Citrus

TassoboxCitrus Cànbia el vałor in Wikidata

Cànbia el vałor in Wikidata
Dati
Fonte deAgrume e succo di agrumi (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Piante
Tipo de frutaesperidio (it) Traduzi Cànbia el vałor in Wikidata
Tasonomia
SuperregnoEukaryota
RènjoPlantae
ÓrdeneSapindales
FamejaRutaceae
SotofamejaAurantioideae
ZènareCitrus Cànbia el vałor in Wikidata

L., 1753

Nomenclatura
Sinònemi
Fortunella Cànbia el vałor in Wikidata



Citrus L., 1753 el ze un zènaro de angiosperme de ła fameja Rutaceae[1] (sotofameja Aurantioideae).

I ze tuti grandi arbusti o àlbere senpreverdi che i riva a 5–15 m de altura. I fruti i ze fragranti e ła majorparte i ze pieni de sugo. I contien na larga persentuałe de àsido sìtrego che ła ghe da ai fruti el caratarìstego odor e saor a-strenzente. I ze anca òtime fonti de vitamina C.

Se pensa che i gàpia avesto orìzane in Azia tropegałe e subtropegałe.

Orìzane e distribusion

Cofà tuti i agrumi, i Citrus i ga orìzane da l'Azia sudorientałe, a sud de l'Himalaya (India, Pakistan, Birmania) fin a ła Cina Meridionałe, Thailandia, Malaysia, Fiłipine e Indonèzia. De ste zone, ła ze l'Ìndia cheła co pì forme selvàdeghe.

La so cultivasion ła ze scumisiada sirca 3000 ani fa, inisialmente par ricavar profumi e par fini ornamentałi, e de sevente par prodùzare fruti comestìbiłi. Atualmente el ze cultivà soratuto inte l'àrea mediterànea, in Mèdio Oriente, in Braziłe, in Flòrida, Całifornia, Caràibi, ma anca in Sudafrica, Mozanbigo, Austràlia, oltre che par òvio anca inte łe zone aziàteghe de orìzane.

Tasonomia

El zènaro Citrus el ga drento łe seventi spece:[1]

Citrus paradisi
Cedrara (sedrara) (Citrus medica)
Mandarinaria (Citrus reticulata)
Limonara (Citrus limon)
Ponpelmara (Citrus paradisi)
Naransaro dolse (Citrus sinensis)
  • Citrus assamensis R.M.Dutta & Bhattacharya
  • Citrus aurantiaca Swingle
  • Citrus aurantiifolia (Christm.) Swingle - Limetara
  • Citrus × aurantium L. - Naransara amara
  • Citrus australasica F.Muell. - ła produze:caviałe de limon o finger lime
  • Citrus australis (A.Cunn. ex Mudie) Planch. - Limonara australiana, gympie
  • Citrus cavaleriei H.Lév. ex Cavalerie
  • Citrus garrawayi F.M.Bailey - Limetara del Monte White
  • Citrus glauca (Lindl.) Burkill
  • Citrus gracilis Mabb.
  • Citrus halimii B.C.Stone
  • Citrus hystrix DC. - Limetara kaffir o combava
  • Citrus indica Yu.Tanaka
  • Citrus inodora F.M.Bailey
  • Citrus japonica Thunb. Kumquat
  • Citrus junos Siebold ex Tanaka - Naransara juzu
  • Citrus khasya Markovitch
  • Citrus latipes (Swingle) Yu.Tanaka - Papeda de Khasi
  • Citrus limon (L.) Osbeck - Limonara
  • Citrus lucida (Scheff.) Mabb.
  • Citrus maxima (Burm.) Merr. - Pomełara
  • Citrus medica L. - Cedrara (Sedrara)
  • Citrus mitis Blanco
  • Citrus nobilis Lour.
  • Citrus paradisi Macfad. - Ponpelmara
  • Citrus polyandra Yu.Tanaka
  • Citrus × polytrifolia Govaerts
  • Citrus reticulata Blanco - Mandarinara
  • Citrus sinensis (L.) Osbeck - Naransara dolce
  • Citrus swinglei Burkill ex Harms
  • Citrus trifoliata L. - Naransara trifojada
  • Citrus warburgina F.M.Bailey
  • Citrus wintersii Mabb.
ibridasion de no serta cołocasion

[Fonte nesesària]


  • Citrus × aurantium bizzarria - naransa Bizzarria
  • Citrus × bergamia - bergamoto
  • Citrus × clementina - clementina
  • Citrus × floridana - incrozo intrà Citrus maxima e Citrus japonica
  • Citrus × ichangensis - limon limeta
  • Citrus × latifolia - limeta persiana
  • Citrus × limettoides - limeta dolse de Palestina
  • Citrus × lumia - lumia
  • Citrus × microcarpa - całamondin - incrozo intrà Citrus reticulata e Citrus japonica
  • Citrus × myrtifolia - chinoto
  • Citrus × tangelo - mapo.
  • Citrus × tangerina - mandarin tanzerino
  • Citrus × unshiu - mandarin satsuma
  • Citrus × volkameriana - limon volkameriano
  • Citrus × monstruosa - Ponpía de Siniscola

Cultivasion

Dal momento che łe àlbare del zènaro łe se ibridiza racuanto fàsiłe, tute łe àlbare cultivae łe ze produzeste incalmando łe vołeste cultivar in piante prozenidore sełesionae par ła rezistenza a łe małatie e par ła rusteghità.

Łe àlbare del zènaro Citrus no łe riese sofrire zeneralmente łe zełae invernałi, solché poche ibridasion łe ze bone de sofrir tenperadure soto el ponto de zeło (0 °C) ma no łe produze fruti de cuałità. Łe àlbare in cuestion łe crese ben inte on clima sołivo e ùmido costante, co na bona irigasion. Siben łe sìpia latifoje, łe ze senpreverdi e no łe perde mai łe foje.

Łe àlbare łe fiorise in primavera e i fruti i vien fora poco dopo. I fruti i taca madurar in autuno o inte el scumìsio de l'inverno, dipendendo da la spece, e el so sugo el tende indolsirse co ła madurasion.

Racuanti amadori i cultiva spece nane in pitaro o sere ("orànzerie" o "limonare") inte łe àree andove ze masa fredo par cultivarle a sieło seren. Un clima justo, un justo inrajamento sołivo e na fonte de àcua coriva i ze nesesari par produre e far madurar i fruti.

Dòpari

Na spece doparada in profumaria par łe so note fresche de testa el ze el bergamoto (Citrus × bergamia Risso et Poiteau).

Sta spece se ła vegnese cultivada inte ła provincia de Rejo Całàbria (Itàlia), sevendo łe regołaminti de on disiplinar de produsion, ła godaria del màrchio DOP ( (IT) Denominazione di Origine Protetta) istituio da ła Comunità eoropea par łe so partegołari caratarìsteghe.

I fiuri de łe piante de ciuciae da łe ave e de consevensa ghe se połe ricavar bon miełe profumà, parché el zènaro Citrus el ze fato da bone piante mełìfare e de intarese aviculturałe.

Voze corełae

Bibliografia

  • (EN) Swingle W.T., Reece P.C., The botany of Citrus and its wild relatives, in W. Reuther, H. J. Webber, and L. D. Batchelor [eds.], The citrus industry, vol. 1, History, world distribution, botany, and varieties, Berkeley, California, USA, University of California, 1967, 190–430 (archivià dal URL orizenałe il 1º settembre 2013).


Notasion

  1. 1,0 1,1 (EN) CitrusThe Plant List. entrada il 28 maggio 2016.

Altri projeti


Linganbi foresti


- a comprehensively illustrated website with descriptions and uses of over 400 varieties of Citrus.





Controło de autoritàLCCN (ENsh85026225 · GND (DE4139287-5 · NDL (ENJA00564896