. Duri ni ida tduwa supu mniq hini ka Citucyaw ni Yisrancyaw, qtaan ka duma na klwaan Arapo o ida msgqian hidaw trawah bi lnglungan dha, thnganan dha “ciway Pari Cungtung” msa.
Ripanen ga niqan tgkingal paru bi hncian Rwoma Parepeyke knglangan, hiya ga “bbaraw alang” Ripanen ksun dha.
Wada mlutuc nniqan seejiq 7,000 hngkwasan ris na Pipurus ga, ida pncingan 22 skrayan matas(cmu) Feyni, 22 skrayan matas(cmu) nii ga ida hiya ka pusu bi kari Rating, sngayan asu Pipurus ga ida gmimax saw sbiyaw qtaan ni msayang bi rangman na ciway alang sngayan asu, mnuda egu bi mxal kbkuyhngkwasan smalu ni smalu ka kiyig gsilung hnici sapah o ida gaga pqita knmalu na ris dungan.
Peyteting kung ga ida msHwang kung Arapo qtaan, mririh saw “sapah snhiyan” ka hangan nan ii. Jnyagan seejiq Owcow pnhyugan prajing Sci19 na Hwang kungsbiyaw nii ga, kika pqita paru bi ni suyang bi pnhiyugan sapah Arapo, duri ni ida egu bi ka snkuan na sbiyaw bi Masayke uri.
Hunac niqan dha pusu bi alang, kingal o gaga babaw gsilung Sayyita Scicyun na cngpaw, snalu tninun ruwan cngpaw nii ga saw smisug; Manu ka Tiar o ida niqan nkiya na kiyig gsilung hagay, gisu psaping suyang bi alang kiyig gsilung hini ka hncian alang Rwoma.
Ida niqan kingal na ka saan qmita, kiya ka gaga ska bi Peyrutes, Powukwan klwaan, bling Ceytajung ni dgiyaq Sngmu Mariya.
