Filips IV van Spanje
| 1605 - 1665 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
 Noapels, Sicilië en Sardinië |
||||||
|
||||||
 |
||||||
|
||||||
      Groaf van Vloandern, Noamn, Charolais,   |
||||||
|
||||||
 |
||||||
|
||||||
|
Filips IV (Valladolid (Spanje), 8 april 1605 – Madrid, 17 september 1665) was van 1621 tout 1665 keunienk van Spanje en soeverein van de Spoansche Nederlandn en van 1621 tout 1640 keunienk van Portugal.
Zyn leevn
Filips IV is geboorn in Valladolid en je was den oudste zeune van Filips III en Margaretha van Ôostnryk (1584-1611).
Je was zestien joar oud ost 'n zyn voader ipvolgde, mo je voeldeg' hem nog nie capabel vo te regeern. Je liet hem doarom bystoan deur Gaspar de Guzmán y Pimentel, hertog van Olivares en nog andere adviseurs.
Da makte dat er vele corruptie was. Filips IV was pertang energieker of zyn voader, moa 't Spoans Imperium begost enorm achteruut te goan en achter vele catastrofes wierd Olivares in 1643 an de deure gezet.
Filips IV interesseerdeg' hem styf an kunst en tonêel. Je was zot van 't werk van de tonêelschryvers Lope de Vega en Pedro Calderón de la Barca en van zyn hofschilder Diego Velázquez. Je begost ook an den bouw van 't Palacio del Buen Retiro in Madrid, woa dan d'r nog dêeln van bestoan in 't Pradomuseum.
In 1646 stierf zyn zeune Baltasar Carlos en dat hèt 'n nôois kunn verwerkn.
Oorloogn
Ounder Filips IV voerde Spanje oorloogn teegn d'ipstandige Nederlandn, Vrankryk, Portugal, de protestantn in 't Hillig Rôoms Ryk en Iengeland. Vo die oorloogn te kunnn betoaln most 'n hoge belastiengn heffn en 't volk zag doa styf van of. Je voelde wel mee met under, moa van zyn voader en grotvoader haad 'n meegekreegn dat 'n alles most over en vo 't Huus Habsburg, en ook vo zyn soevereiniteit over de Nederlandn t'houdn. Je voeldeg' hem ook verplicht tegenover god vo te vechtn teegn de protestantn vor e katholieke weireld.
In 1640 most 'n d'ounofhankelikeid van Portugal toestoan en in dazelfste joar kwam Catalonië in ipstand teegn de Spoansche krôone. In 1662 kostn zyn troepn Barcelona were verovern.
Filips IV makte t'ende van de Tachtigjoarign Oorloge mee en in 1648 hèt 'n de Republiek der Verenigde Provinciën officieel ounofhankelik verkloard mè de Vrede van Münster.
Binst de Spoans-Franschn oorloge (1635-1659), e gevolg van de Dertigjoarign oorloge (1618-1648), wierd de Slag by Duunkerke (1658) uutgevochtn. 't Verlies van Spanje leidde tout 't vredesverdrag: de Vrede van de Pyreneeën. Filips IV most doaby Artois en stikkn van Vloandern en Henegouwn ofstoan an Vrankryk en langst de Pyreneeën zakte de grenze 40 kilometer noa 't zuudn. Filips most zyn dochter Maria Teresa ten huwelik geevn an Louis XIV van Vrankryk en je most e bruudschat beloovn die nie betoalboar was vo Spanje. In 't vredesverdrag stound da Maria Teresa of heur jounges de Spoansche krôone nie kostn ervn.
Vrouwn en jounges
In 1615 trouwde Filips in Burgos mè zyn êeste vrouwe Elisabeth van Bourbon, dochter van keunienk Henri IV van Vrankryk en Maria de' Medici. Z'haan acht jounges, die allemolle jounk stiervn, uutgezounderd de joungste dochter:
- Maria Margaretha (1621 †)
- Margaretha Catalina (1623 †)
- Maria Eugenia (1625-1627)
- Isabella Theresia (1627 †)
- Balthasar Carlos (1629-1646)
- Francisco (1634 †)
- Anna Antonia (1636 †)
- Maria Teresa van Spanje (1638-1683), getrouwd mè keunienk Louis XIV van Vrankryk
Achter 'n dôod van zyn vrouwe trouwde Filips IV mè Maria Anna van Ôostnryk vo nog e zeune en ipvolger te kunn hèn. Da lukte en under zeune Karel II was de volgnde keunienk van Spanje. Maria Anna van Ôostnryk was e dochter van keizer Ferdinand III van 't Hillig Rôoms Ryk. Z'haan vuuf jounges, woavan dan d'r drieë vroeg stiervn:
- Margarita Teresa van Spanje (1651-1673), getrouwd mè keizer Leopold I van 't Hillig Rôoms Ryk
- Maria (1655 †)
- Filips (1657-1661)
- Thomas Karel (1658-1659)
- Karel II van Spanje (1661-1700), keunienk van Spanje
Filips IV haad ook verschillige ounwettige jounges, moa j'erkendeg' allêene mo:
- Juan José of Don Juan II van Ôostnryk. Je was de zeune van de tonêelactrice Maria Inés Caldéron en je was van 1656 tout 1659 landvoogd van de Spoansche Nederlandn.
|
Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Felipe IV de España ip Wikimedia Commons. |