Sariq
Sariq, sariqlar, shari — Oʻrta Osiyodagi turkiy xalqlar tarkibiga kirgan qabila nomi. Ilk urta asrlarda Janubiy Sibir, Yettisuv va Sirdaryo boʻylarida usun, abdal, qay(hun) qabilalari bilan birga yashashgan. 8— 10-asrlardagi xitoy manbalarida sheli, shari (sari, sariq) nomi bilan qayd etilgan. S. Sharqiy Turk xoqonligi tarkibiga kirgan. K. Shoniyozovnmnt fikricha, S.ning gʻarbga dastlabki siljish jarayoni 8-asrning 60y.larida sodir boʻlgan. Ayni shu vaqtda qarluqlar Yettisuvni egallaganlar. S.ning katta qismi ular bilan birga Chu vodiysiga kelib oʻrnashgan. 10-asr oʻrtalarida S. Qoraxoniylar davlati tarkibida boʻlib oʻzbek elatining shakllanishida bevosita qatnashgan. 10—15-asrlar va keyingi davrlarda Dashti Qipchoqda yashagan. S. kurashlar va oʻzaro nizolar tufayli kichik boʻlaklarga boʻlinib oʻzbek, turkman, qozoq, qirgʻiz, qoraqalpoq, boshqird xalqlari tarkibiga kirgan. S.ning Jungʻoriya va Tarbagʻatoyda qolgan qismi Sibir xalqlari tarkibiga kirgan. S.ning Shimoliy Xitoyda qolgan guruxlari shu yerda yashovchi uygʻurlar bilan qoʻshilib, ular ichida sariquygʻur etnik guruhini tashkil etgan.
16-asrdan boshlab S. turkmanlar tarkibida qabila sifatida maʼlum boʻlib, Mangʻishloq va Gʻarbiy Turkmanistonda taka va yovmutlar bilan birga yashagan. 1897-yil aholi roʻyxatida bu hududlarda Sdan 31 ming xoʻjalik hisobga olingan. Shuningdek, S. Turkmanistonning Taxtabozor, Yoʻloʻtan tumanlarida ham istiqomat qilgan. TurkmanS. bir qancha urugʻlarga boʻlingan: suqti, bayrach, xurosonli, alasha, xerzet. TurkmanS.ning bir qismi Oʻzbekistonning Olot va Muborak tumanlarida ham yashashgan. Ularning quyidagi etnik guruxlari maʼlum: koʻsa, joʻyjoni, sapcha va bek. 1926-yilgi aholi roʻyxatiga koʻra, Surxondaryoning Sherobod tumanida S.ga mansub 1190 kishi yashagan. S. Qirgʻiziston, Afgʻonistonda ham bor. Oʻtmishda S. chorvachilik, bir qismi dehqonchilik bilan shugʻullangan. 20-asrning 30y.laridan S xoʻjaligida dehqonchilik, xususan, paxtachilik va yaylov chorvachiligi yetakchi oʻrin tuta boshlagan.
Adabiyot
- Karpov G.I., K istorii turkmensarikov, Ashxabad, 1996; Shoniyozov K., Oʻzbek xalqining shakllanish jarayoni, T., 2000.[1]
Manbalar