Alien (film)
| Alien (Begona) | |
|---|---|
 | |
| Rejissyor(lar) | Ridli Skott |
| Ssenariynavis(lar) | Dan O'Bannon |
| Rollarda |
Tom Skerritt Sigourney Weaver Veronica Cartwright Harry Dean Stanton John Hurt Ian Holm Yaphet Kotto |
| Chiqarilgan sanasi |
25-may, 1979-yil (AQSh) 6-sentyabr, 1979-yil (Buyuk Britaniya) |
| Davomiyligi | 116 daqiqa |
| Mamlakatlar | AQSh, Buyuk Britaniya |
| Til | inglizcha |
| Byudjeti | $11 million |
| Daromadi | $187 million |
| Keyingi film | Aliens (1986) |
Alien — 1979-yilda suratga olingan amerikaning ilmiy-fantastik va qo‘rqinchli filmi bo‘lib, rejissyor Ridli Skott tomonidan suratga olingan. Film Dan O’Bannon tomonidan yozilgan bo‘lib, u va Ronald Shusett ssenariy mualliflari hisoblanadi. Film fazoviy terror janrining yetakchi asarlaridan biri bo‘lib, o‘zining innovatsion vizual uslubi, kuchli atmosferasi va psixologik qo‘rquvni uyg‘otuvchi elementlari bilan mashhur.[1]
Syujet
Film 2122-yilda sodir bo‘ladi va Nostromo nomli kosmik yuk kemasi atrofida kechadi. Kema Yerga qaytayotganida noma’lum signallarni qabul qiladi va avtomatik ravishda signal kelgan sayyora tomon buriladi. Ekipaj tarkibida kapitan Dalles, leytenant Ellen Ripli, ofitser Kane, ilmiy xodim Ash, shuningdek, muhandislar Parker va Brett bor.
Sayyoraga tushgan Kane g‘alati tuxumga duch keladi va undan chiqqan begona organizm ("Facehugger") uning yuziga yopishib oladi. Uni kemaga qaytarishadi, lekin Ripli karantin qoidalariga binoan ichkariga kiritmaslikka harakat qiladi, biroq Ash uni kemaga olib kirishga ruxsat beradi. Keyinchalik Kane hushiga kelib, o‘zini yaxshi his qiladi, lekin ovqatlanayotganda ko‘kragidan kichik Xenomorf chiqib ketadi va kema ichida yashirinishga tushadi.
Xenomorf tez orada kattalashib, ekipaj a’zolarini birma-bir o‘ldira boshlaydi. Filmning davomida Ripli kema bortidagi kompaniya tomonidan buyurilgan maxfiy topshiriq haqida bilib qoladi: kompaniya Xenomorfni qo‘lga olishni maqsad qilgan va ekipajning omon qolishi ahamiyatli emas. Ripli oxir-oqibat kemani o‘z-o‘zini yo‘q qilish rejimiga qo‘yib, Xenomorfdan qochishga muvaffaq bo‘ladi. U yorituvchi kapsulaga chiqib, oxirgi jangda Xenomorfni koinotga chiqarib tashlaydi.[2]
Mavzular va tahlil
Alien bir nechta asosiy mavzularni o‘z ichiga oladi:
- Hayot va o‘lim sirli tabiati: Begona hayot shakllarining insoniyatga qanday tahdid solishi va insonning mavjudligini shubha ostiga qo‘yishi.
- Texnologiya va insoniyat: Kema bortidagi kompaniya xodimlarning hayotini emas, balki ilmiy tadqiqotlarni muhimroq deb biladi, bu esa insoniyatning korporativ ekspluatatsiya qurboni bo‘lishi mumkinligini aks ettiradi.
- Biologik qo‘rquv: Xenomorf dizayni inson ongi uchun tubdan g‘alati va qo‘rqinchli tuzilmaga ega bo‘lib, inson tanasiga bostirib kirish va ko‘payish bilan bog‘liq tahdidlarga asoslangan.
- Feminizm va kuchli ayol qahramon: Ellen Ripli obrazi o‘z davri uchun inqilobiy bo‘lib, u kuchli, aqlli va strategik jihatdan dono bosh qahramon sifatida tasvirlangan.
Ishlab chiqarish va vizual uslub
Filmning vizual estetikasida H. R. Giger tomonidan yaratilgan Xenomorf dizayni muhim o‘rin egallaydi. Gigerning biomexanik san’ati filmning qo‘rqinchli atmosferasini shakllantirishda asosiy rol o‘ynadi.
Film suratga olish jarayoni Shepperton Studios (Buyuk Britaniya) va boshqa joylarda amalga oshirilgan. Kosmik kemaning dizayni esa "2001: A Space Odyssey" (1968) filmidan ilhomlangan holda ishlab chiqilgan.
Premyera va qabul qilinishi
Alien 1979-yil 25-mayda chiqarilganidan so‘ng, katta tijoriy muvaffaqiyat qozondi va ilmiy-fantastika hamda qo‘rquv janrlarining klassik asariga aylandi.
Mukofotlar va tan olinish:
- Oskar mukofoti (1980) – Eng yaxshi vizual effektlar uchun
- BAFTA mukofoti – Eng yaxshi prodakshn dizayni va Eng yaxshi ovoz uchun
- Saturn mukofoti – Eng yaxshi ilmiy-fantastik film
Film vaqt o‘tishi bilan yana-da mashhurlikka erishdi va madaniy fenomen darajasiga chiqdi.
Ta’siri va merosi
Alien zamonaviy ilmiy-fantastika va qo‘rqinchli filmlarga katta ta’sir ko‘rsatgan. Film quyidagi bir qancha davomiy filmlar va boshqa ommaviy axborot vositalariga ilhom manbai bo‘ldi:
- Aliens (1986) – rejissyor Jeyms Kemeron, jangari janrga yo‘g‘rilgan sarguzasht film.
- Alien³ (1992) – rejissyor Devid Fincher, yana-da qorong‘u va psixologik yo‘nalishga ega film.
- Alien: Resurrection (1997) – rejissyor Jan-Pyer Jone, Riplining klonlangan versiyasini aks ettiruvchi film.
- Prometheus (2012) – rejissyor Ridli Skott, Alien koinotining prekueli sifatida xizmat qiladi.
- Alien: Covenant (2017) – Prometheusning davomiy qismi.
Bundan tashqari, "Alien vs. Predator" kabi filmlar va komikslar, videoo‘yinlar ham mazkur koinot asosida yaratilgan.