Qashqaylar

Qashqay
Hozirgi joylashuv areali va aholi soni
Jami: 1,5 million Eron
Til	Qashqay tili, Forscha
Dini	Shialik

Qashqaylar (forscha: قشقائی Qashqāī) hali ham asosan koʻchmanchi hayotda yashab kelayotgan turkiy xalqlardan biri boʻlib, asosan Eron janubi-sharqida joylashgan Fors koʻrfazdagi Sheroz atrofida koʻchib yurishadi. Eronda ozarbayjonliklardan soʻng eng koʻp sonli turkiy xalqlarning vakili hisoblanadi.

Koʻchmanchilik manzilgohlari, yozda Sheroz togʻlari va qishda Fors koʻrfazi tekisliklari (qishlov) oraligʻida, 480-1000 kilometrlik maydonni qamrab oladi.

Qashqaylarning katta qabilalari

• Amele (5397 oila, 450 nafar aholi)
• Derre Shuri (Saltlu vodiysi, 5265 oila)
• Sesh Beyli (6 janob) (4350 oila)
• Farsimadan (1505 oila)
• Keshkoʻlli (5.512 oila): Katta va Kichik Keshkoʻlli deb ikkiga boʻlinadi:
  • Buyuk Keshkoʻlli (Keshkuli Bozorg) (4862 oila, asosan oʻtroq)
  • Kichik Keshkoʻlli (Keshkuli Kuchik) (650 oila)

Kamroq qabilalar:

• Qaracha (430 oila)
• Rahimli (370 oila)
• Safi Xanli (335 oila)

Dini

Qoshqaylar shialarning 12 imom eʼtiqodini qabul qilganlar.

Tili

Ular gapiradigan til qashqay tilidir. Ular ko‘chmanchi bo‘lganlari uchun tillariga Erondagi boshqa turkiy xalqlar kabi fors tili unchalik ham taʼsir ko‘rsatmagan. Ular o‘zaro qashqay tilida gaplashadilar, ammo fors tili taʼlim tili bo‘lgani uchun baʼzida fors tilida ham gaplashishadi.

Turar-joy hududlari

Ular Zagros togʻlari etaklari boʻylab choʻzilgan mintaqada yashaydilar. Manzilgohlari; Sheroz, Feruzobod, Farashbend, Kazerun, Abade va Semirom kabi shaharlarda joylashgan edi.

Hayot tarzi

Qashqay erkaklar ot minish va choʻponlik mahorati bilan mashhur. Ularning odatiy bosh kiyimlar ham bor. Qashqay ayollari koʻp rangli yubkalar, yorqin koʻylak bilan sharflar oʻrashadi. Ular gilamdo‘zlikda mahoratli, o‘zlarining manzilgohlarida tabiiy o‘simliklar va hasharotlardan hamda qo‘ylarining junidan olingan tabiiy bo‘yoqlardan foydalangan holda juda rang-barang va betakror gilamlar to‘qishadi. Erondagi boshqa ayollardan farqli oʻlaroq, ular turar joylarida anʼanaviy choyshab kiyishmaydi. 1979-yilgi inqilobdan beri ular shaharlarga chodra kiyib kelishga majburdirlar.^[1]

Taniqli qashqay turklari

• Ismoil HGan Kashkay — Qashqay elining elxoni
• Emanallah kara Beygi — Farsimlardan jamoasidan chiqqan mashhur shoir
• Afsona Jahangiri — Hanende
• Teymur Goʻrdani — Buyuk Keshkollilardan chiqqan shoir
• Habiballoh Gerginpur
• Husrov Xon Qashkay
• Dovud Huseyin Agayi Keshkoʻlli — Buyuk Keshkoʻllilardan chiqqan shoir
• Furud Garginpur
• Mezun Kaskayi — shoir
• Mirzo Jahongirxon Qashqay
• Nosir Qashqayi
• Yusif Qashqayi — qashqoqlarning taniqli shoiri
• Mirali Qashqayi akademik

Madaniy taʼsirlari

Nissan Motors oʻzining 2006-yilgi modeliga Qashqay qabilasining nomini bergan edi. Dizaynerlarning fikricha, xaridorlar ham koʻchmanchi ruhli boʻlishiga ishonishadi.

Manbalar