Vulkanus

Vulkanus
Romeinse god
Vulkanus, deur Rubens.
Vulkanus, deur Rubens.
Naam Vulkanus
God van Vuur (van onder meer vulkane, metaalwerk en die smeltoond)
Ouers Jupiter en Juno
Simbool Hamer
Fees Vulkanalia
Gades Maia en Venus
Griekse eweknie  Hefaistos

Vulkanus of Vulcanus is die Romeinse god van vuur,[1] insluitende die vuur van vulkane, metaalwerk en die smeltoond. Hy word dikwels uitgebeeld met die hamer van ’n grofsmid.[2] Die Vulkanalia was die jaarlikse fees van antieke Rome wat op 23 Augustus ter ere van hom gehou is.

Vulkanus behoort tot die mees antieke tydperk van die Romeinse godsdiens: Varro, die antieke Romeinse geleerde en skrywer, haal die Annales Maximi aan wanneer hy vertel koning Titus Tatius het altare aan ’n reeks gode opgedra; een van hulle was Vulkanus.[3]

Sy Griekse eweknie was Hefaistos.

Etimologie

Vulkanus, c. 1ste eeu n.C.

Die oorsprong van die naam is onbekend. Volgens die Romeinse tradisie hou dit verband met die Latynse woorde vir "weerlig" (fulgur, fulgere, fulmen), wat weer verbind word met "vlamme".[4] Sommige geleerdes glo die naam is nie Latyn nie, maar kom van die Kretiese god Velchanos, ’n god van die natuur en onderwêreld.[5]

Aanbidding

Vulkanus se oudste tempel, die Vulkanal, was aan die voet van die Kapitolynse Heuwel in Rome geleë en dateer na bewering uit die argaïese tydperk van die konings van Rome.[6][7] Dit is glo omstreeks die 8ste eeu v.C. daar laat bou deur Titus Tatius,[8] die Sabynse medekoning. Dit is ook hier waar die Volcanalia, die fees ter ere van die god, elke jaar op 23 Augustus gehou is.[6] Nog ’n tempel van Vulkanus het teen 214 v.C. bestaan[1][9]

Die Romeine identifiseer Vulkanus met die Griekse grofsmid-god Hefaistos.[10] Vulkanus is nes sy Griekse eweknie verbind met die konstruktiewe gebruik van vuur in metaalwerk. ’n Fragment van ’n Griekse pot uit omstreeks die 6de eeu v.C. wat Hefaistos uitbeeld, is by die Volcanal gevind – dit dui daarop die twee gode is toe al met mekaar verbind.[7]

Vulkanus het egter ’n sterker verbintenis as Hefaistos gehad met die destruktiewe vermoë van vuur, en sy aanbidders het hom voortdurend gevra om skadelike brande te voorkom.

Vulkanalia

Vulkanalia
Feesdag
Soort Romeins, histories
Gehou deur Antieke Rome
Datum 23 Augustus
Vierings Vure ter ere van Vulkanus
Offerandes van vis

Vulkanus se feesdag, die Vulkanalia, is elke jaar op 23 Augustus gehou, wanneer gewasse en graanskure die grootste gevaar geloop het om te brand weens die somerhitte.[1][11] Tydens die fees is vure aangesteek ter ere van die god, en visse of klein diertjies is daarin gegooi as offerandes; hulle moes brand in die plek van mense.[12]

Die Vulkanalia was deel van ’n siklus van vier feeste wat in die tweede helfte van Augustus gehou is (Consualia op 21, Volcanalia op 23, Opiconsivia op 25 en Volturnalia op 27 Augustus) met betrekking tot landboubedrywighede van dié maand. Dit het ooreenkomste getoon met feeste in die tweede helfte van Julie (Lucaria op 19 en 21, Neptunalia op 23 en Furrinalia op 25 Julie), wat verband gehou het met die ongetemde natuur (woude) en waters.

Daar is getuienis dat mense op die dag van die Vulkanalia klere en ander materiaal in die son gehang het.[13] Dit weerspieël dalk ’n teologiese verband tussen Vulkanus en die vergoddelikte son.[14] Nog ’n gewoonte was om op dié dag by kerslig te begin werk, waarskynlik om ’n voordelige gebruik van vuur deur die god gunstig te stem.[15]

’n Flamen (priester) met die titel flamen Volcanalis was in beheer van die god se kultus. Hy het elke jaar op 1 Mei ook die verrigtinge gelei wanneer offerandes gebring is aan die godin Maia.[16]

Vulkanus was een van die gode wat gepaai is ná die Groot Brand van Rome in 64 n.C.[17] Domitianus (keiser van 81 tot 96) het ’n nuwe altaar vir die god laat bou en ’n rooi kalf en rooi wildevark is gevoeg by die diere wat op die Vulkanalia geoffer is, ten minste in daardie deel van die stad.[18]

Griekse mites van Hefaistos

Vulkanus, deur Pompeo Batoni.

Vanweë sy identifikasie met Hefaistos van die Griekse mitologie, is Vulkanus beskou as die vervaardiger van kunswerke, wapens, juweliersware en die wapentuig van verskeie gode, onder meer Jupiter se weerligstrale. Hy was die seun van Jupiter (Zeus) en Juno (Hera), en die man van Maia en Venus (Afrodite). Daar word geglo sy smidswinkel was onder Berg Etna in Sisilië geleë.

As die seun van die koning en koningin van die gode moes Vulkanus eintlik baie aantreklik gewees het, maar as baba was hy so klein en lelik dat Juno hom van Berg Olimpus afgegooi het. Vulkanus het ’n dag en nag lank deur die lug getrek en in die see geval. Ongelukkig het een van sy bene gebreek toe hy die water tref en dit het nooit heeltemal ontwikkel nie. Vulkanus het afgesak na die seebodem, waar die seenimf Thetis hom gekry en na haar onderwatergrot geneem het om groot te maak.

Vulkanus het ’n gelukkige kindertyd gehad met dolfyne as speelmaats en pêrels as speelgoed. Laat in sy jeug het hy die oorblyfsels van ’n visserman se vuur op die strand ontdek en was hy gefassineer deur ’n kooltjie wat steeds rooiwarm gegloei het.

Vulkanus het die kooltjie versigtig in ’n mosselskulp toegemaak en dit na sy onderwatergrot geneem, waar hy ’n vuur daarmee gemaak het. Op die eerste dag het hy ure na die vuur gestaar, op die tweede dag het hy gesien as hy die vuur warmer blaas, bring sekere klippe yster, silwer en goud voort, en op die derde dag het hy die metaal in vorms geslaan: armbande, kettings, swaarde en skilde. Hy het vir sy grootmaakma messe en lepels met pêrelhandvatsels gemaak, en vir homself ’n silwerkoets sodat seeperdjies hom vinnig kon rondtrek.

Die smidswinkel van Vulkanus, deur Diego Velázquez (1630).

Eendag het Thetis ’n ete op Berg Olimpus bygewoon met ’n pragtige halssnoer van silwer en saffiere wat Vulkanus vir haar gemaak het. Juno het dit bewonder en gevra waar sy een kan kry. Thetis het senuagtig begin raak en dit het Juno agterdogtig gemaak. Eindelik het die godin die waarheid uitgevind: dat die baba wat sy eens verwerp het, nou ’n talentvolle smid is.

Juno was woedend en het geëis dat Vulkanus dadelik huis toe kom, maar hy het geweier. Hy het egter vir Juno ’n pragtige stoel gestuur wat hy van silwer, goud en perlemoeninlegsels gemaak het. Juno was in haar noppies met die geskenk, maar toe sy daarop gaan sit, het haar gewig versteekste vere en metaalbande laat losgaan wat haar vasgeknel het. Hoe meer sy geskree en gewriemel het, hoe stewiger het die meganiese troon haar vasgeknyp; die stoel was ’n slim ontwerpte valstrik.[19]

Drie dae lank het Juno gesmeul van woede terwyl sy in die stoel vassit; sy kon nie eet of slaap of strek nie. Eindelik het Jupiter haar gered; hy het belowe dat as Vulkanus Juno laat gaan, hy vir hom Venus, die godin van liefde en skoonheid, as vrou sou gee. Vulkanus het ingestem en met Venus getrou.

Hy het later sy smidswinkel onder Berg Etna gebou. Wanneer hy kwaad was oor Venus se ontrou, het hy glo die rooiwarm metaal so hard geslaan dat vonke en rook uit die spits van die berg gekom en ’n vulkaniese uitbarsting veroorsaak het.

Om die mensdom te straf omdat hulle die geheime van vuur gesteel het, het Jupiter die ander gode opdrag gegee om ’n giftige geskenk vir die mens te maak. Vulkanus se bydrae tot die mooi, dom Pandora was om haar uit klei te vorm. Hy het ook die trone van die ander gode op Berg Olimpus gemaak.

Verwysings

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Georges Dumézil (1996) [1966]. Archaic Roman Religion: Volume One. trans. Philip Krapp. Baltimore: Johns Hopkins University Press. pp. 320–321. ISBN 0-8018-5482-2.
  2. ↑ Corbishley, Mike "Ancient Rome" Warwick Press 1986 Toronto.
  3. ↑ Varro De Lingua Latina V, X.
  4. ↑ Varro Lingua Latina V, 10.
  5. ↑ Arthur B. Cook Zeus: a study in Ancient religion 1925 Vol. II, pp. 945 ff.
  6. ↑ 6,0 6,1 Samuel Ball Platner (1929). "Volcanal". A Topographical Dictionary of Ancient Rome. Londen: Oxford University Press. 583–584. URL besoek op 2007-07-28. 
  7. ↑ 7,0 7,1 Beard, Mary; John North; Simon Price (1998). Religions of Rome Volume 2: A Sourcebook. Cambridge: Cambridge University Press. pp. no. 1.7c. ISBN 0-521-45015-2.
  8. ↑ Dionysius of Halicarnassus, II.50.3; Varro V.74.
  9. ↑ Livius, Ab Urbe Condita Libri 24.10.9.
  10. ↑ Larousse Desk Reference Encyclopedia, The Book People, Haydock, 1995, p. 215.
  11. ↑ W. Warde Fowler (1899). The Roman Festivals of the Period of the Republic: An Introduction to the Study of the Religion of the Romans. Londen: Macmillan and Co. pp. 123–124, 209–211. ISBN 0-548-15022-2. Besoek op 28 Julie 2007.
  12. ↑ Festus, On the Meaning of Words, s.v. "piscatorii ludi"; Varro, On the Latin Language 6.3.
  13. ↑ Paulinus van Nola, Letters XXXII, 139.
  14. ↑ G. Dumezil Fetes romaines d'étè et d'automne Paris Gallimard 1975; It. vert. Feste Romane Genova Il Melangolo 1979 pp. 60 ff.
  15. ↑ Plinius die jongere, Letters III, 5.
  16. ↑ Macrobius Saturnalia I 12,18; Aulus Gellius Noctes Atticae XIII 23, 2.
  17. ↑ Tacitus, Annals 15.44.1.
  18. ↑ Inscriptiones Latinae Selectae 4914, vertaal deur Robert K. Sheark. (1988). The Roman Empire: Augustus to Hadrian. Translated Documents of Greece and Rome. Cambridge: Cambridge University Press. pp. no. 99. ISBN 0-521-33887-5.
  19. ↑ William Godwin (1876). "Lives of the Necromancers". p. 37.

Eksterne skakels